Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ quan trọng trong giáo dục và công việc tại Việt Nam. Theo báo cáo của ngành giáo dục, hơn 80% sinh viên đại học tại Việt Nam học tiếng Anh như ngoại ngữ chính, tuy nhiên, kỹ năng viết tiếng Anh của sinh viên vẫn còn nhiều hạn chế. Việc phát triển kỹ năng viết tiếng Anh, đặc biệt là thông qua các hoạt động phản hồi từ bạn bè (peer feedback), đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục trong những thập kỷ gần đây. Nghiên cứu này được thực hiện tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, với 42 sinh viên năm thứ hai chuyên ngành tiếng Anh tham gia trong vòng 9 tuần liên tiếp.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là đánh giá tác động của phản hồi từ bạn bè được đào tạo đến hiệu quả viết tiếng Anh của sinh viên đại học, đồng thời khảo sát thái độ và sở thích hành vi của sinh viên đối với các hình thức phản hồi này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên EFL (English as a Foreign Language) tại một trường đại học ở thành phố Hồ Chí Minh trong học kỳ thứ tư năm học 2019-2020. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số về tổ chức bài viết, ngữ pháp, từ vựng và nội dung, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh tại bậc đại học, đồng thời thúc đẩy sự tự tin và hiệu quả tự điều chỉnh trong quá trình học viết của sinh viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: lý thuyết phản hồi (feedback theory), lý thuyết tự hiệu quả trong viết (writing self-efficacy), và mô hình tiếp cận dựa trên thể loại văn bản (genre-based approach).

  1. Phản hồi từ bạn bè (Peer Feedback): Được định nghĩa là quá trình sinh viên trao đổi nhận xét, sửa lỗi cho nhau nhằm cải thiện bài viết. Phản hồi có thể ở dạng trực tiếp (chỉnh sửa lỗi cụ thể) hoặc gián tiếp (chỉ ra lỗi mà không sửa). Các khái niệm chính bao gồm: chế độ phản hồi (direct, coded indirect, uncoded indirect), lượng phản hồi (toàn diện hoặc chọn lọc), trọng tâm phản hồi (cục bộ như ngữ pháp, từ vựng hoặc toàn diện như nội dung, tổ chức), vị trí phản hồi (lề bài hoặc cuối bài), và thời điểm phản hồi (giai đoạn sửa hoặc chỉnh sửa).

  2. Tự hiệu quả trong viết (Writing Self-Efficacy): Theo Bandura (1986), là niềm tin của người học vào khả năng hoàn thành nhiệm vụ viết. Nghiên cứu áp dụng ba chiều đo: tự hiệu quả trong ý tưởng viết (ideation), tự hiệu quả trong quy ước viết (conventions: ngữ pháp, từ vựng, chính tả), và tự hiệu quả trong tự điều chỉnh viết (self-regulation: quản lý cảm xúc, động lực).

  3. Tiếp cận dựa trên thể loại văn bản (Genre-Based Approach): Nhấn mạnh vai trò của mục đích giao tiếp và bối cảnh xã hội trong việc xây dựng bài viết. Quá trình học tập gồm bốn giai đoạn: xây dựng kiến thức lĩnh vực, mô hình hóa, thương lượng văn bản, và tự xây dựng bài viết độc lập.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Thiết kế thí nghiệm một nhóm với đo trước - đo sau (one-group pretest-posttest design) nhằm đánh giá tác động của phản hồi bạn bè được đào tạo đến kỹ năng viết và thái độ của sinh viên.

  • Đối tượng nghiên cứu: 42 sinh viên năm hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, không có nhóm đối chứng do giới hạn thực tế và tính công bằng trong nghiên cứu.

  • Nguồn dữ liệu: Bài kiểm tra viết trước và sau can thiệp, cùng ba bảng câu hỏi khảo sát thái độ, sở thích hành vi và tự hiệu quả viết.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để phân tích định lượng, bao gồm thống kê mô tả (trung bình, độ lệch chuẩn) và kiểm định t-test cặp để so sánh sự khác biệt trước và sau can thiệp.

  • Thời gian nghiên cứu: 9 tuần liên tiếp, mỗi tuần 4 giờ học, từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2020.

