Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ phổ biến và cần thiết cho giao tiếp quốc tế. Tại Việt Nam, đặc biệt là ở trường Trung học phổ thông Nguyễn Đình Chiểu, tỉnh Thừa Thiên Huế, học sinh chỉ có khoảng 3 giờ học tiếng Anh mỗi tuần, trong đó trọng tâm là ngữ pháp và từ vựng. Thời gian hạn chế này đặt ra thách thức lớn cho việc nâng cao năng lực tiếng Anh của học sinh. Do đó, việc khai thác các nguồn học liệu trực tuyến bên ngoài lớp học được xem là một giải pháp tiềm năng để bổ trợ cho việc học ngữ pháp. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu khảo sát việc sử dụng các nguồn học liệu trực tuyến của học sinh lớp 11 tại trường Nguyễn Đình Chiểu, đánh giá nhận thức của các em về hiệu quả và những thuận lợi, khó khăn khi học ngữ pháp qua các tài nguyên này, đồng thời làm rõ vai trò của sự hỗ trợ từ giáo viên trong quá trình học tập ngoài lớp. Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2022-2023 tại địa phương Thừa Thiên Huế. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các chiến lược dạy học tiếng Anh hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ trong bối cảnh ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng phổ biến.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về Language Learning Beyond the Classroom (LLBC), được định nghĩa là các hoạt động học ngôn ngữ diễn ra ngoài lớp học, bao gồm học chính thức và không chính thức, có thể được phân loại theo bốn chiều: địa điểm, tính chính quy, phương pháp giảng dạy và quyền kiểm soát của người học. Khái niệm tự chủ trong học tập (learner autonomy) được nhấn mạnh, theo đó người học có khả năng và trách nhiệm tự quyết định mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá quá trình học tập của mình. Lý thuyết này được củng cố bởi các quan điểm của Holec (1981) và Dam et al. (1990), nhấn mạnh vai trò của sự tự điều chỉnh và hợp tác xã hội trong học tập.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình resource-based learning trong đó việc sử dụng các nguồn học liệu trực tuyến như website, video, ứng dụng và bài tập trực tuyến được xem là công cụ hỗ trợ phát triển kỹ năng ngữ pháp. Lý thuyết về scaffolding của giáo viên cũng được đưa vào để làm rõ vai trò của sự hướng dẫn, phản hồi kịp thời và hỗ trợ tương tác nhằm tăng cường khả năng tự học của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp cả phân tích định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 97 học sinh lớp 11 tại trường Nguyễn Đình Chiểu, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá tần suất sử dụng, hiệu quả cảm nhận và vai trò của giáo viên trong việc hỗ trợ học tập ngữ pháp qua các nguồn trực tuyến. Độ tin cậy của bảng hỏi được kiểm định bằng hệ số Cronbach’s Alpha đạt trên 0.8, đảm bảo tính nhất quán nội tại.

Dữ liệu định tính được thu thập qua 10 cuộc phỏng vấn bán cấu trúc nhằm làm rõ hơn các quan điểm, trải nghiệm và khó khăn của học sinh khi sử dụng các nguồn học liệu trực tuyến. Phân tích dữ liệu định tính theo phương pháp phân tích chủ đề (thematic analysis) giúp nhận diện các mẫu ý nghĩa lặp lại liên quan đến việc sử dụng tài nguyên, lợi ích, thách thức và vai trò của giáo viên.

Quy trình thu thập dữ liệu được thực hiện trong năm học 2022-2023, với việc khảo sát trực tiếp tại trường và phỏng vấn cá nhân trong giờ học phụ đạo hoặc thời gian rảnh của học sinh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đa dạng nguồn học liệu trực tuyến được sử dụng: Học sinh thường xuyên sử dụng các website học tiếng Anh, video trực tuyến, ứng dụng di động và bài tập trực tuyến để học ngữ pháp. Tần suất sử dụng các nguồn này đạt trung bình trên 3.5/5 điểm, trong đó YouTube và các trang web học tiếng Anh được ưa chuộng nhất với tỷ lệ sử dụng thường xuyên chiếm khoảng 65%.

