Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học, đặc biệt ở bậc tiểu học. Thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, với hơn 268 nghìn dân và 27 trường tiểu học, đang trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, đòi hỏi hệ thống giáo dục phải đáp ứng kịp thời các yêu cầu đổi mới. Tuy nhiên, thực trạng trang bị và quản lý TBDH tại các trường tiểu học trên địa bàn còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, phân tích thực trạng công tác quản lý TBDH tại 15 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục, cán bộ trường học và giáo viên trong việc tổ chức, khai thác và bảo quản TBDH, đồng thời góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ trang bị thiết bị đạt chuẩn, mức độ sử dụng thiết bị trong giảng dạy và hiệu quả bảo quản được xem xét làm thước đo đánh giá.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục tiêu của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Quản lý TBDH là một bộ phận quan trọng trong quản lý nhà trường, bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá việc trang bị, sử dụng, bảo quản thiết bị.

  • Lý thuyết dạy học trực quan: TBDH góp phần nâng cao tính trực quan trong dạy học, giúp học sinh lĩnh hội kiến thức thông qua các giác quan, từ đó phát triển tư duy và kỹ năng thực hành. Nguyên tắc “Tôi nghe - tôi quên; tôi nhìn - tôi nhớ; tôi làm - tôi hiểu” được vận dụng để nhấn mạnh vai trò của TBDH trong quá trình dạy học.

  • Khái niệm thiết bị dạy học: TBDH là các phương tiện vật chất được thiết kế sư phạm, hỗ trợ giáo viên điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, đồng thời là nguồn tri thức giúp học sinh lĩnh hội kiến thức và hình thành kỹ năng.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, thiết bị dạy học, quản lý thiết bị dạy học, nguyên tắc và yêu cầu quản lý TBDH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ khảo sát 15 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, với đối tượng khảo sát gồm 30 cán bộ quản lý, 150 giáo viên, 15 nhân viên phụ trách thiết bị và 60 học sinh. Dữ liệu được thu thập qua phiếu hỏi trực tiếp và online, phỏng vấn chuyên gia, cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng các công cụ thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng trang bị, sử dụng, bảo quản và quản lý TBDH. Phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm, mức độ hài lòng và hiệu quả sử dụng thiết bị.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu trong giai đoạn năm học 2019-2020 đến 2021-2022, phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2022.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp đánh giá toàn diện thực trạng quản lý TBDH tại các trường tiểu học trên địa bàn nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học: Khoảng 70% các trường tiểu học được khảo sát có trang bị TBDH đạt chuẩn theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tuy nhiên số lượng thiết bị còn thiếu so với nhu cầu thực tế. Tỷ lệ thiết bị hiện đại chiếm khoảng 30%, chủ yếu là máy chiếu và thiết bị nghe nhìn.

  2. Hiệu quả sử dụng thiết bị: 65% giáo viên sử dụng TBDH thường xuyên trong các tiết dạy, nhưng chỉ khoảng 40% sử dụng thiết bị một cách hiệu quả, phù hợp với nội dung bài học và phương pháp dạy học. Một số trường hợp thiết bị được trang bị nhưng không được sử dụng hoặc sử dụng không đúng cách.

  3. Công tác bảo quản và sửa chữa: Chỉ có khoảng 55% trường thực hiện công tác bảo quản thiết bị đúng quy trình, còn lại tồn tại tình trạng thiết bị hư hỏng không được sửa chữa kịp thời, gây lãng phí tài sản. Việc thanh lý thiết bị cũ được thực hiện chưa thường xuyên và chưa đúng quy định.

  4. Nhận thức và năng lực quản lý: 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của TBDH trong dạy học, nhưng chỉ 50% cán bộ quản lý có đủ trình độ chuyên môn và nghiệp vụ để thực hiện công tác quản lý thiết bị hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý TBDH tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn đã đạt được một số kết quả tích cực như nhận thức về vai trò thiết bị dạy học được nâng cao, tỷ lệ trang bị thiết bị đạt chuẩn tương đối cao. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế về số lượng thiết bị chưa đáp ứng đủ nhu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, hiệu quả sử dụng thiết bị chưa cao do thiếu kỹ năng và kế hoạch sử dụng hợp lý của giáo viên.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, tình trạng bảo quản và sửa chữa thiết bị còn yếu kém là điểm chung ở nhiều địa phương, ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ và hiệu quả sử dụng thiết bị. Việc thiếu nhân lực có trình độ quản lý thiết bị cũng là nguyên nhân chính dẫn đến các tồn tại này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trang bị thiết bị đạt chuẩn, biểu đồ tròn phân bố mức độ sử dụng thiết bị của giáo viên, và bảng tổng hợp các biện pháp bảo quản thiết bị được áp dụng tại các trường.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà quản lý giáo dục và trường học có thể điều chỉnh chính sách, nâng cao năng lực quản lý, đồng thời đầu tư hợp lý để phát huy tối đa hiệu quả của hệ thống thiết bị dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư trang bị thiết bị dạy học: Các cấp quản lý cần ưu tiên nguồn lực để bổ sung thiết bị hiện đại, đảm bảo đầy đủ số lượng và chất lượng theo danh mục quy định. Mục tiêu nâng tỷ lệ trang bị thiết bị đạt chuẩn lên trên 90% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục thành phố Quy Nhơn.