  • Quy trình can thiệp: Sinh viên được đào tạo kỹ năng phản hồi bạn bè theo quy trình gồm 6 giai đoạn: mô hình hóa, lập kế hoạch, viết nháp, phản hồi bạn bè, chỉnh sửa và nộp bài, đánh giá lại.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: 42 sinh viên được chọn ngẫu nhiên thành 21 cặp cố định trong suốt quá trình nghiên cứu nhằm đảm bảo tính ổn định và hiệu quả của hoạt động phản hồi.

  • Đảm bảo độ tin cậy và giá trị: Sử dụng thang điểm chấm bài viết theo tiêu chuẩn IELTS Writing Band Descriptors với sự tham gia của hai giám khảo độc lập để đảm bảo độ tin cậy liên rater. Các bảng câu hỏi được kiểm định độ tin cậy nội bộ với hệ số Cronbach’s Alpha trên 0.7.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cải thiện kỹ năng viết tổng thể: Điểm trung bình tổng thể của bài viết sau can thiệp tăng đáng kể so với trước (p < 0.05), cho thấy phản hồi bạn bè được đào tạo có tác động tích cực đến năng lực viết của sinh viên.

  2. Tăng trưởng rõ rệt về tổ chức và ngữ pháp: Điểm trung bình về tổ chức bài viết (coherence and cohesion) và ngữ pháp (grammatical range and accuracy) tăng lần lượt khoảng 15% và 18% so với trước can thiệp, với mức ý nghĩa thống kê cao.

  3. Cải thiện nhẹ về nội dung và từ vựng: Điểm về nội dung (task achievement) và từ vựng (lexical resource) cũng tăng nhưng mức độ thấp hơn, khoảng 7-10%, cho thấy sinh viên còn cần phát triển thêm kỹ năng này.

  4. Thái độ tích cực và sở thích hành vi: Hơn 70% sinh viên thể hiện thái độ tích cực đối với phản hồi bạn bè, ưu tiên phản hồi trực tiếp và chọn lọc, thích nhận phản hồi ở giai đoạn sửa bài hơn là chỉnh sửa cuối cùng.

  5. Tăng cường tự hiệu quả viết: Ba chiều đo tự hiệu quả viết (ý tưởng, quy ước, tự điều chỉnh) đều có sự tăng điểm trung bình đáng kể sau can thiệp, đặc biệt là tự hiệu quả trong ý tưởng viết tăng khoảng 20%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy phản hồi bạn bè được đào tạo không chỉ giúp cải thiện kỹ năng viết về mặt hình thức (ngữ pháp, tổ chức) mà còn nâng cao sự tự tin và khả năng tự điều chỉnh của sinh viên trong quá trình viết. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại các quốc gia như Saudi Arabia, Palestine và Thái Lan, đồng thời khẳng định tính hiệu quả của việc đào tạo kỹ năng phản hồi cho sinh viên trước khi áp dụng.

Việc điểm số nội dung và từ vựng chỉ tăng nhẹ có thể do sinh viên còn tập trung nhiều vào các lỗi ngữ pháp và cấu trúc câu, chưa chú trọng đầy đủ đến phát triển ý tưởng và vốn từ phong phú. Biểu đồ phân tán điểm số trước và sau can thiệp minh họa rõ sự dịch chuyển tích cực về mặt tổ chức và ngữ pháp, trong khi nội dung và từ vựng vẫn phân bố rộng, cho thấy cần có thêm các hoạt động hỗ trợ phát triển kỹ năng này.

Thái độ tích cực của sinh viên đối với phản hồi bạn bè cũng phản ánh sự chấp nhận và sẵn sàng tham gia vào các hoạt động học tập hợp tác, góp phần tạo môi trường học tập tích cực và giảm áp lực cho giảng viên trong việc chấm sửa bài. Kết quả này cũng đồng thuận với lý thuyết về mối quan hệ giữa sở thích học tập và hiệu quả học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tích hợp đào tạo phản hồi bạn bè vào chương trình học: Các trường đại học nên xây dựng các khóa đào tạo kỹ năng phản hồi bạn bè bài bản cho sinh viên, nhằm nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng viết toàn diện.

  2. Khuyến khích sử dụng phản hồi chọn lọc và trực tiếp: Giảng viên cần hướng dẫn sinh viên tập trung vào các lỗi quan trọng và sử dụng phản hồi trực tiếp để tăng tính hiệu quả và dễ hiểu trong quá trình sửa bài.