  2. Hiệu quả cảm nhận tích cực: Học sinh đánh giá các nguồn học liệu trực tuyến giúp cải thiện kiến thức ngữ pháp và kỹ năng tiếng Anh tổng thể với điểm trung bình trên 4.0/5. Khoảng 72% học sinh cho rằng việc học qua các nguồn này giúp họ hiểu bài tốt hơn và tăng sự hứng thú học tập.

  3. Vai trò quan trọng của giáo viên: 85% học sinh nhận thấy sự hỗ trợ, hướng dẫn và phản hồi từ giáo viên là rất cần thiết để sử dụng hiệu quả các nguồn học liệu trực tuyến. Giáo viên giúp định hướng, giới thiệu tài nguyên phù hợp và hỗ trợ giải đáp thắc mắc, qua đó nâng cao khả năng tự học của học sinh.

  4. Những khó khăn gặp phải: Học sinh gặp phải một số trở ngại như sự cố kỹ thuật (khoảng 40%), mất tập trung do môi trường học không phù hợp (35%), khó khăn trong việc đánh giá độ tin cậy của thông tin (30%) và thiếu tài nguyên học tập chuyên biệt cho ngữ pháp (25%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy học sinh lớp 11 tại trường Nguyễn Đình Chiểu đã tận dụng hiệu quả các nguồn học liệu trực tuyến để bổ trợ cho việc học ngữ pháp, phù hợp với xu hướng LLBC và tự chủ trong học tập. Tỷ lệ sử dụng cao của các nền tảng như YouTube phản ánh sự phổ biến và tiện lợi của các tài nguyên đa phương tiện trong việc truyền tải kiến thức ngữ pháp một cách sinh động, dễ hiểu.

Sự đánh giá tích cực về hiệu quả học tập qua các nguồn trực tuyến đồng thuận với các nghiên cứu quốc tế về blended learning và autonomous learning, trong đó việc kết hợp học tập truyền thống và công nghệ số giúp nâng cao kết quả học tập và động lực học sinh. Tuy nhiên, các khó khăn về kỹ thuật và môi trường học tập cũng tương tự như các báo cáo trước đây, cho thấy cần có sự can thiệp để giảm thiểu các rào cản này.

Vai trò của giáo viên trong việc scaffolding được khẳng định là yếu tố then chốt giúp học sinh khai thác tối đa lợi ích của các nguồn học liệu trực tuyến, đồng thời phát triển kỹ năng tự học và tự điều chỉnh. Điều này phù hợp với lý thuyết về sự hỗ trợ có định hướng nhằm tăng cường khả năng tự chủ của người học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất sử dụng các loại nguồn học liệu, biểu đồ tròn về tỷ lệ học sinh đánh giá hiệu quả và vai trò giáo viên, cũng như bảng tổng hợp các khó khăn gặp phải với tỷ lệ phần trăm cụ thể.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hướng dẫn và hỗ trợ từ giáo viên: Giáo viên cần chủ động giới thiệu, hướng dẫn sử dụng các nguồn học liệu trực tuyến phù hợp với trình độ và nhu cầu học sinh, đồng thời cung cấp phản hồi kịp thời để nâng cao hiệu quả học tập. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học hiện tại; Chủ thể: giáo viên bộ môn tiếng Anh.

  2. Phát triển và cập nhật nguồn học liệu chuyên biệt: Nhà trường và các cơ quan giáo dục nên phối hợp xây dựng hoặc lựa chọn các tài nguyên trực tuyến chuyên sâu về ngữ pháp phù hợp với chương trình học và đặc điểm học sinh địa phương. Thời gian: 1-2 năm; Chủ thể: ban giám hiệu, phòng giáo dục.

  3. Tổ chức các buổi tập huấn kỹ năng tự học và sử dụng công nghệ: Đào tạo học sinh kỹ năng khai thác hiệu quả các công cụ trực tuyến, quản lý thời gian và tránh phân tâm khi học tập tại nhà. Thời gian: định kỳ hàng học kỳ; Chủ thể: giáo viên, chuyên gia CNTT.

  4. Cải thiện hạ tầng kỹ thuật và môi trường học tập: Đảm bảo kết nối internet ổn định và tạo không gian học tập yên tĩnh, thuận lợi cho việc học trực tuyến tại trường và khuyến khích học sinh tạo môi trường học tập phù hợp tại nhà. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: nhà trường, phụ huynh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp hiểu biết sâu sắc về cách học sinh sử dụng nguồn học liệu trực tuyến và vai trò của giáo viên trong việc hỗ trợ học tập, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và hướng dẫn phù hợp.

