I. Quản lý thuế doanh nghiệp Việt Nam và thách thức chống chuyển giá
Việt Nam, với nền kinh tế mở cửa và hội nhập quốc tế sâu rộng, thu hút lượng lớn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, điều này cũng kéo theo sự gia tăng hoạt động chuyển giá trong quản lý thuế doanh nghiệp. Luận án Tiến sĩ “Chống chuyển giá trong quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp tại Việt Nam” (2020) của Tô Hoàng đã nghiên cứu vấn đề này. Luận án nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường biện pháp chống chuyển giá do tác động tiêu cực đến ngân sách quốc gia và môi trường cạnh tranh kinh doanh. Thuế doanh nghiệp Việt Nam chịu áp lực lớn từ các hoạt động tinh vi, khó kiểm soát chuyển giá, đòi hỏi chính sách và cơ chế giám sát chặt chẽ hơn.
1.1 Khái niệm và đặc điểm chuyển giá
Luận án định nghĩa chuyển giá là việc các doanh nghiệp có quan hệ liên kết thao túng giá giao dịch để giảm thuế, trái với giá thị trường. Đặc điểm của chuyển giá là sự tinh vi, đa dạng hình thức, khó phát hiện. Các hình thức chuyển giá phổ biến bao gồm: nâng khống giá trị tài sản, chi trả lãi vay cao, kê khai chi phí quá lớn, thao túng giá nguyên vật liệu… Rủi ro chuyển giá rất cao đối với thuế doanh nghiệp Việt Nam. Luận án đề cập đến nguyên tắc chống chuyển giá OECD, khung pháp lý quốc tế quan trọng trong việc xác định và xử lý các hoạt động này. Giảm thiểu rủi ro chuyển giá là mục tiêu chính của các chính sách thuế. Pháp luật chống chuyển giá cần được hoàn thiện để bắt kịp với các thủ đoạn ngày càng tinh vi của doanh nghiệp. Quy định chống chuyển giá Việt Nam hiện hành chưa đủ mạnh để xử lý triệt để tình trạng này. Tài liệu chống chuyển giá và hướng dẫn chống chuyển giá cần được cập nhật thường xuyên để hỗ trợ công tác quản lý.
1.2 Thực trạng chuyển giá tại Việt Nam
Luận án phân tích thực trạng chuyển giá tại Việt Nam giai đoạn 2010-2019, dựa trên số liệu từ Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tổng cục Thuế. Kết quả cho thấy chuyển giá diễn ra phổ biến trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Luận án phân tích tác động của chuyển giá đến an ninh thuế, gây thất thu ngân sách đáng kể. Thực tiễn chống chuyển giá ở Việt Nam còn nhiều hạn chế, hiệu quả thanh tra chưa cao. Các doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở pháp lý để thực hiện chuyển giá, gây khó khăn cho công tác kiểm tra thuế chống chuyển giá. Báo cáo giá giao dịch liên kết chưa phản ánh đầy đủ thực tế. Phân tích giá giao dịch liên kết cần được nâng cao chất lượng. Giá giao dịch liên kết bị thao túng, làm méo mó thị trường. Phương pháp xác định giá thị trường cần được áp dụng linh hoạt và hiệu quả hơn. Cơ quan thuế Việt Nam cần được trang bị công cụ và nguồn lực tốt hơn để chống lại tình trạng này.
II. Giải pháp tăng cường chống chuyển giá
Luận án đề xuất nhiều giải pháp nhằm tăng cường chống chuyển giá tại Việt Nam. Những giải pháp này tập trung vào ba hướng chính: hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực cơ quan thuế và tăng cường hợp tác quốc tế. Việc xây dựng chính sách thuế cần xem xét kỹ lưỡng nguyên tắc giá thị trường, đảm bảo công bằng và minh bạch. Tài chính doanh nghiệp chịu ảnh hưởng trực tiếp của chính sách này. Quyền lợi doanh nghiệp cần được bảo đảm trong quá trình thực thi pháp luật. Trách nhiệm doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật thuế cũng được nhấn mạnh.
2.1 Hoàn thiện khung pháp lý
Luận án đề cập đến sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật chống chuyển giá hiện hành. Cần bổ sung các quy định cụ thể, rõ ràng, chặt chẽ hơn để hạn chế kẽ hở pháp lý. Cập nhật luật chống chuyển giá theo xu hướng quốc tế là điều cần thiết. Luật sư chống chuyển giá đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật. Chuyên gia chống chuyển giá sẽ giúp ích trong việc xây dựng và thực thi chính sách. Dịch vụ chống chuyển giá sẽ phát triển mạnh mẽ hơn, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp. Tranh chấp thuế liên quan đến chuyển giá cần được giải quyết kịp thời và hiệu quả. Giải quyết tranh chấp thuế cần sự công bằng và minh bạch. Tư vấn chống chuyển giá là một dịch vụ quan trọng đối với doanh nghiệp. Việc tuân thủ pháp luật thuế là trách nhiệm của mọi doanh nghiệp. Phạt vi phạm chống chuyển giá cần đủ mạnh để răn đe.
2.2 Nâng cao năng lực cơ quan thuế
Luận án nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực của cơ quan thuế Việt Nam trong công tác chống chuyển giá. Điều này bao gồm việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trang bị công nghệ thông tin hiện đại và tăng cường năng lực phân tích dữ liệu. Bồi tập thực hành chống chuyển giá cần được tổ chức thường xuyên. Trường hợp điển hình chống chuyển giá cần được nghiên cứu và chia sẻ kinh nghiệm. Hệ thống cơ sở dữ liệu cần được liên thông để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý và giám sát. Kế toán thuế doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin cho cơ quan thuế. Tăng cường hợp tác giữa các cơ quan thuế trong nước và quốc tế giúp chia sẻ thông tin và kinh nghiệm. Thỏa thuận xác định giá trước (APA) nên được khuyến khích sử dụng để giảm rủi ro tranh chấp. Giám sát thuế cần được thực hiện hiệu quả hơn để phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm. Xây dựng chính sách thuế bền vững, có tính khả thi cao là cần thiết. Môi trường kinh doanh Việt Nam sẽ được cải thiện nếu vấn đề chuyển giá được giải quyết triệt để.
