Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và xu thế chuyển đổi số toàn cầu, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong giáo dục trở thành yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy và học. Tại thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh, với 23 trường tiểu học, 481 lớp học và bình quân 36,8 học sinh/lớp, việc đổi mới phương pháp dạy học thông qua CNTT được xem là nhiệm vụ cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực đầu tư cơ sở vật chất, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, song thực trạng ứng dụng CNTT trong dạy học vẫn còn nhiều hạn chế do trình độ CNTT của giáo viên chưa đồng đều, cơ sở vật chất chưa đồng bộ và công tác quản lý chưa thực sự hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 11/2022 đến tháng 5/2023, với phạm vi khảo sát gồm 10 trường tiểu học tiêu biểu trên địa bàn thành phố.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường tiểu học trong việc hoạch định chính sách, tổ chức và chỉ đạo ứng dụng CNTT một cách hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và chất lượng học tập của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của chủ thể quản lý trong việc tác động có kế hoạch đến hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu đề ra. Lý thuyết ứng dụng CNTT trong giáo dục tập trung vào việc sử dụng các công cụ kỹ thuật số để hỗ trợ quá trình chuẩn bị, tổ chức và đánh giá dạy học.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào bốn nội dung quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học: sử dụng các công nghệ hiện đại để hỗ trợ các hoạt động chuẩn bị, tổ chức và đánh giá dạy học.
  • Quản lý giáo dục: quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý đến các hoạt động giáo dục nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
  • Hoạt động dạy học: sự phối hợp giữa hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: bao gồm tài liệu khoa học, văn bản pháp luật liên quan đến CNTT và giáo dục, báo cáo ngành, kết quả khảo sát thực tế tại 10 trường tiểu học thành phố Bắc Ninh với 30 cán bộ quản lý và 200 giáo viên tham gia.
  • Phương pháp phân tích: sử dụng thống kê mô tả, phân tích định lượng trên phần mềm Excel để xử lý dữ liệu khảo sát; phương pháp quan sát, phỏng vấn sâu để thu thập thông tin định tính.
  • Timeline nghiên cứu: từ tháng 11/2022 đến tháng 5/2023, gồm các giai đoạn thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp.

Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn. Phương pháp phân tích dữ liệu được lựa chọn nhằm đánh giá mức độ thực hiện, hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ ứng dụng CNTT trong chuẩn bị và thiết kế kế hoạch dạy học:

    • 85% giáo viên sử dụng máy tính để soạn giáo án và sưu tầm tài liệu trên Internet.
    • 70% giáo viên thiết kế giáo án điện tử bằng phần mềm PowerPoint hoặc các phần mềm hỗ trợ khác.
    • Tuy nhiên, chỉ khoảng 55% giáo viên thường xuyên cập nhật và chia sẻ tài liệu qua các diễn đàn chuyên môn.

  2. Thực trạng tổ chức thực hiện dạy học có ứng dụng CNTT:

    • 65% giáo viên sử dụng máy chiếu, thiết bị đa phương tiện trong giảng dạy.
    • 40% trường có phòng học đa phương tiện được trang bị đầy đủ, còn lại phải sử dụng phòng học chung hoặc thiết bị di động.
    • Tỷ lệ học sinh tham gia học tập qua các phần mềm hỗ trợ đạt khoảng 60%.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập bằng CNTT:

    • 75% giáo viên sử dụng phần mềm để xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm.
    • 60% trường tổ chức kiểm tra đánh giá qua các hình thức trực tuyến hoặc sử dụng máy tính.
    • Tuy nhiên, chỉ 50% giáo viên được đào tạo bài bản về kỹ năng xây dựng đề kiểm tra điện tử.

  4. Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học:

    • 80% cán bộ quản lý nhận thức rõ vai trò của CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học.
    • 70% hiệu trưởng có kế hoạch bồi dưỡng và chỉ đạo ứng dụng CNTT cho giáo viên.
    • Tuy nhiên, chỉ 55% trường có quy định cụ thể về quản lý và sử dụng thiết bị CNTT trong dạy học.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh đã có những bước tiến đáng kể, đặc biệt trong khâu chuẩn bị bài giảng và tổ chức dạy học. Số liệu thể hiện sự tăng trưởng tích cực về việc sử dụng giáo án điện tử và thiết bị đa phương tiện, phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục hiện đại.

Tuy nhiên, sự không đồng đều về cơ sở vật chất và trình độ CNTT của giáo viên vẫn là rào cản lớn. Việc thiếu phòng học đa phương tiện và thiết bị hiện đại ảnh hưởng đến khả năng tổ chức các tiết học có ứng dụng CNTT một cách hiệu quả. So với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ sử dụng CNTT trong kiểm tra đánh giá còn thấp, phản ánh nhu cầu bồi dưỡng kỹ năng chuyên sâu cho giáo viên.

