Tổng quan nghiên cứu

Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là nguồn thu chủ yếu và ổn định cho ngân sách nhà nước (NSNN), đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế. Tại tỉnh Thanh Hóa, công tác quản lý thuế GTGT đối với doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số DN đang hoạt động, với khoảng 98% DN thuộc nhóm này. Giai đoạn 2016-2018, Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa đã ghi nhận sự biến động trong thu NSNN, trong đó thuế GTGT đóng góp phần lớn vào tổng thu ngân sách. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế GTGT vẫn còn nhiều hạn chế như tình trạng thất thu, nợ đọng thuế kéo dài, ý thức chấp hành của một số DN chưa cao, và các quy định pháp luật chưa hoàn toàn phù hợp với đặc thù DN nhỏ và vừa.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý thuế GTGT đối với DN nhỏ và vừa tại Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản thuế GTGT, góp phần tăng thu cho NSNN và hỗ trợ DN thực hiện tốt nghĩa vụ thuế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các DN nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, với dữ liệu thu thập từ Cục Thuế tỉnh và khảo sát thực tế.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh nền kinh tế tỉnh Thanh Hóa đang phát triển đa dạng, với nhiều DN nhỏ và vừa đóng vai trò trụ cột trong phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm và đóng góp vào GDP. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý thuế trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT, đồng thời hỗ trợ DN nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Quản lý thuế là hoạt động tổ chức, điều hành và giám sát nhằm đảm bảo người nộp thuế (NNT) thực hiện đúng nghĩa vụ thuế theo quy định pháp luật, góp phần thực thi chính sách thuế hiệu quả.
  • Mô hình quản lý thuế GTGT: Bao gồm các quy trình đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế, quản lý nợ thuế, hoàn thuế, kiểm tra và thanh tra thuế, tuyên truyền hỗ trợ NNT.
  • Khái niệm DN nhỏ và vừa (SMEs): Theo Nghị định số 39/2018/NĐ-CP, DN nhỏ và vừa được phân loại dựa trên tiêu chí tổng doanh thu, số lao động tham gia bảo hiểm xã hội và tổng nguồn vốn, với đặc điểm quy mô nhỏ, nguồn lực hạn chế, tính linh hoạt cao nhưng năng lực quản lý còn yếu.

Các khái niệm chính bao gồm: thuế GTGT, quản lý thuế, DN nhỏ và vừa, nợ thuế, hoàn thuế, và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế như hệ thống pháp luật, tổ chức bộ máy, công tác tuyên truyền, ứng dụng công nghệ thông tin.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa, bao gồm báo cáo thu NSNN, số liệu về DN nhỏ và vừa, công tác quản lý thuế giai đoạn 2016-2018. Đồng thời thu thập số liệu sơ cấp qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp cán bộ thuế và DN nhỏ và vừa trên địa bàn.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu khảo sát theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích, tập trung vào các DN nhỏ và vừa đang hoạt động tại Thanh Hóa và cán bộ công chức thuế có kinh nghiệm quản lý thuế GTGT.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu thu thập được bằng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích xu hướng thu NSNN và nợ thuế. Phân tích định tính qua phỏng vấn chuyên gia, đánh giá thực trạng và nguyên nhân hạn chế trong công tác quản lý thuế GTGT.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2018, với thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2019, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn quản lý thuế tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng DN nhỏ và vừa chiếm khoảng 98% tổng số DN đang hoạt động tại Thanh Hóa trong giai đoạn 2016-2018, thể hiện vai trò quan trọng của nhóm DN này trong nền kinh tế địa phương.

  2. Thu NSNN tại Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa có sự biến động rõ rệt: Năm 2017 giảm 4,48% so với năm 2016, đạt khoảng 10.243 tỷ đồng, nguyên nhân chủ yếu do thay đổi chính sách thuế và hoàn thuế GTGT. Năm 2018 tăng 39,5% so với năm 2017, đạt khoảng 15.129 tỷ đồng, nhờ các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh và đôn đốc thu hồi nợ thuế.

  3. Tình trạng nợ thuế GTGT đối với DN nhỏ và vừa còn cao, với các khoản nợ kéo dài trên 90 ngày chiếm tỷ lệ đáng kể, gây ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN và hiệu quả quản lý thuế.

  4. Công tác quản lý thuế GTGT tại Cục Thuế Thanh Hóa đã có nhiều cải tiến, như ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký, kê khai và nộp thuế điện tử, tăng cường kiểm tra, thanh tra và tuyên truyền hỗ trợ NNT. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về ý thức chấp hành của một số DN, sai sót trong kê khai thuế và thủ tục hành chính phức tạp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm của DN nhỏ và vừa như quy mô vốn hạn chế, năng lực quản lý còn yếu, thiếu minh bạch trong kế toán và hóa đơn chứng từ. So với các nghiên cứu trong ngành thuế, kết quả này phù hợp với xu hướng chung tại các địa phương có nền kinh tế phát triển đa dạng nhưng chưa đồng đều.

Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin đã góp phần giảm thiểu thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý, tuy nhiên cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống để phù hợp với đặc thù DN nhỏ và vừa. Các biểu đồ thể hiện xu hướng thu NSNN, tỷ lệ nợ thuế theo nhóm DN và đánh giá mức độ hài lòng của DN về công tác quản lý thuế sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách thuế, nâng cao năng lực quản lý thuế GTGT, đồng thời hỗ trợ DN nhỏ và vừa nâng cao ý thức tuân thủ, góp phần phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật thuế GTGT: Cần rà soát, điều chỉnh các quy định về thuế GTGT phù hợp với đặc thù DN nhỏ và vừa, giảm bớt thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho DN thực hiện nghĩa vụ thuế. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Phát triển hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử thân thiện, dễ sử dụng cho DN nhỏ và vừa; xây dựng phần mềm hỗ trợ kê khai thuế tự động, giảm thiểu sai sót. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa phối hợp Tổng cục Thuế.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ thuế và tuyên truyền hỗ trợ DN: Tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cán bộ thuế về quản lý DN nhỏ và vừa; tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế, hỗ trợ DN trong kê khai, nộp thuế. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra và quản lý nợ thuế: Áp dụng các biện pháp kiểm tra rủi ro, thanh tra có trọng điểm nhằm phát hiện và xử lý kịp thời vi phạm; đẩy mạnh công tác quản lý nợ thuế, thực hiện cưỡng chế thu hồi nợ đúng quy định. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa.

  5. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và địa phương: Tăng cường phối hợp giữa ngành thuế với các sở, ban, ngành và chính quyền địa phương để nâng cao hiệu quả quản lý thuế, hỗ trợ DN phát triển. Thời gian: liên tục; Chủ thể: UBND tỉnh Thanh Hóa, Cục Thuế tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các cơ quan thuế địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về đặc điểm và khó khăn trong quản lý thuế GTGT đối với DN nhỏ và vừa, từ đó cải tiến quy trình quản lý.

  2. Chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa: Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ thuế, các quy định pháp luật liên quan và các chính sách hỗ trợ, giúp DN tuân thủ tốt hơn và tận dụng các ưu đãi thuế.

  3. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách thuế phù hợp với thực tiễn, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

  4. Các nhà nghiên cứu, học viên cao học chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính công: Tham khảo để hiểu sâu về quản lý thuế GTGT, đặc biệt trong bối cảnh DN nhỏ và vừa tại các tỉnh thành phát triển.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế GTGT là gì và tại sao lại quan trọng đối với DN nhỏ và vừa?
    Thuế GTGT là thuế đánh trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất và tiêu dùng. Đối với DN nhỏ và vừa, thuế GTGT chiếm tỷ trọng lớn trong nghĩa vụ thuế, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí và hoạt động kinh doanh của DN.

  2. Các DN nhỏ và vừa tại Thanh Hóa có đặc điểm gì ảnh hưởng đến công tác quản lý thuế?
    DN nhỏ và vừa thường có quy mô vốn hạn chế, năng lực quản lý còn yếu, hệ thống kế toán đơn giản, dễ phát sinh sai sót trong kê khai thuế, đồng thời có tính linh hoạt cao nhưng cũng dễ bị động trước biến động thị trường.

  3. Cục Thuế tỉnh Thanh Hóa đã áp dụng những giải pháp nào để nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT?
    Cục Thuế đã ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký, kê khai và nộp thuế điện tử, tăng cường kiểm tra, thanh tra, đôn đốc thu hồi nợ thuế, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ DN nâng cao ý thức tuân thủ.

  4. Tình trạng nợ thuế GTGT tại Thanh Hóa hiện nay như thế nào?
    Tình trạng nợ thuế GTGT còn cao, với nhiều khoản nợ kéo dài trên 90 ngày, gây ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN và hiệu quả quản lý thuế. Cục Thuế đã thực hiện các biện pháp đôn đốc, cưỡng chế thu hồi nợ theo quy định.

  5. Làm thế nào để DN nhỏ và vừa nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế?
    DN cần được tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế đầy đủ, được hỗ trợ kỹ thuật trong kê khai, nộp thuế; đồng thời nâng cao năng lực quản lý nội bộ, minh bạch hóa kế toán và hóa đơn chứng từ, phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế.

Kết luận

  • DN nhỏ và vừa chiếm tỷ lệ lớn (khoảng 98%) trong tổng số DN tại Thanh Hóa, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương và nguồn thu NSNN.
  • Thu NSNN giai đoạn 2016-2018 có biến động, với năm 2018 tăng 39,5% so với năm 2017, nhờ các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh và quản lý thuế.
  • Công tác quản lý thuế GTGT đã có nhiều tiến bộ, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về nợ thuế, ý thức chấp hành và thủ tục hành chính.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ và phối hợp liên ngành nhằm tăng cường hiệu quả quản lý thuế GTGT đối với DN nhỏ và vừa.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo tập trung vào triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý thuế trên toàn tỉnh.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT, góp phần phát triển bền vững DN nhỏ và vừa tại Thanh Hóa!