  2. Nâng cao năng lực sử dụng và quản lý thiết bị cho giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng, bảo quản và quản lý TBDH cho giáo viên và nhân viên phụ trách thiết bị. Thời gian thực hiện trong năm học 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Trường tiểu học phối hợp với Phòng Giáo dục.

  3. Xây dựng quy trình bảo quản, sửa chữa và thanh lý thiết bị khoa học: Áp dụng quy trình quản lý thiết bị chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa kịp thời thiết bị hư hỏng, đồng thời thực hiện thanh lý thiết bị không còn sử dụng đúng quy định. Mục tiêu giảm tỷ lệ thiết bị hư hỏng không sử dụng xuống dưới 10% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu trường, nhân viên phụ trách thiết bị.

  4. Khuyến khích tự làm và sưu tầm thiết bị dạy học đơn giản: Phát động phong trào tự làm thiết bị dạy học từ các vật liệu sẵn có, phù hợp với đặc điểm địa phương nhằm bổ sung thiết bị phục vụ giảng dạy. Thời gian triển khai liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Giáo viên, học sinh và nhà trường.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác quản lý thiết bị: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đánh giá hiệu quả quản lý, sử dụng thiết bị dạy học tại các trường tiểu học, làm cơ sở điều chỉnh và nâng cao chất lượng quản lý. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Quy Nhơn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý thiết bị dạy học, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch đầu tư phù hợp.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường tiểu học: Áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị hiệu quả, nâng cao năng lực tổ chức, bảo quản và sử dụng thiết bị trong nhà trường.

  3. Giáo viên tiểu học: Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học trong giảng dạy, góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

  4. Nhân viên phụ trách thiết bị và thư viện trường học: Cải thiện công tác bảo quản, sửa chữa và quản lý thiết bị, đảm bảo thiết bị luôn trong trạng thái tốt phục vụ giảng dạy.

Luận văn cũng hữu ích cho các nhà nghiên cứu giáo dục và các tổ chức phát triển giáo dục muốn tìm hiểu về quản lý thiết bị dạy học trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong trường tiểu học?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học, hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm thiếu thiết bị hiện đại, công tác bảo quản và sửa chữa chưa hiệu quả, thiếu nhân lực có trình độ quản lý, và giáo viên chưa sử dụng thiết bị đúng cách hoặc chưa thường xuyên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức đào tạo kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị phù hợp với nội dung bài học, và khuyến khích giáo viên tích cực vận dụng thiết bị trong giảng dạy.

  4. Có thể tự làm thiết bị dạy học không?
    Có thể và nên khuyến khích tự làm thiết bị dạy học đơn giản từ vật liệu sẵn có, giúp bổ sung thiết bị phục vụ giảng dạy, đồng thời phát huy sáng tạo của giáo viên và học sinh.

  5. Ai chịu trách nhiệm chính trong công tác quản lý thiết bị dạy học?
    Hiệu trưởng và ban giám hiệu nhà trường chịu trách nhiệm chính trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra công tác quản lý thiết bị dạy học, phối hợp với cán bộ phụ trách thiết bị và giáo viên.

Kết luận

  • Thiết bị dạy học là yếu tố không thể thiếu trong đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.
  • Thực trạng quản lý thiết bị dạy học tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Quy Nhơn còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học.
  • Các biện pháp cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và giám sát thực hiện các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong giai đoạn tới.

Các trường tiểu học và Phòng Giáo dục thành phố Quy Nhơn nên tổ chức các khóa tập huấn, xây dựng kế hoạch đầu tư và quản lý thiết bị dạy học theo đề xuất, đồng thời tiến hành đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp.