Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, văn hóa giữ vai trò nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý nhà nước về văn hóa trở thành nhiệm vụ trọng yếu nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng, với vị trí địa lý chiến lược và tiềm năng phát triển du lịch, công tác quản lý nhà nước về văn hóa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn trong giai đoạn 2010-2017, nhằm đánh giá các kết quả đạt được, chỉ ra những hạn chế tồn tại và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các lĩnh vực quản lý hoạt động thông tin tuyên truyền cổ động, tín ngưỡng lễ hội, dịch vụ văn hóa, bảo tồn di tích di sản văn hóa, xây dựng đời sống văn hóa cơ sở và công tác thanh tra, kiểm tra. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các cấp chính quyền địa phương định hướng phát triển văn hóa bền vững, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước về văn hóa, trong đó có học thuyết Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ biện chứng giữa kiến trúc thượng tầng và hạ tầng kinh tế. Các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc cũng được vận dụng làm cơ sở lý luận. Ngoài ra, các khái niệm chính bao gồm:

  • Văn hóa: Tổng thể các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo, phát triển trong quá trình lịch sử, bao gồm cả giá trị truyền thống và hiện đại.
  • Quản lý nhà nước về văn hóa: Sự tác động có tổ chức, có chủ đích của Nhà nước bằng hệ thống pháp luật và bộ máy quản lý nhằm phát triển và điều chỉnh hoạt động văn hóa.
  • Nguyên tắc quản lý nhà nước về văn hóa: Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; tập trung dân chủ; kết hợp quản lý theo ngành và lãnh thổ; công khai minh bạch.
  • Nội dung quản lý nhà nước về văn hóa: Xây dựng chính sách, pháp luật; tổ chức bộ máy quản lý; thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm; quản lý các lĩnh vực văn hóa cụ thể như lễ hội, di tích, dịch vụ văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng kết hợp:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ các báo cáo quản lý nhà nước về văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn giai đoạn 2010-2017; các văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước; tài liệu nghiên cứu khoa học liên quan.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn quận Đồ Sơn làm đối tượng nghiên cứu điển hình do đặc thù địa lý, kinh tế xã hội và văn hóa đặc sắc, đồng thời chưa có nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp tài liệu lý luận; phân tích số liệu thực trạng quản lý; so sánh kết quả quản lý qua các năm; đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân; đề xuất giải pháp phù hợp.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung khảo sát và phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2010-2017, đồng thời tham khảo các chính sách và văn bản pháp luật có hiệu lực trong thời gian này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công tác ban hành quy định quản lý nhà nước về văn hóa: Quận Đồ Sơn đã xây dựng và triển khai đầy đủ các chiến lược, kế hoạch phát triển văn hóa phù hợp với định hướng của Trung ương và thành phố. Ví dụ, Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020 và kế hoạch thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội được thực hiện nghiêm túc. Tỷ lệ các phường xây dựng kế hoạch văn hóa đạt trên 90%.

  2. Bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa: Phòng Du lịch, Văn hóa và Thông tin quận Đồ Sơn được tổ chức với 6 biên chế, có chuyên môn phù hợp. Tuy nhiên, đội ngũ công chức văn hóa xã hội tại các phường phần lớn không có chuyên môn về quản lý văn hóa (5/7 công chức tốt nghiệp các ngành khác), ảnh hưởng đến chất lượng tham mưu và triển khai công tác quản lý.

  3. Quản lý hoạt động thông tin tuyên truyền cổ động: Công tác tuyên truyền được tổ chức bài bản với 3 đợt chính trong năm, sử dụng đa dạng hình thức như băng rôn, pano, phát thanh, sân khấu hóa. Năm 2017, quận đã tổ chức căng treo hơn 200 băng-zôn, 500 cờ đuôi nheo, vận động trên 95% hộ dân treo cờ tổ quốc, được thành phố đánh giá là đơn vị xuất sắc dẫn đầu trong công tác cổ động trực quan.

  4. Quản lý các hoạt động lễ hội: Đồ Sơn có nhiều lễ hội truyền thống nổi bật như Lễ hội chọi trâu, Lễ hội Đảo Dấu thu hút đông đảo du khách. Công tác quản lý lễ hội được chú trọng nhằm bảo tồn giá trị văn hóa, đảm bảo an ninh trật tự và phát huy hiệu quả du lịch. Lễ hội chọi trâu được tổ chức trang trọng, mang đậm nét văn hóa tâm linh và tinh thần thượng võ của người dân miền biển.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy quận Đồ Sơn đã có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng hệ thống văn bản pháp luật, tổ chức bộ máy và triển khai các hoạt động văn hóa. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực chuyên môn tại cơ sở là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả quản lý. So với một số quận khác trong thành phố, Đồ Sơn có tỷ lệ công chức văn hóa không chuyên môn cao hơn, dẫn đến việc tham mưu và thực thi chính sách chưa đồng bộ.

