So sánh chiến lược chỉnh sửa văn bản của học sinh giỏi và kém trong lớp tiếng Pháp tại trường Nguyễn Trãi, Hải Dương

• Tác giả: Nguyễn Thị Thu Hằng
• Người hướng dẫn: Dr. Đỗ Thị Bích Thủy
• Trường học: Université Nationale de Hanoï
• Chuyên ngành: Didactique de la Langue Française
• Đề tài: So sánh chiến lược chỉnh sửa văn bản giữa học sinh giỏi và kém trong lớp tiếng Pháp tại trường Nguyễn Trãi, Hải Dương
• Loại tài liệu: mémoire de fin d’études de master
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• ATTESTATION SUR L’HONNEUR
• REMERCIEMENTS
• RÉSUMÉ
• TABLE DES MATIÈRES
• 1. INTRODUCTION
• 1.1. Justification du choix du sujet de recherche
• 1.2. Questions et hypothèses de recherche
• 1.3. Architecture de recherche
• 2. CADRE THÉORIQUE
• 2.1. Révision de texte
• 2.1.1. Révision de texte selon l’approche de la psychologie cognitive
• 3. PROBLÉMATIQUE ET MÉTHODOLOGIE DE RECHERCHE
• 3.1. Situation de l’enseignement/apprentissage de la production écrite dans les classes à option de français dans le lycée à option de Nguyen Trai, Haiduong
• 3.1.1. Situation de l’enseignement/apprentissage du français
• 3.1.2. Pratiques rédactionnelles des élèves
• 3.1.3. Pratiques de révision des écrits des élèves de FLE
• 3.1.4. Corrections de l’enseignant
• 3.2. Méthodologie de recherche (Méthode descriptive)
• 3.2.1. Méthodes d’étude de la révision
• 3.2.2. Étapes de la recherche
• 3.3. Recueil et traitement des données
• 3.3.1. Corpus des textes
• 3.3.2. Corpus des enregistrements vocaux/audios
• 3.3.3. Entretiens semi-directifs
• 4. ANALYSE ET INTERPRÉTATION DES DONNÉES
• 4.1. Analyse du corpus des textes
• 4.1.1. Progrès en termes de qualité de texte
• 4.1.2. Utilisation des stratégies de révision des élèves
• 4.1.3. Interprétation des données sur la détection des erreurs des élèves
• 4.1.4. Interprétation des données sur le diagnostic et la correction des erreurs des élèves
• 4.2. Analyse des entretiens semi-directifs
• 4.2.1. Interprétation des données sur la détection des erreurs des élèves
• 4.2.2. Interprétation des données sur le diagnostic et la correction des erreurs des élèves
• 4.2.3. Différence en termes de stratégies de révision entre les bons et mauvais scripteurs
• 4.3. Quelques propositions pédagogiques pour la révision de texte
• 4.3.1. Nécessité d’enseigner des stratégies de révision aux élèves
• 4.3.2. Mise en pratique de la grille de révision
• LISTE DES FIGURES
• LISTE DES TABLEAUX
• LISTE DES ANNEXES

I. Giới thiệu về chiến lược chỉnh sửa văn bản

Chiến lược chỉnh sửa văn bản là một phần quan trọng trong quá trình viết, đặc biệt trong việc cải thiện chất lượng văn bản. Nghiên cứu này tập trung vào việc so sánh chiến lược chỉnh sửa văn bản giữa học sinh giỏi và học sinh kém trong lớp tiếng Pháp tại trường Nguyễn Trãi, Hải Dương. Việc hiểu rõ sự khác biệt trong chiến lược chỉnh sửa có thể giúp giáo viên phát triển các phương pháp giảng dạy hiệu quả hơn. Theo nghiên cứu, học sinh giỏi thường có xu hướng sử dụng nhiều chiến lược chỉnh sửa hơn và hiệu quả hơn so với học sinh kém. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng chỉnh sửa văn bản cho tất cả học sinh.

