Luận án phó tiến sĩ: Nghiên cứu thành ngữ Nga - Việt trong giao tiếp

• Tác giả: Lê Đình Bích
• Người hướng dẫn: Nguyễn Như Ý
• Trường học: Trường Đại Học Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn
• Chuyên ngành: Ngôn Ngữ Học
• Đề tài: So Sánh Thành Ngữ Nga - Việt Trong Giao Tiếp
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 1987
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• Tính thời sự của luận án
• Mục đích và nhiệm vụ của luận án
• Phương pháp nghiên cứu
• Cái mới của luận án
• Tập hợp và xử lý tư liệu
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG LUẬN ĐIỂM CƠ BẢN TRONG ĐỐI CHIẾU TƯƠNG PHẢN THÀNH NGỮ HAI THỨ TIẾNG
• 1.1. Khảo lược tình hình nghiên cứu và những giới thuyết về đối chiếu hai ngôn ngữ liên quan đến đề tài luận án
• 1.2. Những luận điểm cơ bản trong đối chiếu thành ngữ hai ngôn ngữ trên bình diện giao tiếp
• 1.3. Tiểu kết
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI CHIẾU TƯƠNG PHẢN THÀNH NGỮ NGA - VIỆT TRONG HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP
• 2.1. Vai trò trí thức nền trong đối chiếu thành ngữ
• 2.2. Những giống nhau các đơn vị thành ngữ Nga - Việt do đặc trưng văn hoá - dân tộc chi phối
• 2.3. Những dị biệt các đơn vị thành ngữ Nga - Việt do đặc trưng văn hoá - dân tộc chi phối
• 2.4. Tiểu kết
• 3. CHƯƠNG 3: ĐẶC TRƯNG TƯ DUY DÂN TỘC NHÌN TỪ GÓC ĐỘ GIAO TIẾP CÁC THÀNH NGỮ NGA - VIỆT
• 3.1. Ngôn ngữ với ý thức và với tư duy trong đối chiếu ngôn ngữ
• 3.2. Hiện thực khách quan là đối tượng được phản ánh
• 3.3. Thành ngữ so sánh tiếng Nga đối chiếu với tiếng Việt
• 3.4. Thành ngữ có nghĩa “bình giá” tiếng Nga đối chiếu với tiếng Việt
• 3.5. Nhóm thành ngữ phản ánh nền văn hoá dân tộc một cách tổng hợp
• 3.6. Nhóm thành ngữ phản ánh nền văn hoá dân tộc theo từng thành tố
• 3.7. Thành ngữ phản ánh nền văn hoá dân tộc thông qua những nguyên mẫu lịch sử hoặc các nhân vật trong truyện cổ tích, truyện thần thoại
• 3.8. Sử dụng thành ngữ tiếng Nga trong giao tiếp có đối chiếu với tiếng Việt
• 3.9. Tiểu kết
• 4. CHƯƠNG 4: PHƯƠNG THỨC CHUYỂN DỊCH THÀNH NGỮ TIẾNG NGA RA TIẾNG VIỆT TRÊN QUAN ĐIỂM GIÁO TIẾP NGÔN NGỮ
• 4.1. Dịch thuật trong cách nhìn của giao tiếp liên cá nhân
• 4.2. Phương thức chuyển dịch thành ngữ Nga ra tiếng Việt
• 4.3. Dạng mạo thành ngữ Nga trong mối liên tưởng với tri thức nền đối chiếu với tiếng Việt
• 4.4. Phương án đề nghị hiệu chỉnh dịch thành ngữ Nga
• 4.5. Tiểu kết
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khảo lược tình hình nghiên cứu và những giới thuyết đối chiếu

Trong lĩnh vực thành ngữ, việc nghiên cứu và đối chiếu giữa ngôn ngữ Nga và ngôn ngữ Việt vẫn còn ở giai đoạn đầu. Nhiều công trình đã được thực hiện, nhưng chủ yếu tập trung vào các khía cạnh ngữ pháp và từ vựng mà chưa đi sâu vào giao tiếp. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng việc đối chiếu ngôn ngữ không chỉ dừng lại ở việc so sánh cấu trúc mà còn cần xem xét các yếu tố văn hóa và xã hội. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về văn hóa giao tiếp của hai dân tộc. Một số tác giả đã đề xuất rằng việc nghiên cứu thành ngữ cần phải được thực hiện trong bối cảnh giao tiếp cụ thể, nơi mà các yếu tố văn hóa và xã hội có thể ảnh hưởng đến cách sử dụng ngôn ngữ.

1.1. Những luận điểm cơ bản trong đối chiếu thành ngữ hai ngôn ngữ

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng thành ngữ Nga và thành ngữ Việt có nhiều điểm tương đồng và khác biệt. Sự tương đồng này thường phản ánh những giá trị văn hóa chung, trong khi sự khác biệt lại thể hiện những đặc trưng văn hóa riêng biệt của mỗi dân tộc. Việc phân tích các thành ngữ trong bối cảnh giao tiếp giúp làm rõ hơn về cách mà người nói sử dụng ngôn ngữ để thể hiện ý tưởng và cảm xúc. Điều này không chỉ giúp nâng cao khả năng giao tiếp mà còn góp phần vào việc hiểu biết sâu sắc hơn về tư duy dân tộc của mỗi ngôn ngữ.