Bảng biểu hoặc biểu đồ có thể minh họa tỷ lệ phần trăm giáo viên sử dụng các công cụ CNTT trong từng hoạt động dạy học, giúp trực quan hóa mức độ ứng dụng và các hạn chế hiện tại. So sánh với các địa phương khác cho thấy Bắc Ninh có tiềm năng phát triển mạnh mẽ nếu được đầu tư đồng bộ và quản lý hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực CNTT cho giáo viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về thiết kế bài giảng điện tử, sử dụng phần mềm kiểm tra đánh giá.
    • Mục tiêu: 100% giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm CNTT.

  2. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hiện đại

    • Trang bị phòng học đa phương tiện đầy đủ cho ít nhất 80% trường tiểu học trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  3. Xây dựng và hoàn thiện quy định quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học

    • Ban hành các quy định cụ thể về sử dụng, bảo trì thiết bị CNTT, quy trình kiểm tra đánh giá ứng dụng CNTT.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường phối hợp với Phòng Giáo dục.

  4. Tăng cường chỉ đạo, giám sát và đánh giá hiệu quả ứng dụng CNTT

    • Thiết lập hệ thống giám sát định kỳ, dự giờ, đánh giá tiết dạy có ứng dụng CNTT.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

  5. Khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm và xây dựng kho học liệu điện tử chung

    • Tổ chức các buổi hội thảo, chuyên đề trao đổi kinh nghiệm ứng dụng CNTT.
    • Xây dựng kho học liệu dùng chung cho giáo viên trên địa bàn.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục, các tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học, từ đó hoạch định chính sách phù hợp.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt các biện pháp chỉ đạo, tổ chức và kiểm tra ứng dụng CNTT hiệu quả trong nhà trường.
    • Use case: Tổ chức bồi dưỡng giáo viên, quản lý thiết bị CNTT.

  3. Giáo viên tiểu học

    • Lợi ích: Cập nhật kiến thức, kỹ năng ứng dụng CNTT trong chuẩn bị bài giảng, tổ chức dạy học và đánh giá học sinh.
    • Use case: Thiết kế giáo án điện tử, sử dụng phần mềm hỗ trợ giảng dạy.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, công nghệ giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý ứng dụng CNTT trong giáo dục tiểu học.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ứng dụng CNTT trong dạy học tiểu học có những lợi ích cụ thể nào?
    Ứng dụng CNTT giúp đa dạng hóa hình thức dạy học, tạo điều kiện học tập chủ động cho học sinh, hỗ trợ giáo viên trong chuẩn bị và tổ chức bài giảng, đồng thời nâng cao hiệu quả kiểm tra đánh giá. Ví dụ, giáo viên có thể sử dụng phần mềm trình chiếu và các công cụ đa phương tiện để minh họa bài học sinh động hơn.

  2. Những khó khăn chính trong việc quản lý ứng dụng CNTT tại các trường tiểu học Bắc Ninh là gì?
    Khó khăn gồm trình độ CNTT chưa đồng đều của giáo viên, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, thiếu phòng học đa phương tiện, và công tác quản lý, chỉ đạo chưa sâu sát. Điều này dẫn đến việc ứng dụng CNTT chưa thực sự hiệu quả và chưa trở thành hoạt động thường xuyên.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên tiểu học?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo bài bản, tập huấn kỹ năng thiết kế bài giảng điện tử, sử dụng phần mềm kiểm tra đánh giá, đồng thời khuyến khích tự học và chia sẻ kinh nghiệm giữa giáo viên. Ví dụ, các lớp tập huấn chuyên đề về PowerPoint, E-learning đã được triển khai tại một số trường.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý ứng dụng CNTT là gì?
    Hiệu trưởng đóng vai trò then chốt trong việc lập kế hoạch, chỉ đạo, tổ chức và kiểm tra việc ứng dụng CNTT, đồng thời tạo điều kiện về cơ sở vật chất và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên. Hiệu trưởng cũng cần xây dựng quy định quản lý và giám sát việc sử dụng thiết bị CNTT.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT?
    Các biện pháp gồm tăng cường đào tạo giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng quy định quản lý, giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện, và khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm, xây dựng kho học liệu điện tử dùng chung. Những biện pháp này cần được thực hiện đồng bộ và có lộ trình cụ thể.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường tiểu học thành phố Bắc Ninh, với nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về cơ sở vật chất và năng lực giáo viên.
  • Quản lý ứng dụng CNTT bao gồm các nội dung chính: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá, chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố chủ quan và khách quan.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng CNTT, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các nhà quản lý, hiệu trưởng và giáo viên trong việc phát triển giáo dục số tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các cấp học khác.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần nhanh chóng áp dụng các giải pháp quản lý ứng dụng CNTT để bắt kịp xu thế đổi mới giáo dục, đồng thời tăng cường đầu tư và đào tạo nhằm phát huy tối đa tiềm năng của công nghệ trong dạy học.