  3. Tổ chức các hoạt động phản hồi ở giai đoạn sửa bài: Thời điểm phản hồi nên được đặt vào giai đoạn viết nháp để sinh viên có thể áp dụng ngay các nhận xét, giúp cải thiện chất lượng bài viết trước khi hoàn thiện.

  4. Phát triển kỹ năng từ vựng và nội dung: Bổ sung các bài tập và hoạt động nhằm nâng cao vốn từ và khả năng phát triển ý tưởng, giúp sinh viên cải thiện toàn diện kỹ năng viết.

  5. Theo dõi và đánh giá liên tục: Giảng viên nên áp dụng các công cụ đánh giá định kỳ để theo dõi sự tiến bộ của sinh viên, đồng thời điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp với nhu cầu và sở thích của học viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các hoạt động phản hồi bạn bè hiệu quả, nâng cao chất lượng giảng dạy kỹ năng viết.

  2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Nắm bắt được lợi ích của phản hồi bạn bè được đào tạo, từ đó chủ động tham gia và cải thiện kỹ năng viết của bản thân.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Tham khảo phương pháp nghiên cứu và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về phản hồi bạn bè và tự hiệu quả trong học tập ngoại ngữ.

  4. Nhà quản lý giáo dục: Đưa ra các chính sách và chương trình đào tạo phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh tại bậc đại học, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phản hồi bạn bè được đào tạo là gì?
    Là quá trình sinh viên được hướng dẫn cụ thể cách nhận xét, sửa lỗi cho bài viết của bạn cùng lớp nhằm nâng cao chất lượng bài viết và kỹ năng phản hồi.

  2. Phản hồi bạn bè có thực sự hiệu quả hơn phản hồi của giảng viên không?
    Nghiên cứu cho thấy phản hồi bạn bè được đào tạo có thể cải thiện kỹ năng viết tương đương hoặc thậm chí hiệu quả hơn trong một số khía cạnh như tổ chức và ngữ pháp, đồng thời tăng cường sự tự tin và động lực học tập.

  3. Sinh viên thích nhận phản hồi ở giai đoạn nào trong quá trình viết?
    Phần lớn sinh viên ưu tiên nhận phản hồi ở giai đoạn sửa bài (revising) hơn là chỉnh sửa cuối cùng, vì có thể áp dụng ngay để cải thiện bài viết.

  4. Làm thế nào để đảm bảo phản hồi bạn bè chính xác và hữu ích?
    Cần có các buổi đào tạo kỹ năng phản hồi, sử dụng bảng kiểm tra chi tiết và giám sát của giảng viên để hướng dẫn và hỗ trợ sinh viên trong quá trình phản hồi.

  5. Phản hồi bạn bè có giúp tăng tự hiệu quả viết không?
    Có, nghiên cứu chỉ ra rằng sau khi tham gia hoạt động phản hồi bạn bè được đào tạo, sinh viên có sự tăng đáng kể về niềm tin vào khả năng viết, đặc biệt trong việc phát triển ý tưởng và tự điều chỉnh bài viết.

Kết luận

  • Phản hồi bạn bè được đào tạo giúp cải thiện đáng kể kỹ năng viết tiếng Anh của sinh viên đại học, đặc biệt về tổ chức và ngữ pháp.
  • Sinh viên có thái độ tích cực và sở thích hành vi rõ ràng đối với các hình thức phản hồi, ưu tiên phản hồi trực tiếp và chọn lọc.
  • Tự hiệu quả viết của sinh viên được nâng cao rõ rệt sau khi tham gia hoạt động phản hồi bạn bè, góp phần tăng động lực và sự tự tin trong học tập.
  • Nghiên cứu khuyến nghị tích hợp đào tạo phản hồi bạn bè vào chương trình học, đồng thời phát triển kỹ năng từ vựng và nội dung để nâng cao toàn diện năng lực viết.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với nhóm đối chứng, áp dụng đa dạng thể loại văn bản và khảo sát dài hạn về tác động của phản hồi bạn bè trong môi trường học tập tiếng Anh.

Hành động ngay: Giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét áp dụng mô hình phản hồi bạn bè được đào tạo trong các khóa học viết tiếng Anh để nâng cao hiệu quả đào tạo và phát triển kỹ năng viết cho sinh viên.