Tác Động Của Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương Đến Ngành May Mặc Việt Nam

Hiệp định TPP hướng đến việc thiết lập một khu vực thương mại tự do bao gồm 12 quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, với mục tiêu giảm thiểu hoặc loại bỏ các rào cản thương mại như thuế quan và các quy định không cần thiết. Phạm vi của hiệp định bao gồm nhiều lĩnh vực, từ thương mại hàng hóa và dịch vụ đến đầu tư, sở hữu trí tuệ và lao động. Theo tài liệu gốc, TPP stemmed from a tripartite agreement called Closer Economic Partnership Pacific Three (P3-CEP). Việc tham gia TPP được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Ngành may mặc Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực và tạo ra nhiều việc làm. Theo Nguyen Thi Tuong Vy (2016), Vietnam's garment exports in 2015 reached 22.81 billion US dollars, a growth rate of 8.91% higher compared to 2014. Ngành này không chỉ đóng góp vào GDP mà còn góp phần vào quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, ngành may mặc Việt Nam vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu và công nghệ lạc hậu, đây là những thách thức cần phải vượt qua.

Hiệp định TPP có thể mang lại nhiều cơ hội cho ngành may mặc Việt Nam, nhưng cũng đi kèm với không ít thách thức. Việc giảm thuế quan có thể giúp tăng xuất khẩu, nhưng yêu cầu về quy tắc xuất xứ có thể gây khó khăn cho các doanh nghiệp. Theo Nguyen Thi Tuong Vy (2016), the origin regulation ‘yarn-forward’ of the agreement on the apparel sector would be a huge restriction for Vietnam’s benefit optimization from the tariff elimination. Ngoài ra, ngành may mặc Việt Nam cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới.

Quy tắc xuất xứ “sợi - vải - may” là một trong những quy định khắt khe nhất của TPP đối với ngành dệt may. Để được hưởng ưu đãi thuế quan, các sản phẩm dệt may phải được sản xuất từ sợi có xuất xứ từ các quốc gia thành viên TPP. Điều này có nghĩa là, nếu doanh nghiệp sử dụng sợi hoặc vải nhập khẩu từ các quốc gia ngoài TPP, sản phẩm sẽ không được hưởng ưu đãi thuế quan. Theo Nguyen Thi Tuong Vy (2016), at present, about 80 or 90 per cent of Vietnam’s textiles come from other countries, mostly from China, Korea and Japan. Đây là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam, vì phần lớn nguyên liệu dệt may được nhập khẩu từ Trung Quốc và các quốc gia khác.

Quy tắc xuất xứ có thể gây ra những thay đổi lớn trong chuỗi cung ứng dệt may của Việt Nam. Các doanh nghiệp có thể phải tìm kiếm các nhà cung cấp mới từ các quốc gia thành viên TPP hoặc đầu tư vào sản xuất nguyên liệu trong nước. Điều này có thể làm tăng chi phí sản xuất và giảm tính cạnh tranh của sản phẩm. Tuy nhiên, việc đầu tư vào sản xuất nguyên liệu trong nước cũng có thể giúp tăng cường khả năng tự chủ của ngành và giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu.

Để tuân thủ quy tắc xuất xứ, các doanh nghiệp Việt Nam có thể áp dụng nhiều giải pháp, bao gồm: đầu tư vào công nghệ sản xuất nguyên liệu, tìm kiếm các nhà cung cấp mới từ các quốc gia thành viên TPP, hợp tác với các doanh nghiệp nước ngoài để sản xuất nguyên liệu tại Việt Nam và sử dụng các nguyên liệu có xuất xứ từ các quốc gia thành viên TPP. Ngoài ra, chính phủ cũng cần có các chính sách hỗ trợ để giúp các doanh nghiệp thích ứng với quy tắc xuất xứ mới, chẳng hạn như các chương trình đào tạo, hỗ trợ tài chính và xúc tiến thương mại.

Theo các nghiên cứu, TPP có thể giúp tăng trưởng xuất khẩu dệt may của Việt Nam đáng kể. Việc giảm thuế quan sẽ giúp các sản phẩm Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn tại các thị trường thành viên TPP. Tuy nhiên, mức tăng trưởng cụ thể còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm: khả năng tuân thủ quy tắc xuất xứ, năng lực sản xuất và chất lượng sản phẩm. Theo Nguyen Thi Tuong Vy (2016), Vietnam apparel industry seems to benefit most from the fully implemented TPP with tariff elimination by increasing exports to the other members.