Việc tổ chức tuyên truyền cổ động và quản lý lễ hội được đánh giá cao, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, các hoạt động này cần được tăng cường phối hợp liên ngành và áp dụng công nghệ thông tin để mở rộng phạm vi tiếp cận và nâng cao hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng băng-zôn, cờ treo theo năm, bảng so sánh tỷ lệ công chức văn hóa có chuyên môn giữa các phường, và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của người dân về các hoạt động văn hóa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống quy định quản lý nhà nước về văn hóa

    • Rà soát, cập nhật các văn bản pháp luật, quy định phù hợp với thực tiễn địa phương và xu hướng phát triển văn hóa hiện đại.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Du lịch, Văn hóa và Thông tin phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

  2. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý văn hóa cho công chức văn hóa xã hội tại các phường, nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2026.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân quận, phối hợp với các trường đào tạo chuyên ngành.

  3. Nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, vận động nhân dân

    • Áp dụng công nghệ thông tin, truyền thông đa phương tiện để mở rộng phạm vi tuyên truyền, tăng cường tương tác với cộng đồng.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao quận, Đài Phát thanh quận.

  4. Quản lý chặt chẽ các hoạt động lễ hội và di tích văn hóa

    • Xây dựng kế hoạch tổ chức lễ hội an toàn, văn minh, bảo tồn giá trị truyền thống đồng thời phát huy hiệu quả du lịch.
    • Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực lễ hội và di tích.
    • Thời gian thực hiện: liên tục từ 2024.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Du lịch, Văn hóa và Thông tin phối hợp với công an và các ngành liên quan.

  5. Khuyến khích xã hội hóa hoạt động văn hóa

    • Tạo điều kiện cho các tổ chức, doanh nghiệp tham gia đầu tư, tổ chức các hoạt động văn hóa, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực xã hội.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2027.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân quận, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về văn hóa các cấp

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện các hoạt động văn hóa phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu, giảng viên ngành quản lý công và văn hóa

    • Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về văn hóa, đặc biệt trong bối cảnh địa phương có đặc điểm kinh tế xã hội đa dạng.

  3. Các tổ chức xã hội, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, du lịch

    • Hiểu rõ cơ chế quản lý, chính sách và các giải pháp phát triển văn hóa để phối hợp hiệu quả với cơ quan nhà nước.

  4. Sinh viên, học viên cao học ngành quản lý công, văn hóa

    • Nâng cao kiến thức thực tiễn, áp dụng vào nghiên cứu và công tác quản lý văn hóa tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về văn hóa là gì?
    Quản lý nhà nước về văn hóa là hoạt động có tổ chức, có chủ đích của Nhà nước nhằm phát triển, bảo tồn và điều chỉnh các hoạt động văn hóa thông qua hệ thống pháp luật và bộ máy quản lý. Ví dụ, việc ban hành Luật Di sản văn hóa để bảo vệ các di tích lịch sử.

  2. Tại sao cần tăng cường đào tạo cán bộ quản lý văn hóa?
    Đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao giúp nâng cao hiệu quả tham mưu, tổ chức và kiểm tra các hoạt động văn hóa, tránh sai sót và nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân. Thực tế, nhiều công chức văn hóa xã hội hiện nay chưa có chuyên môn phù hợp.

  3. Làm thế nào để quản lý lễ hội hiệu quả?
    Cần xây dựng kế hoạch tổ chức lễ hội bài bản, đảm bảo an ninh trật tự, giữ gìn giá trị truyền thống và kết hợp phát triển du lịch. Ví dụ, lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được tổ chức trang trọng, thu hút đông đảo du khách nhưng vẫn giữ được nét văn hóa đặc trưng.

  4. Vai trò của công tác tuyên truyền trong quản lý văn hóa?
    Tuyên truyền giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa, tạo sự đồng thuận và tham gia tích cực của nhân dân. Quận Đồ Sơn đã tổ chức nhiều đợt tuyên truyền với hình thức đa dạng như băng rôn, phát thanh, sân khấu hóa.

  5. Xã hội hóa hoạt động văn hóa có lợi ích gì?
    Xã hội hóa huy động nguồn lực xã hội, tăng cường đầu tư và sáng tạo trong hoạt động văn hóa, giảm gánh nặng ngân sách nhà nước và nâng cao chất lượng dịch vụ văn hóa. Đây là xu hướng phát triển bền vững được nhiều địa phương áp dụng.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về văn hóa, tập trung nghiên cứu thực trạng tại quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng giai đoạn 2010-2017.
  • Đã chỉ ra những kết quả tích cực trong công tác xây dựng chính sách, tổ chức bộ máy và triển khai các hoạt động văn hóa, đồng thời nhận diện hạn chế về nguồn nhân lực và phối hợp liên ngành.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền, quản lý lễ hội và khuyến khích xã hội hóa.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc hỗ trợ địa phương phát triển văn hóa bền vững, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • Khuyến nghị các cấp chính quyền, tổ chức và cá nhân liên quan tiếp tục phối hợp triển khai các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng công tác quản lý văn hóa, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nhằm phát triển nền văn hóa địa phương và quốc gia.