Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Tại huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội, với 5 trường trung học phổ thông (THPT) chủ đạo, công tác quản lý TBDH theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới được xem là yếu tố then chốt để đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh. Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý TBDH tại các trường THPT trên địa bàn huyện Thường Tín trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nghiên cứu có phạm vi khảo sát tại 5 trường THPT gồm Thường Tín, Nguyễn Trãi, Lý Tử Tấn, Tô Hiệu và Vân Tảo, với đối tượng là cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra công tác quản lý TBDH, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, đồng thời hỗ trợ đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý của Henri Fayol: Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu đề ra. Áp dụng vào quản lý TBDH, các chức năng này giúp đảm bảo việc trang bị, sử dụng và bảo quản thiết bị hiệu quả.

  • Lý thuyết phát triển năng lực học sinh: Chương trình giáo dục phổ thông mới tập trung phát triển năng lực sáng tạo, tự chủ và sử dụng công cụ thông minh, trong đó TBDH đóng vai trò là phương tiện hỗ trợ trực quan và thực hành giúp học sinh phát triển toàn diện.

  • Khái niệm thiết bị dạy học: TBDH là bộ phận của cơ sở vật chất trường học, bao gồm các đối tượng vật chất được thiết kế sư phạm để giáo viên sử dụng điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, hỗ trợ quá trình dạy học hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý thiết bị dạy học, quản lý nhà trường, chương trình giáo dục phổ thông mới, năng lực học sinh, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý TBDH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, báo cáo ngành giáo dục, cùng với dữ liệu khảo sát thực trạng tại 5 trường THPT huyện Thường Tín trong hai năm học 2017-2018 và 2018-2019.

  • Phương pháp khảo sát: Sử dụng phiếu hỏi với 483 người tham gia gồm 3 cán bộ quản lý, 75 giáo viên và 405 học sinh để đánh giá thực trạng số lượng, chất lượng và quản lý TBDH. Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên để thu thập thông tin định tính.

  • Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát trực tiếp hoạt động sử dụng và bảo quản thiết bị tại các trường.

  • Phân tích số liệu: Áp dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu khảo sát, tính toán giá trị trung bình cộng có trọng số nhằm đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý TBDH.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017-2019, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng số lượng và chất lượng TBDH: Các trường THPT huyện Thường Tín có tổng cộng 90 phòng học và 4 phòng thực hành thí nghiệm, trong đó khoảng 50% phòng học đạt chất lượng cao với đầy đủ bàn ghế, bảng từ tính và hệ thống chiếu sáng tiêu chuẩn. Tuy nhiên, vẫn còn một số phòng học cấp 4 xuống cấp và phòng thí nghiệm chưa đảm bảo diện tích và kỹ thuật. Ví dụ, Trường THPT Thường Tín có 35 máy tính phục vụ giảng dạy, trong khi Trường THPT Nguyễn Trãi chỉ có 4 máy tính.

  2. Quản lý trang bị, mua sắm và bổ sung TBDH: Việc lập kế hoạch trang bị TBDH được thực hiện nhưng còn mang tính manh mún, chưa đồng bộ giữa các trường. Khoảng 70% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá công tác mua sắm chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu đổi mới chương trình. Việc phân công nhiệm vụ cho các bộ phận liên quan chưa rõ ràng, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.

  3. Quản lý sử dụng TBDH: Nhận thức của giáo viên và học sinh về tầm quan trọng của TBDH còn hạn chế, với khoảng 40% giáo viên chưa thường xuyên sử dụng thiết bị trong giảng dạy. Việc đào tạo kỹ năng sử dụng TBDH cho giáo viên chưa được chú trọng, dẫn đến hiệu quả khai thác thiết bị thấp.