Hoa Kỳ và Nhật Bản là hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành may mặc Việt Nam. TPP có thể mang lại nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tại hai thị trường này, nhưng cũng đi kèm với không ít thách thức. Tại thị trường Hoa Kỳ, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia khác và các yêu cầu khắt khe về chất lượng và an toàn sản phẩm. Tại thị trường Nhật Bản, các doanh nghiệp cần đáp ứng các tiêu chuẩn cao về chất lượng và thiết kế sản phẩm.

TPP có thể làm thay đổi cục diện cạnh tranh trên thị trường dệt may thế giới. Các quốc gia thành viên TPP có thể có lợi thế hơn so với các quốc gia không phải là thành viên, nhờ vào việc giảm thuế quan và các rào cản thương mại khác. Điều này có thể gây ra sự cạnh tranh gay gắt giữa các quốc gia xuất khẩu dệt may, đặc biệt là giữa Việt Nam và Trung Quốc, Ấn Độ. Theo Nguyen Thi Tuong Vy (2016), Vietnam garment can also occupy more market shares in the United States and Japan from the non-TPP competitors such as: China, India and Bangladesh.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ hiện đại và hoạt động R&D. Chính phủ có thể khuyến khích đầu tư bằng cách cung cấp các ưu đãi về thuế, tín dụng và hỗ trợ chi phí nghiên cứu. Ngoài ra, cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ từ các nước phát triển và khuyến khích hợp tác giữa các doanh nghiệp và các viện nghiên cứu.

Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành may mặc. Chính phủ cần tăng cường đầu tư vào các chương trình đào tạo nghề, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng cho người lao động. Ngoài ra, cần khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo và tạo điều kiện cho người lao động được học tập và nâng cao trình độ.

Để mở rộng thị trường xuất khẩu, các doanh nghiệp cần tiếp cận thông tin thị trường và tham gia vào các hoạt động xúc tiến thương mại. Chính phủ có thể hỗ trợ doanh nghiệp bằng cách cung cấp thông tin về thị trường, tổ chức các hội chợ triển lãm, đoàn giao dịch thương mại và hỗ trợ chi phí tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng trưởng bền vững, ngành cần chuyển đổi từ gia công sang sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư vào thiết kế, R&D và xây dựng thương hiệu. Đồng thời, cần nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế.

Việc xây dựng thương hiệu mạnh và phát triển kênh phân phối hiệu quả là yếu tố quan trọng để tăng cường khả năng cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu. Các doanh nghiệp cần chú trọng đến việc xây dựng hình ảnh thương hiệu, tạo dựng lòng tin với khách hàng và phát triển các kênh phân phối đa dạng, bao gồm cả kênh truyền thống và kênh trực tuyến.

Phát triển ngành may mặc xanh, sạch và thân thiện với môi trường là xu hướng tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Các doanh nghiệp cần tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường, sử dụng các nguyên liệu thân thiện với môi trường và áp dụng các quy trình sản xuất sạch hơn. Điều này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn nâng cao uy tín và thương hiệu của doanh nghiệp.

RCEP bao gồm các nước ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và New Zealand. CPTPP bao gồm 11 nước thành viên TPP ban đầu sau khi Hoa Kỳ rút lui. Phạm vi của hai hiệp định có những điểm tương đồng và khác biệt, đặc biệt là trong các lĩnh vực như sở hữu trí tuệ và lao động.

RCEP có thể giúp Việt Nam đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. CPTPP vẫn giữ lại nhiều ưu đãi về thuế quan và tiếp cận thị trường, nhưng yêu cầu về quy tắc xuất xứ vẫn là một thách thức. Phân tích tác động của hai hiệp định đến chuỗi cung ứng giúp các doanh nghiệp đưa ra quyết định chiến lược về nguồn cung và thị trường.

RCEP mang lại cơ hội tiếp cận thị trường lớn và nguồn cung nguyên liệu đa dạng, nhưng cũng đi kèm với sự cạnh tranh gay gắt từ Trung Quốc. CPTPP vẫn là một lựa chọn hấp dẫn với các thị trường phát triển, nhưng yêu cầu về quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn chất lượng cao là những thách thức lớn. Việc đánh giá kỹ lưỡng cơ hội và thách thức giúp các doanh nghiệp xây dựng chiến lược phù hợp để tận dụng tối đa lợi ích từ hai hiệp định.