1.1. Định nghĩa và vai trò của chiến lược chỉnh sửa

Chiến lược chỉnh sửa văn bản được định nghĩa là quá trình phát hiện, chẩn đoán và sửa chữa lỗi trong văn bản. Theo các nghiên cứu trước đây, chiến lược chỉnh sửa không chỉ giúp cải thiện chất lượng văn bản mà còn phát triển kỹ năng viết của học sinh. Việc áp dụng các chiến lược chỉnh sửa hiệu quả có thể dẫn đến sự khác biệt rõ rệt trong chất lượng sản phẩm viết của học sinh. Hơn nữa, học sinh giỏi thường có khả năng nhận diện lỗi và áp dụng các phương pháp sửa chữa một cách có hệ thống, trong khi học sinh kém thường thiếu sự chú ý và kỹ năng này.

II. Phân tích thực trạng chỉnh sửa văn bản tại trường Nguyễn Trãi

Tại trường Nguyễn Trãi, việc giảng dạy tiếng Pháp gặp nhiều thách thức, đặc biệt trong việc phát triển kỹ năng viết cho học sinh. Nghiên cứu cho thấy rằng nhiều học sinh không nhận thức được tầm quan trọng của chiến lược chỉnh sửa văn bản. Họ thường chỉ tập trung vào việc viết mà không dành đủ thời gian cho việc chỉnh sửa. Điều này dẫn đến việc học sinh kém gặp khó khăn trong việc cải thiện chất lượng văn bản của mình. Ngược lại, học sinh giỏi thường có thói quen dành thời gian cho việc chỉnh sửa và áp dụng các chiến lược chỉnh sửa một cách có hệ thống, từ đó nâng cao chất lượng bài viết của họ.

2.1. Thực trạng sử dụng chiến lược chỉnh sửa

Nghiên cứu cho thấy rằng học sinh giỏi thường sử dụng nhiều chiến lược chỉnh sửa hơn so với học sinh kém. Họ có xu hướng đọc lại văn bản nhiều lần, xác định các lỗi tiềm ẩn và tìm kiếm sự giúp đỡ từ giáo viên hoặc tài liệu tham khảo. Trong khi đó, học sinh kém thường chỉ thực hiện việc chỉnh sửa một cách hời hợt, dẫn đến việc không phát hiện được nhiều lỗi trong văn bản của mình. Điều này cho thấy sự cần thiết phải giáo dục và hướng dẫn cho học sinh kém về các chiến lược chỉnh sửa hiệu quả.

III. Đề xuất phương pháp cải thiện kỹ năng chỉnh sửa văn bản

Dựa trên những phân tích về sự khác biệt trong chiến lược chỉnh sửa văn bản giữa học sinh giỏi và học sinh kém, một số phương pháp có thể được đề xuất để cải thiện kỹ năng này. Đầu tiên, giáo viên nên tổ chức các buổi tập huấn về kỹ năng chỉnh sửa cho học sinh, giúp họ nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của việc này. Thứ hai, việc áp dụng các công cụ hỗ trợ chỉnh sửa như bảng kiểm tra có thể giúp học sinh có hệ thống hơn trong việc phát hiện lỗi. Cuối cùng, việc khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động viết nhóm có thể tạo ra môi trường học tập tích cực, nơi họ có thể học hỏi lẫn nhau về chiến lược chỉnh sửa.

3.1. Tổ chức các buổi tập huấn

Các buổi tập huấn về chiến lược chỉnh sửa văn bản nên được tổ chức định kỳ tại trường Nguyễn Trãi. Những buổi này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về quy trình chỉnh sửa mà còn tạo cơ hội cho họ thực hành và áp dụng các chiến lược chỉnh sửa trong thực tế. Hơn nữa, việc mời các chuyên gia hoặc giáo viên có kinh nghiệm tham gia giảng dạy sẽ giúp nâng cao chất lượng của các buổi tập huấn này.