  4. Quản lý bảo quản và sửa chữa TBDH: Công tác bảo quản, sửa chữa thiết bị chưa được thực hiện định kỳ và có hệ thống. Chỉ khoảng 55% thiết bị được bảo dưỡng đúng quy trình, gây ảnh hưởng đến tuổi thọ và chất lượng sử dụng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với thực trạng tại một số địa phương khác, nơi công tác quản lý thiết bị còn thiếu đồng bộ và chưa được đầu tư bài bản. Việc thiếu kỹ năng sử dụng thiết bị hiện đại cũng là rào cản lớn, đặc biệt trong bối cảnh chương trình giáo dục phổ thông mới đòi hỏi sự tích hợp công nghệ và phương pháp dạy học hiện đại. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ phòng học đạt chuẩn, mức độ sử dụng TBDH của giáo viên theo từng trường, và bảng tổng hợp kế hoạch mua sắm thiết bị của các trường THPT. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý và sử dụng TBDH để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò và tầm quan trọng của TBDH trong đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giáo viên hiểu rõ và cam kết sử dụng thiết bị hiệu quả trong vòng 12 tháng.

  2. Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch mua sắm, bổ sung TBDH đồng bộ: Các trường cần phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo để xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị theo danh mục tối thiểu, đảm bảo đủ số lượng và chất lượng. Thời gian thực hiện trong 2 năm học tiếp theo, với sự phân công rõ ràng trách nhiệm từng bộ phận.

  3. Đào tạo kỹ năng sử dụng TBDH cho giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn về sử dụng thiết bị dạy học hiện đại, đặc biệt là các thiết bị công nghệ thông tin phục vụ giảng dạy tích hợp. Mục tiêu 80% giáo viên được đào tạo trong vòng 18 tháng.

  4. Nâng cao chất lượng công tác bảo quản, sửa chữa TBDH: Thiết lập quy trình bảo dưỡng định kỳ, phân công nhân sự chuyên trách và xây dựng hệ thống hồ sơ quản lý thiết bị. Kiểm tra, đánh giá định kỳ hàng năm để đảm bảo thiết bị luôn trong trạng thái tốt nhất.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả quản lý TBDH: Ban giám hiệu phối hợp với tổ chuyên môn tổ chức kiểm tra định kỳ việc sử dụng và bảo quản thiết bị, áp dụng các tiêu chí đánh giá cụ thể. Khen thưởng các cá nhân, tập thể thực hiện tốt nhằm tạo động lực phát triển.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp cán bộ quản lý xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý thiết bị dạy học phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THPT: Tài liệu hỗ trợ trong việc tổ chức, chỉ đạo công tác quản lý, sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học, nâng cao hiệu quả hoạt động nhà trường.

  3. Giáo viên bộ môn và nhân viên thiết bị dạy học: Giúp hiểu rõ vai trò của thiết bị trong đổi mới phương pháp dạy học, từ đó nâng cao kỹ năng sử dụng và bảo quản thiết bị.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và khung lý thuyết toàn diện về quản lý thiết bị dạy học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được trang bị, sử dụng và bảo quản hiệu quả, hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thiết bị dạy học?
    Bao gồm nhận thức và kỹ năng của cán bộ quản lý, giáo viên; năng lực tài chính của nhà trường; tiến bộ khoa học công nghệ; và sự đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  3. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học cho giáo viên?
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn thực hành, khuyến khích giáo viên tự làm và sáng tạo thiết bị dạy học phù hợp với nội dung bài học.

  4. Quy trình bảo quản và sửa chữa thiết bị dạy học nên được thực hiện như thế nào?
    Cần xây dựng kế hoạch bảo dưỡng định kỳ, phân công nhân sự chuyên trách, lập hồ sơ quản lý thiết bị và kiểm tra đánh giá thường xuyên để duy trì chất lượng thiết bị.

  5. Làm sao để xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị dạy học hiệu quả?
    Dựa trên quy mô trường, số lượng học sinh, danh mục thiết bị tối thiểu của Bộ GD&ĐT, phối hợp với các phòng ban liên quan, dự trù kinh phí và phân công nhiệm vụ rõ ràng, đảm bảo kế hoạch khả thi và tiết kiệm.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý thiết bị dạy học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường THPT huyện Thường Tín, Hà Nội.
  • Phát hiện các tồn tại về nhận thức, kỹ năng sử dụng, công tác mua sắm và bảo quản thiết bị còn nhiều hạn chế.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thiết bị dạy học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng cho các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên trong việc tổ chức quản lý thiết bị dạy học.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu đánh giá hiệu quả sau khi áp dụng trong thực tế.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thiết bị dạy học, góp phần phát triển giáo dục phổ thông hiện đại và bền vững!