Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, ngành giáo dục Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức mới, đặc biệt là trong việc nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Văn hóa nhà trường được xác định là một yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động và chất lượng giáo dục của các cơ sở đào tạo đại học. Trường Đại học Hồng Đức, sau hơn 23 năm thành lập, đã đạt được nhiều thành tựu về đa ngành, đa hệ đào tạo và cơ sở vật chất khang trang. Tuy nhiên, thực trạng vẫn còn tồn tại như một bộ phận sinh viên vi phạm quy chế thi, một số giảng viên chưa tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, và cảnh quan môi trường chưa thực sự sạch đẹp.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường tại Trường Đại học Hồng Đức trong giai đoạn hiện nay, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khách thể là toàn bộ cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên của trường, với tổng số 375 người tham gia khảo sát trong giai đoạn 2018-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, thân thiện, góp phần phát triển năng lực và hoàn thiện nhân cách người học, đồng thời tạo dựng bản sắc và thương hiệu riêng cho nhà trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về văn hóa tổ chức và văn hóa nhà trường. Theo Schein Edgar H (2004), văn hóa nhà trường bao gồm ba tầng bậc: yếu tố hữu hình (cảnh quan, trang phục, nghi thức), các giá trị thể hiện (niềm tin, thái độ, cách ứng xử), và các giả thiết cơ bản (môi trường, mối quan hệ trong tổ chức). Mô hình này giúp phân tích sâu sắc các thành tố cấu thành văn hóa nhà trường.

Ngoài ra, lý thuyết về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường được tiếp cận qua chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá. Các khái niệm chính bao gồm: văn hóa nhà trường, xây dựng văn hóa nhà trường, quản lý xây dựng văn hóa nhà trường, các yếu tố cấu thành văn hóa nhà trường (giá trị vật chất và tinh thần), và các bước xây dựng văn hóa nhà trường theo mô hình 11 bước của Richard Hagberg và Julie Heifetz.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Phiếu khảo sát với 375 đối tượng gồm 45 cán bộ quản lý, 120 giảng viên và 210 sinh viên.
  • Phỏng vấn sâu các nhóm sinh viên và cán bộ quản lý để thu thập thông tin chi tiết.
  • Tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và lấy ý kiến chuyên gia về xây dựng văn hóa nhà trường.
  • Phân tích thống kê toán học bằng phần mềm Excel để xử lý số liệu định lượng và định tính.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến tháng 5 năm 2020. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng trong trường. Phân tích dữ liệu tập trung vào đánh giá thực trạng, nhận thức và mức độ thực hiện các hoạt động quản lý xây dựng văn hóa nhà trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lý xây dựng văn hóa nhà trường: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giảng viên đánh giá việc xây dựng văn hóa nhà trường là rất quan trọng, trong khi chỉ có khoảng 70% sinh viên nhận thức đúng về vai trò này.

  2. Thực trạng nhiệm vụ xây dựng văn hóa nhà trường: Chỉ khoảng 60% cán bộ quản lý cho biết kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường được lập đầy đủ và chi tiết. Việc tổ chức thực hiện kế hoạch đạt mức trung bình với 65% sự hài lòng từ giảng viên và sinh viên.

  3. Biểu hiện văn hóa nhà trường: Khoảng 75% giảng viên và 68% sinh viên đánh giá môi trường làm việc và học tập tại trường có bầu không khí cởi mở, thân thiện. Tuy nhiên, vẫn còn 20% sinh viên phản ánh về các biểu hiện tiêu cực như thiếu sự động viên, mâu thuẫn nội bộ chưa được giải quyết kịp thời.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng văn hóa nhà trường: Năng lực cán bộ quản lý được đánh giá là yếu tố chủ quan quan trọng nhất với 80% ý kiến đồng thuận. Về yếu tố khách quan, cơ sở vật chất và chính sách tài chính được xem là những điều kiện thiết yếu, chiếm tỷ lệ 75% và 70% trong các ý kiến khảo sát.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên về tầm quan trọng của văn hóa nhà trường tương đối cao, tuy nhiên sự đồng thuận và hiểu biết của sinh viên còn hạn chế, điều này ảnh hưởng đến hiệu quả chung của công tác xây dựng văn hóa. Việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện còn chưa đồng bộ, dẫn đến một số biểu hiện tiêu cực trong môi trường học tập và làm việc.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với quan điểm của Schein Edgar H về vai trò của lãnh đạo trong việc định hướng và phát triển văn hóa tổ chức. Đồng thời, các yếu tố vật chất và chính sách tài chính cũng được khẳng định là điều kiện cần thiết để duy trì và phát triển văn hóa nhà trường, tương tự như nhận định của các tác giả Fairman và Schlechty.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức và mức độ hài lòng của từng nhóm đối tượng, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và biểu đồ tròn về các biểu hiện văn hóa tích cực và tiêu cực trong nhà trường. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường truyền thông và cải thiện điều kiện vật chất để xây dựng văn hóa nhà trường bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý xây dựng văn hóa nhà trường: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý văn hóa cho cán bộ quản lý trong vòng 12 tháng tới, do Ban Giám hiệu và Phòng Tổ chức cán bộ chủ trì.