Tổng quan nghiên cứu

Việc học tiếng Pháp tại các lớp chuyên ngữ ở Việt Nam, đặc biệt là tại trường THPT chuyên Nguyễn Trãi, Hải Dương, đã thu hút khoảng 100 học sinh theo học trong ba năm phổ thông. Tuy nhiên, nhiều học sinh gặp khó khăn đáng kể trong kỹ năng viết tiếng Pháp, đặc biệt là ở khâu sửa bài viết. Việc sử dụng các chiến lược sửa bài hiệu quả được xem là yếu tố then chốt giúp nâng cao chất lượng bài viết. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là so sánh việc sử dụng các chiến lược sửa bài giữa nhóm học sinh viết tốt (bôn scripteurs) và nhóm học sinh viết kém (mauvais scripteurs) nhằm tìm ra sự khác biệt và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực viết cho học sinh. Nghiên cứu được thực hiện tại trường THPT chuyên Nguyễn Trãi trong giai đoạn 2014-2017, tập trung vào học sinh lớp chuyên Pháp. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện chất lượng dạy và học viết tiếng Pháp, góp phần nâng cao thành tích học tập và chuẩn bị tốt cho các kỳ thi cấp tỉnh và quốc gia. Các chỉ số đánh giá bao gồm số lượng và chất lượng các chiến lược sửa bài được áp dụng, tỷ lệ phát hiện và sửa lỗi trong bài viết, cũng như sự tiến bộ về mặt nội dung và hình thức của bài viết sau khi sửa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về quá trình viết và sửa bài trong tâm lý học nhận thức, đặc biệt là mô hình của Hayes và Flower (1980) mô tả quá trình viết gồm bốn giai đoạn: lập kế hoạch, viết, sửa và kiểm soát. Mô hình này nhấn mạnh tính tương tác và lặp lại giữa các giai đoạn, trong đó sửa bài là quá trình đánh giá và cải thiện văn bản đã viết. Ngoài ra, mô hình sửa bài của Hayes (1996) mở rộng khái niệm sửa bài thành quá trình phức hợp gồm đọc phê phán, giải quyết vấn đề và sản xuất văn bản, được kiểm soát bởi một cấu trúc điều khiển dựa trên mục tiêu sửa đổi. Mô hình Kellogg (1996) bổ sung vai trò của bộ nhớ làm việc trong quá trình sửa bài, phân tích các thành phần nhận thức và kiểm soát trong quá trình viết. Cuối cùng, mô hình của Butterfield, Hacker và Alberson (1996) tập trung vào sự phối hợp giữa bộ nhớ dài hạn và bộ nhớ làm việc, cũng như các quá trình nhận thức và siêu nhận thức trong sửa bài. Các khái niệm chính bao gồm: chiến lược sửa bài (bao gồm phát hiện lỗi, chẩn đoán và sửa lỗi), quá trình sửa bài (đọc, đánh giá, chỉnh sửa), và các loại kế hoạch sửa bài (theo thứ tự ưu tiên: nội dung, cấu trúc, ngôn ngữ).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả kết hợp phân tích định tính và định lượng. Dữ liệu được thu thập từ hai nhóm học sinh gồm 10 em (5 học sinh viết tốt và 5 học sinh viết kém) tại trường THPT chuyên Nguyễn Trãi, Hải Dương. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu có chủ đích dựa trên kết quả viết bài và đánh giá năng lực. Dữ liệu bao gồm hai phiên bản bài viết của mỗi học sinh (trước và sau khi sửa) và các bản ghi âm quá trình sửa bài theo phương pháp "think-aloud protocols" (ghi lại lời nói khi sửa bài). Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2014-2015. Phân tích dữ liệu được thực hiện qua việc so sánh số lượng và loại chiến lược sửa bài được sử dụng, tỷ lệ phát hiện và sửa lỗi, cũng như chất lượng bài viết qua các tiêu chí về nội dung, cấu trúc và ngôn ngữ. Ngoài ra, các cuộc phỏng vấn bán cấu trúc được tiến hành để thu thập quan điểm của học sinh về quá trình sửa bài và nhận thức về chiến lược sửa bài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Số lượng và đa dạng chiến lược sửa bài: Học sinh viết tốt sử dụng trung bình 7-8 chiến lược sửa bài khác nhau trong quá trình sửa, trong khi học sinh viết kém chỉ sử dụng khoảng 3-4 chiến lược. Ví dụ, học sinh viết tốt thường áp dụng chiến lược đọc chậm, đặt mục tiêu rõ ràng trước khi sửa, và tự hỏi bản thân về các điểm yếu của bài viết. Tỷ lệ sử dụng chiến lược đọc chậm ở nhóm viết tốt đạt 85%, trong khi nhóm viết kém chỉ khoảng 40%.

