I. Tổng Quan Tác Động Quá Tự Tin Nhà Quản Lý Bài Toán Cổ Tức
Chính sách cổ tức là một chủ đề quan trọng trong nghiên cứu tài chính. Miller và Modigliani (M&M) (1961) cho rằng trong thị trường vốn hoàn hảo, cổ tức không ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Tuy nhiên, thị trường hoàn hảo không tồn tại. Brealey và Myers (2005) coi cổ tức là một trong những vấn đề chưa được giải quyết trong quản trị tài chính. Black (1976) gọi việc chia cổ tức là bài toán khó nhất trong kinh tế. Nghiên cứu ngày càng mở rộng để tìm các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ chi trả cổ tức, bao gồm khả năng thanh khoản, khả năng vay nợ, ổn định thu nhập, triển vọng tăng trưởng và quy mô công ty.
1.1. Các yếu tố ảnh hưởng chính sách cổ tức doanh nghiệp
Nghiên cứu tại các nền kinh tế mới nổi đã chỉ ra các yếu tố đặc thù ảnh hưởng đến chính sách cổ tức, như sự tập trung quyền sở hữu, sự kiêm nhiệm vai trò của chủ tịch HĐQT và giám đốc, tình trạng sở hữu (nhà nước hay tư nhân) và mối liên kết chính trị của giám đốc. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chủ yếu nằm trong khuôn khổ tài chính chuẩn tắc, coi nhà quản trị và nhà đầu tư là lý trí.
1.2. Tâm lý quá tự tin ảnh hưởng ra sao đến quyết định
Thực tế, con người chịu tác động bởi các yếu tố tâm lý như quá lạc quan, quá tự tin. Những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến quyết định tài chính, bao gồm cả quyết định chi trả cổ tức. Nghiên cứu về tài chính hành vi đã chỉ ra rằng sự quá tự tin của nhà quản lý có ảnh hưởng đến chính sách cổ tức. Các giám đốc quá tự tin có xu hướng chi trả cổ tức thấp hơn, họ tin rằng có thể đạt được lợi nhuận cao hơn từ các dự án đầu tư của công ty.
II. Thách Thức Nhà Quản Lý Quá Tự Tin Cổ Tức Công Ty
Nghiên cứu này nhằm mục tiêu xem xét liệu tại thị trường chứng khoán Việt Nam (một thị trường mới nổi), chính sách cổ tức của các doanh nghiệp có chịu tác động bởi tâm lý quá tự tin của nhà quản lý hay không. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng xem xét liệu các yếu tố khác, vốn đã được chứng minh là có ảnh hưởng đến chính sách cổ tức ở các quốc gia khác, có tác động tương tự tại Việt Nam hay không. Nghiên cứu này sẽ góp phần làm sáng tỏ mối quan hệ giữa hành vi nhà quản lý, đặc biệt là overconfidence bias, và chính sách tài chính doanh nghiệp.
2.1. Tại sao cần nghiên cứu ảnh hưởng của quá tự tin tới cổ tức
Trong môi trường mà nhà quản lý là lý trí và nhà đầu tư thiếu lý trí, các giám đốc hành động hợp lý sẽ quyết định chi trả cổ tức dựa theo những lệch lạc của nhà đầu tư (Baker và Wurgler, 2004) để giải quyết vấn đề chi phí đại diện (Jensen, 1976; DeAngelo, DeAngelo và Stulz, 2004) hoặc theo nhu cầu cổ tức của nhà đầu tư (Shefrin và Statman, 1984; Allen, Bernardo và Welch, 2000; Graham và Kumar, 2006).
2.2. Sự quá tự tin tác động đến tỷ lệ chi trả cổ tức như thế nào
Trong khi đó, ở môi trường mà các giám đốc không hoàn toàn lý trí, chẳng hạn như có tâm lý quá tự tin, họ có khuynh hướng chi trả cổ tức ít hơn mức họ có thể hoặc nên chi trả. Do các giám đốc quá tự tin thường cho rằng cổ phiếu của công ty đang bị định giá dưới giá trị hoặc họ kỳ vọng vào tiềm năng tăng trưởng lớn của công ty trong tương lai. Do đó, các giám đốc quá tự tin sẽ có khuynh hướng ít chi trả ra bên ngoài, họ tin rằng mình có thể thu được lợi nhuận nhiều hơn khi theo đuổi các dự án đầu tư của công ty. Họ thích nguồn tài trợ nội bộ hơn là phát hành cổ phiếu bị định giá dưới giá trị.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tác Động Mô Hình Biến Số Cổ Tức
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng, phân tích dữ liệu thứ cấp thu thập từ báo cáo tài chính của các công ty niêm yết tại Việt Nam. Mô hình hồi quy được sử dụng để đánh giá tác động của sự quá tự tin của nhà quản lý đến chính sách cổ tức, đồng thời kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng khác. Các biến số chính bao gồm: tỷ lệ cổ tức, các chỉ số đo lường overconfidence, tỷ lệ tiền mặt, tăng trưởng, tình trạng sở hữu, và các biến kiểm soát khác. Dữ liệu được thu thập trong giai đoạn 2010-2011.
3.1. Xác định các biến số ảnh hưởng tỷ lệ chi trả cổ tức
Nghiên cứu này khảo sát sự tác động của yếu tố hành vi, cụ thể là sự quá tự tin của nhà quản lý đến chính sách cổ tức của công ty. Bên cạnh đó, tác giả khảo sát thêm các biến số kiểm soát khác trong việc giải thích chính sách cổ tức như: sự kiêm nhiệm Chủ tịch công ty và nhà quản lý công ty, tỷ lệ dự trữ tiền mặt, tỷ lệ tăng trưởng, tình trạng sở hữu, sự bổ nhiệm về mặt chính trị, sự tập trung sở hữu, tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, tỷ lệ nợ, quy mô công ty.