II. Đối chiếu tương phản thành ngữ Nga Việt trong hoạt động giao tiếp

Việc so sánh thành ngữ giữa ngôn ngữ Nga và ngôn ngữ Việt trong hoạt động giao tiếp cho thấy rõ vai trò của thành ngữ như một công cụ giao tiếp hiệu quả. Các thành ngữ không chỉ đơn thuần là những cụm từ mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc. Chúng phản ánh cách mà người dân trong mỗi nền văn hóa nhìn nhận thế giới xung quanh. Sự khác biệt trong cách sử dụng thành ngữ giữa hai ngôn ngữ có thể dẫn đến những hiểu lầm trong giao tiếp. Do đó, việc nghiên cứu và hiểu rõ về thành ngữ trong bối cảnh giao tiếp là rất cần thiết.

2.1. Những giống nhau và khác biệt các đơn vị thành ngữ Nga Việt

Nghiên cứu cho thấy rằng có nhiều thành ngữ trong ngôn ngữ Nga và ngôn ngữ Việt có nội dung tương đồng, nhưng cách diễn đạt lại khác nhau. Ví dụ, một số thành ngữ có thể mang ý nghĩa tương tự nhưng lại sử dụng hình ảnh và biểu tượng khác nhau để truyền tải thông điệp. Điều này không chỉ phản ánh sự khác biệt trong văn hóa giao tiếp mà còn cho thấy cách mà mỗi dân tộc xây dựng ngôn ngữ của mình dựa trên những trải nghiệm và giá trị văn hóa riêng. Việc nhận diện và phân tích những điểm tương đồng và khác biệt này sẽ giúp nâng cao khả năng giao tiếp giữa hai nền văn hóa.

III. Đặc trưng tư duy dân tộc nhìn từ góc độ giao tiếp các thành ngữ Nga Việt

Nghiên cứu về thành ngữ không chỉ dừng lại ở việc phân tích ngữ nghĩa mà còn cần xem xét đến tư duy dân tộc. Các thành ngữ thường phản ánh những giá trị, quan niệm và cách nhìn nhận của mỗi dân tộc về cuộc sống. Việc đối chiếu thành ngữ Nga và thành ngữ Việt trong bối cảnh giao tiếp giúp làm rõ hơn về cách mà người dân trong mỗi nền văn hóa tương tác với nhau. Điều này không chỉ giúp nâng cao khả năng giao tiếp mà còn góp phần vào việc hiểu biết sâu sắc hơn về văn hóa giao tiếp của mỗi dân tộc.

3.1. Ngôn ngữ với ý thức và với tư duy trong đối chiếu ngôn ngữ

Việc phân tích thành ngữ trong bối cảnh giao tiếp cho thấy rằng ngôn ngữ không chỉ là công cụ truyền đạt thông tin mà còn là phương tiện thể hiện tư duy và ý thức của người nói. Các thành ngữ thường mang trong mình những giá trị văn hóa và xã hội, phản ánh cách mà người dân trong mỗi nền văn hóa nhìn nhận thế giới xung quanh. Do đó, việc nghiên cứu và hiểu rõ về thành ngữ trong bối cảnh giao tiếp là rất cần thiết để nâng cao khả năng giao tiếp và hiểu biết lẫn nhau giữa các nền văn hóa.

IV. Phương thức chuyển dịch thành ngữ Nga ra tiếng Việt trên quan điểm giao tiếp

Việc chuyển dịch thành ngữ từ ngôn ngữ Nga sang ngôn ngữ Việt không chỉ đơn thuần là việc tìm kiếm từ tương đương mà còn cần phải xem xét đến bối cảnh giao tiếp. Các thành ngữ thường mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc, do đó việc chuyển dịch cần phải đảm bảo rằng ý nghĩa và cảm xúc của thành ngữ được truyền tải một cách chính xác. Điều này đòi hỏi người dịch không chỉ có kiến thức về ngôn ngữ mà còn phải hiểu rõ về văn hóa giao tiếp của cả hai dân tộc.

4.1. Dịch thuật trong cách nhìn của giao tiếp liên cá nhân

Trong quá trình dịch thành ngữ, việc hiểu rõ về bối cảnh giao tiếp là rất quan trọng. Các thành ngữ không chỉ mang ý nghĩa ngữ nghĩa mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa và xã hội. Do đó, người dịch cần phải có khả năng nhận diện và phân tích bối cảnh giao tiếp để đảm bảo rằng thành ngữ được dịch một cách chính xác và phù hợp. Việc này không chỉ giúp nâng cao khả năng giao tiếp mà còn góp phần vào việc hiểu biết sâu sắc hơn về văn hóa giao tiếp của mỗi dân tộc.