2. Tỷ lệ phát hiện và sửa lỗi: Nhóm học sinh viết tốt phát hiện được khoảng 75% lỗi trong bài viết và sửa thành công 65% trong số đó. Ngược lại, nhóm viết kém chỉ phát hiện được 40% lỗi và sửa thành công 25%. Sự khác biệt này được minh họa rõ qua bảng so sánh tỷ lệ phát hiện và sửa lỗi giữa hai nhóm.

3. Thứ tự ưu tiên sửa bài: Học sinh viết tốt ưu tiên sửa các lỗi liên quan đến nội dung và cấu trúc trước, sau đó mới đến các lỗi ngôn ngữ như ngữ pháp và chính tả. Trong khi đó, học sinh viết kém thường tập trung sửa lỗi ngôn ngữ trước, bỏ qua hoặc ít quan tâm đến nội dung và cấu trúc. Cụ thể, 90% học sinh viết tốt sửa nội dung trước, so với 30% học sinh viết kém.

4. Thời gian và thái độ dành cho sửa bài: Học sinh viết tốt dành trung bình 30-40 phút cho việc sửa bài, trong khi học sinh viết kém chỉ dành khoảng 10-15 phút. Học sinh viết tốt cũng thể hiện thái độ tích cực hơn, coi sửa bài là cơ hội để cải thiện, còn học sinh viết kém thường xem sửa bài là gánh nặng hoặc việc làm cho xong.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự khác biệt này có thể xuất phát từ nhận thức và kỹ năng sử dụng chiến lược sửa bài. Học sinh viết tốt có ý thức cao về vai trò của sửa bài trong quá trình viết, biết cách phân bổ thời gian và ưu tiên sửa các khía cạnh quan trọng của bài viết. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực tâm lý học nhận thức về viết, cho thấy việc áp dụng chiến lược sửa bài đa dạng và có hệ thống giúp nâng cao chất lượng văn bản. Việc học sinh viết kém tập trung sửa lỗi ngôn ngữ trước có thể do thiếu hướng dẫn hoặc chưa nhận thức được tầm quan trọng của nội dung và cấu trúc trong việc truyền đạt ý tưởng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh tỷ lệ sử dụng các chiến lược sửa bài và bảng phân tích tỷ lệ phát hiện, sửa lỗi giữa hai nhóm. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc giáo dục chiến lược sửa bài một cách có hệ thống trong chương trình giảng dạy tiếng Pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Giảng dạy có hệ thống các chiến lược sửa bài: Cần xây dựng chương trình đào tạo kỹ năng sửa bài cho học sinh, tập trung vào việc phát triển các chiến lược phát hiện, chẩn đoán và sửa lỗi theo thứ tự ưu tiên từ nội dung, cấu trúc đến ngôn ngữ. Thời gian thực hiện: trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: giáo viên tiếng Pháp và bộ phận chuyên môn nhà trường.

2. Tăng cường thời gian và không gian cho hoạt động sửa bài: Nhà trường nên bố trí thời gian hợp lý trong lịch học để học sinh có đủ thời gian sửa bài kỹ lưỡng, đồng thời khuyến khích học sinh sử dụng các công cụ hỗ trợ như từ điển, phần mềm kiểm tra lỗi. Thời gian thực hiện: ngay từ đầu năm học. Chủ thể thực hiện: ban giám hiệu và giáo viên.

3. Áp dụng phương pháp sửa bài theo nhóm và phản hồi đồng đẳng: Khuyến khích học sinh tham gia sửa bài nhóm, trao đổi và phản hồi lẫn nhau để nâng cao nhận thức và kỹ năng sửa bài. Thời gian thực hiện: trong các tiết học viết. Chủ thể thực hiện: giáo viên và học sinh.

4. Phát triển tài liệu hướng dẫn sửa bài cụ thể: Soạn thảo và cung cấp cho học sinh các bảng kiểm tra, danh sách kiểm tra lỗi và hướng dẫn sửa bài chi tiết, giúp học sinh tự học và tự sửa bài hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: giáo viên và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Pháp tại các trường THPT chuyên: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về chiến lược sửa bài, giúp giáo viên thiết kế bài giảng và phương pháp dạy viết hiệu quả hơn.

2. Học sinh lớp chuyên Pháp: Học sinh có thể hiểu rõ hơn về quá trình sửa bài, nhận thức được tầm quan trọng của việc áp dụng các chiến lược sửa bài để nâng cao kỹ năng viết.

3. Nhà quản lý giáo dục và chuyên viên xây dựng chương trình: Tài liệu giúp đánh giá và điều chỉnh chương trình đào tạo tiếng Pháp, đặc biệt là phần phát triển kỹ năng viết và sửa bài.

4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực didactique des langues étrangères: Luận văn cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về quá trình sửa bài trong học sinh học tiếng Pháp như ngôn ngữ thứ hai, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

1. Chiến lược sửa bài là gì và tại sao quan trọng?
   Chiến lược sửa bài là các phương pháp có chủ đích mà người viết sử dụng để phát hiện, chẩn đoán và sửa lỗi trong văn bản. Chúng giúp cải thiện chất lượng bài viết bằng cách đảm bảo nội dung rõ ràng, cấu trúc hợp lý và ngôn ngữ chính xác. Ví dụ, đọc chậm và đặt mục tiêu sửa bài cụ thể giúp phát hiện lỗi hiệu quả hơn.

2. Sự khác biệt chính giữa học sinh viết tốt và viết kém trong việc sửa bài là gì?
   Học sinh viết tốt sử dụng nhiều chiến lược sửa bài hơn, ưu tiên sửa nội dung và cấu trúc trước khi sửa lỗi ngôn ngữ, và dành nhiều thời gian cho việc sửa bài. Ngược lại, học sinh viết kém thường tập trung sửa lỗi ngôn ngữ trước, sử dụng ít chiến lược và dành ít thời gian hơn.

3. Làm thế nào để giáo viên giúp học sinh nâng cao kỹ năng sửa bài?
   Giáo viên nên hướng dẫn học sinh các chiến lược sửa bài cụ thể, tổ chức các hoạt động sửa bài nhóm, cung cấp tài liệu hỗ trợ như bảng kiểm tra lỗi, và tạo điều kiện cho học sinh thực hành sửa bài thường xuyên trong lớp.

4. Phương pháp "think-aloud protocols" được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu?
   Phương pháp này yêu cầu học sinh nói to suy nghĩ của mình trong quá trình sửa bài, giúp nhà nghiên cứu thu thập dữ liệu về các chiến lược và quá trình tư duy khi sửa bài. Qua đó, phân tích được cách học sinh phát hiện và xử lý lỗi.

5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các ngôn ngữ khác ngoài tiếng Pháp không?
   Mặc dù nghiên cứu tập trung vào tiếng Pháp, các nguyên tắc về chiến lược sửa bài và quá trình sửa bài trong tâm lý học nhận thức có thể áp dụng rộng rãi cho việc dạy và học viết trong các ngôn ngữ khác, đặc biệt là ngôn ngữ thứ hai.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ sự khác biệt rõ nét trong việc sử dụng chiến lược sửa bài giữa học sinh viết tốt và viết kém tại trường THPT chuyên Nguyễn Trãi, Hải Dương.
• Các chiến lược sửa bài đa dạng và có hệ thống giúp học sinh viết tốt phát hiện và sửa lỗi hiệu quả hơn, nâng cao chất lượng bài viết.
• Việc ưu tiên sửa nội dung và cấu trúc trước khi sửa lỗi ngôn ngữ là yếu tố quan trọng trong quá trình sửa bài hiệu quả.
• Đề xuất các giải pháp giảng dạy chiến lược sửa bài có hệ thống, tăng thời gian sửa bài, áp dụng sửa bài nhóm và phát triển tài liệu hướng dẫn.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong năm học tới và đánh giá hiệu quả qua các kỳ thi và bài kiểm tra viết.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao kỹ năng sửa bài và chất lượng viết tiếng Pháp của học sinh tại trường bạn!