3.2. Mô hình nghiên cứu và phương pháp thu thập dữ liệu
Dựa trên các nghiên cứu trước, tác giả xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Phương pháp phân tích hồi quy được sử dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của sự quá tự tin của nhà quản lý và các yếu tố kiểm soát đến tỷ lệ chi trả cổ tức.
IV. Kết Quả Ảnh Hưởng Của Quá Tự Tin Đến Chính Sách Cổ Tức
Kết quả nghiên cứu cho thấy có mối tương quan âm giữa sự quá tự tin của nhà quản lý và tỷ lệ chi trả cổ tức của công ty. Các giám đốc quá tự tin thường chi trả cổ tức với tỷ lệ thấp. Họ lựa chọn giữ lại cổ tức như nguồn tài trợ nội bộ, có lẽ vì họ tin tưởng vào khả năng mang về lợi nhuận cao cho công ty và cổ đông qua các dự án đầu tư của mình. Hoặc có thể họ nhìn thấy được triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ của công ty trong tương lai và do đó thường giữ lại lợi nhuận đạt được để tái đầu tư thay vì chi trả cổ tức cho các cổ đông.
4.1. Mối tương quan âm giữa quá tự tin và tỷ lệ chi trả cổ tức
Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng cho thấy có mối tương quan âm giữa sự quá tự tin của nhà quản lý và tỷ lệ chi trả cổ tức của công ty. Các Giám đốc quá tự tin thường chi trả cổ tức với tỷ lệ thấp, họ lựa chọn giữ lại cổ tức như nguồn tài trợ nội bộ có lẽ vì họ tin tưởng vào khả năng mang về lợi nhuận cao cho công ty và cổ đông qua các dự án đầu tư của mình hoặc có thể họ nhìn thấy được triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ của công ty trong tương lai và do đó thường giữ lại lợi nhuận đạt được để tái đầu tư thay vì chi trả cổ tức cho các cổ đông.
4.2. Giải thích nguyên nhân của mối tương quan âm này
Nguyên nhân của mối tương quan âm này có thể là do các giám đốc quá tự tin đánh giá cao khả năng sinh lời từ các dự án đầu tư nội bộ của công ty. Họ tin rằng việc giữ lại lợi nhuận và tái đầu tư sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn so với việc chi trả cổ tức cho cổ đông. Do đó, họ có xu hướng giảm tỷ lệ chi trả cổ tức để có thêm nguồn vốn cho các dự án đầu tư.
V. Hàm Ý Quan Trọng Quản Trị Doanh Nghiệp Chính Sách Cổ Tức
Nghiên cứu này có hàm ý quan trọng đối với quản trị doanh nghiệp và chính sách tài chính. Việc nhận thức được ảnh hưởng của sự quá tự tin của nhà quản lý có thể giúp các nhà quản trị đưa ra quyết định chính sách cổ tức phù hợp hơn, cân bằng giữa lợi ích của công ty và cổ đông. Hội đồng quản trị nên giám sát chặt chẽ các quyết định đầu tư của các nhà quản lý quá tự tin, đảm bảo rằng các dự án đầu tư được lựa chọn dựa trên đánh giá khách quan và có tính khả thi cao.
5.1. Nhận thức về ảnh hưởng của quá tự tin nhà quản lý
Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận thức được ảnh hưởng của sự quá tự tin của nhà quản lý đến các quyết định tài chính của công ty, đặc biệt là chính sách cổ tức. Nhận thức này giúp các nhà quản trị và hội đồng quản trị đưa ra các quyết định sáng suốt hơn, cân bằng giữa các mục tiêu khác nhau của công ty.
5.2. Giám sát các quyết định đầu tư từ hội đồng quản trị
Hội đồng quản trị đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát các quyết định đầu tư của các nhà quản lý quá tự tin. Việc giám sát chặt chẽ giúp đảm bảo rằng các dự án đầu tư được lựa chọn dựa trên đánh giá khách quan, có tính khả thi cao và phù hợp với chiến lược phát triển của công ty.
VI. Tương Lai Nghiên Cứu Hành Vi Quản Lý Giá Trị Doanh Nghiệp
Nghiên cứu này mở ra hướng nghiên cứu mới về tác động của hành vi nhà quản lý đến giá trị doanh nghiệp. Các nghiên cứu trong tương lai có thể tập trung vào việc khám phá các yếu tố khác, ngoài sự quá tự tin, có thể ảnh hưởng đến chính sách tài chính của các công ty niêm yết tại Việt Nam. Ngoài ra, việc mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các thị trường mới nổi khác cũng có thể cung cấp thêm bằng chứng về tác động của overconfidence đến quyết định chi trả cổ tức.
6.1. Các hướng nghiên cứu mới về hành vi nhà quản lý
Nghiên cứu này khuyến khích các nghiên cứu trong tương lai khám phá các yếu tố khác, ngoài sự quá tự tin, có thể ảnh hưởng đến chính sách tài chính của các công ty niêm yết. Các yếu tố này có thể bao gồm kinh nghiệm của nhà quản lý, mạng lưới quan hệ, và văn hóa doanh nghiệp.
6.2. Mở rộng nghiên cứu sang thị trường mới nổi
Việc mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các thị trường mới nổi khác có thể cung cấp thêm bằng chứng về tác động của overconfidence đến quyết định chi trả cổ tức. Điều này giúp xây dựng một bức tranh toàn diện hơn về mối quan hệ giữa hành vi nhà quản lý và chính sách tài chính doanh nghiệp.