  2. Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch quản lý xây dựng văn hóa nhà trường: Thiết lập kế hoạch chi tiết, có sự tham gia của các khoa, phòng ban và sinh viên, hoàn thành trong 6 tháng, do Ban Chỉ đạo văn hóa nhà trường đảm nhiệm.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và môi trường học tập: Cải tạo cảnh quan, trang bị phòng học hiện đại, nâng cấp phòng thí nghiệm trong vòng 18 tháng, phối hợp giữa Ban Quản lý dự án và Phòng Hành chính – Tổng hợp.

  4. Phổ biến và thực hiện bộ quy tắc ứng xử trong nhà trường: Tuyên truyền rộng rãi, tổ chức các buổi tập huấn cho cán bộ, giảng viên và sinh viên trong 3 tháng, do Phòng Công tác sinh viên và Phòng Đào tạo phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ, khen thưởng các cá nhân, tập thể có đóng góp tích cực trong xây dựng văn hóa nhà trường, triển khai liên tục hàng năm, do Ban Kiểm tra và Ban Thi đua khen thưởng đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý xây dựng văn hóa nhà trường, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý và phát triển bền vững nhà trường.

  2. Giảng viên và nhân viên các trường đại học: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc xây dựng môi trường văn hóa tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.

  3. Sinh viên và học viên: Nhận thức về tầm quan trọng của văn hóa nhà trường trong việc hình thành nhân cách, thái độ học tập và ứng xử xã hội, từ đó chủ động tham gia xây dựng văn hóa nhà trường.

  4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về văn hóa tổ chức trong giáo dục đại học, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các đề tài liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Văn hóa nhà trường là gì và tại sao nó quan trọng?
    Văn hóa nhà trường là hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần do các thành viên trong trường tạo ra nhằm phục vụ mục đích giáo dục. Nó quan trọng vì tạo nên bản sắc riêng, nâng cao chất lượng giáo dục và môi trường học tập lành mạnh.

  2. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý xây dựng văn hóa nhà trường?
    Cán bộ quản lý, đặc biệt là Hiệu trưởng và các trưởng đơn vị, chịu trách nhiệm hoạch định chiến lược, tổ chức và chỉ đạo các hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý xây dựng văn hóa nhà trường?
    Bao gồm năng lực và phẩm chất cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giảng viên, nhận thức của sinh viên, cơ sở vật chất, chính sách tài chính và sự phối hợp của các lực lượng trong và ngoài nhà trường.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả xây dựng văn hóa nhà trường?
    Thông qua các tiêu chí đánh giá cụ thể, khảo sát ý kiến cán bộ, giảng viên, sinh viên, kiểm tra thực hiện kế hoạch, và tổ chức các buổi họp rút kinh nghiệm để điều chỉnh kịp thời.

  5. Biện pháp nào được đề xuất để nâng cao văn hóa nhà trường tại Đại học Hồng Đức?
    Bao gồm nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch chi tiết, đầu tư cơ sở vật chất, phổ biến bộ quy tắc ứng xử, và tăng cường kiểm tra, đánh giá cùng khen thưởng.

Kết luận

  • Văn hóa nhà trường là yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục tại Trường Đại học Hồng Đức.
  • Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện.
  • Năng lực cán bộ quản lý và điều kiện vật chất là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến thành công của công tác xây dựng văn hóa.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện kế hoạch, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời theo dõi, đánh giá liên tục để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng môi trường giáo dục đại học lành mạnh, phát triển bền vững tại Trường Đại học Hồng Đức!