  2. Nhà quản lý giáo dục và ban giám hiệu: Thông tin về thực trạng và nhu cầu học tập ngoài lớp học giúp hoạch định chính sách, đầu tư hạ tầng và phát triển chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng công nghệ.

  3. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giáo dục ngoại ngữ: Luận văn cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu về LLBC trong bối cảnh Việt Nam, đặc biệt tập trung vào học sinh trung học, góp phần bổ sung vào kho tàng nghiên cứu quốc tế.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ hơn về cách con em mình học tập ngoài lớp, những thuận lợi và khó khăn gặp phải, từ đó phối hợp hỗ trợ và tạo điều kiện học tập tốt nhất tại nhà.

Câu hỏi thường gặp

  1. Học sinh thường sử dụng những loại nguồn học liệu trực tuyến nào để học ngữ pháp?
    Học sinh chủ yếu sử dụng các website học tiếng Anh, video trên YouTube, ứng dụng học ngôn ngữ và các bài tập trực tuyến. Ví dụ, khoảng 65% học sinh thường xuyên xem video hướng dẫn ngữ pháp trên YouTube để bổ sung kiến thức.

  2. Việc học ngữ pháp qua các nguồn trực tuyến có thực sự hiệu quả không?
    Phần lớn học sinh (khoảng 72%) đánh giá việc sử dụng các nguồn trực tuyến giúp cải thiện kiến thức ngữ pháp và kỹ năng tiếng Anh tổng thể, đồng thời tăng sự hứng thú học tập nhờ tính đa dạng và sinh động của tài nguyên.

  3. Vai trò của giáo viên trong việc hỗ trợ học sinh sử dụng nguồn học liệu trực tuyến là gì?
    Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn, giới thiệu tài nguyên phù hợp, cung cấp phản hồi và hỗ trợ kỹ thuật, giúp học sinh phát triển kỹ năng tự học và sử dụng hiệu quả các nguồn học liệu.

  4. Những khó khăn phổ biến khi học sinh sử dụng nguồn học liệu trực tuyến là gì?
    Các khó khăn bao gồm sự cố kỹ thuật (khoảng 40%), mất tập trung do môi trường học không phù hợp (35%), khó đánh giá độ tin cậy của thông tin (30%) và thiếu tài nguyên chuyên biệt cho ngữ pháp (25%).

  5. Làm thế nào để khắc phục các khó khăn khi học ngữ pháp qua nguồn trực tuyến?
    Cần có sự hỗ trợ từ giáo viên trong việc hướng dẫn sử dụng tài nguyên, cải thiện hạ tầng kỹ thuật, tổ chức các buổi tập huấn kỹ năng tự học và tạo môi trường học tập thuận lợi tại nhà và trường học.

Kết luận

  • Học sinh lớp 11 tại trường Nguyễn Đình Chiểu tích cực sử dụng đa dạng các nguồn học liệu trực tuyến để học ngữ pháp, với mức độ sử dụng thường xuyên đạt khoảng 65%.
  • Các em đánh giá cao hiệu quả của việc học ngữ pháp qua các nguồn này, với hơn 70% cho rằng giúp cải thiện kiến thức và kỹ năng tiếng Anh.
  • Vai trò của giáo viên trong việc hỗ trợ, hướng dẫn và phản hồi là rất quan trọng, được hơn 85% học sinh công nhận.
  • Một số khó khăn như sự cố kỹ thuật, mất tập trung và thiếu tài nguyên chuyên biệt vẫn tồn tại, cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả học tập.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường hỗ trợ giáo viên, phát triển nguồn học liệu, đào tạo kỹ năng tự học và cải thiện môi trường học tập trong vòng 1-2 năm tới.

Luận văn này góp phần làm sáng tỏ thực trạng và tiềm năng của việc sử dụng nguồn học liệu trực tuyến trong học ngữ pháp cho học sinh trung học phổ thông tại Việt Nam, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách và thực tiễn giáo dục ngoại ngữ trong kỷ nguyên số. Các nhà quản lý, giáo viên và nghiên cứu sinh được khuyến khích áp dụng và phát triển các kết quả nghiên cứu này nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh.