Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri thức. Tại huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông, các trường Trung học phổ thông (THPT) đã được đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học (TBDH) tương đối đầy đủ, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác quản lý và sử dụng thiết bị. Theo khảo sát giai đoạn 2016-2019, tỷ lệ thiết bị hư hỏng chưa được bảo quản tốt, việc sử dụng TBDH trong giảng dạy chưa đạt hiệu quả tối ưu, ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý TBDH tại các trường THPT huyện Đắk R’Lấp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị và chất lượng giáo dục trong giai đoạn 2019-2025. Nghiên cứu tập trung vào bốn trường THPT chính trên địa bàn, với phạm vi khảo sát bao gồm công tác trang bị, sử dụng, bảo quản và thanh lý thiết bị. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số về hiệu quả sử dụng TBDH, nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, góp phần phát triển giáo dục toàn diện tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Nhấn mạnh vai trò của các chức năng quản lý như kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra trong việc điều hành hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra. Chu trình quản lý được áp dụng để đảm bảo sự vận hành hiệu quả của hệ thống giáo dục.

  • Lý thuyết quản lý thiết bị dạy học: Xác định quản lý TBDH là quá trình tác động có mục đích của người quản lý nhằm xây dựng, phát triển và sử dụng hiệu quả hệ thống thiết bị phục vụ dạy học. Các nguyên tắc quản lý bao gồm tính mục đích, tính khoa học, tính đồng bộ và hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: thiết bị dạy học, quản lý thiết bị dạy học, biện pháp quản lý, chu trình quản lý, và các chức năng quản lý giáo dục. Mối quan hệ giữa TBDH với các thành tố khác của quá trình dạy học (mục tiêu, nội dung, phương pháp, người dạy, người học) được làm rõ nhằm đảm bảo sự đồng bộ trong đổi mới giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, các nghiên cứu trước đây và các nguồn thông tin chính thống về quản lý giáo dục và thiết bị dạy học.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát trực tiếp, điều tra khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên thiết bị và học sinh tại bốn trường THPT trên địa bàn huyện Đắk R’Lấp. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 200 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu thu thập được bằng các công cụ thống kê mô tả và phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm, trung bình nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý TBDH.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng giai đoạn 2016-2019, đề xuất và thử nghiệm các biện pháp quản lý trong giai đoạn 2019-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học: Các trường THPT huyện Đắk R’Lấp đã được trang bị khoảng 85% danh mục TBDH tối thiểu theo quy định, tuy nhiên tỷ lệ thiết bị hiện đại chiếm chưa đến 30%. Một số trường có thiết bị tự làm chiếm khoảng 15%, góp phần bổ sung thiết bị thiếu hụt.

  2. Sử dụng thiết bị dạy học: Chỉ khoảng 60% giáo viên thường xuyên sử dụng TBDH trong giảng dạy, trong khi 25% giáo viên sử dụng ít và 15% gần như không sử dụng do thiếu kỹ năng hoặc thời gian chuẩn bị. Học sinh đánh giá tích cực về việc sử dụng TBDH, với 70% cho rằng thiết bị giúp họ hiểu bài tốt hơn.

  3. Bảo quản và sửa chữa thiết bị: Khoảng 40% thiết bị bị hư hỏng do bảo quản không đúng quy trình hoặc thiếu kinh phí sửa chữa. Việc kiểm kê và thanh lý thiết bị chưa được thực hiện định kỳ đầy đủ, chỉ có 50% trường thực hiện kiểm kê hàng năm.

  4. Nhận thức về quản lý thiết bị: 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức được tầm quan trọng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học, nhưng chỉ 55% có kế hoạch quản lý thiết bị cụ thể và thực hiện nghiêm túc.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do thiếu sự quan tâm đúng mức từ phía nhà trường và các cấp quản lý, kinh phí đầu tư cho bảo trì và nâng cấp thiết bị còn hạn chế, cùng với năng lực sử dụng thiết bị của giáo viên chưa đồng đều. So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, tỷ lệ sử dụng TBDH tại Đắk R’Lấp thấp hơn khoảng 10-15%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao công tác quản lý và đào tạo sử dụng thiết bị. Việc thiếu kiểm kê và thanh lý thiết bị kịp thời dẫn đến lãng phí tài nguyên và ảnh hưởng đến chất lượng dạy học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng thiết bị của giáo viên và biểu đồ tròn về tỷ lệ thiết bị hư hỏng theo từng trường. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý TBDH trong việc nâng cao hiệu quả dạy học và đề xuất các biện pháp quản lý cần thiết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng năng lực sử dụng thiết bị cho giáo viên và nhân viên thiết bị: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ hàng năm nhằm nâng cao kỹ năng sử dụng và bảo quản TBDH, hướng tới tăng tỷ lệ sử dụng thiết bị lên ít nhất 80% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường THPT.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch quản lý thiết bị bài bản, đồng bộ: Mỗi trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết về trang bị, sử dụng, bảo quản và thanh lý thiết bị, đảm bảo kiểm kê định kỳ ít nhất một lần mỗi năm. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học 2019-2020. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường.

  3. Đa dạng hóa nguồn kinh phí đầu tư và tự làm thiết bị dạy học: Khuyến khích các trường huy động nguồn lực từ cộng đồng, cha mẹ học sinh và phát động phong trào tự làm, sưu tầm thiết bị nhằm bổ sung thiết bị thiếu hụt, giảm chi phí đầu tư. Mục tiêu tăng số lượng thiết bị tự làm lên 25% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả quản lý thiết bị: Thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ và đánh giá hiệu quả sử dụng thiết bị, đồng thời xử lý kịp thời các thiết bị hư hỏng, đảm bảo tỷ lệ thiết bị hoạt động tốt đạt trên 90%. Thời gian thực hiện: từ năm học 2019-2020. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT và các trường THPT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường THPT: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng các chính sách quản lý thiết bị hiệu quả, nâng cao chất lượng dạy học.

  2. Giáo viên và nhân viên thiết bị: Tài liệu giúp hiểu rõ vai trò, phương pháp sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học, từ đó nâng cao kỹ năng chuyên môn và hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý thiết bị dạy học tại địa phương, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương và các tổ chức hỗ trợ giáo dục: Tham khảo để xây dựng các chương trình hỗ trợ, đầu tư và phát triển hệ thống thiết bị dạy học phù hợp với điều kiện thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong trường THPT?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, đồng thời hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học tại huyện Đắk R’Lấp là gì?
    Khó khăn gồm thiếu kinh phí bảo trì, năng lực sử dụng thiết bị của giáo viên chưa đồng đều, công tác kiểm kê và thanh lý thiết bị chưa thường xuyên, và nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của thiết bị.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức đào tạo bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng kế hoạch quản lý thiết bị bài bản, khuyến khích tự làm thiết bị và tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng.

  4. Thiết bị dạy học tự làm có vai trò như thế nào?
    Thiết bị tự làm giúp bổ sung thiết bị thiếu hụt, tiết kiệm chi phí, phù hợp với đặc điểm địa phương và nâng cao kỹ năng sáng tạo, thực hành của giáo viên và học sinh.

  5. Các biện pháp quản lý thiết bị dạy học có thể áp dụng trong thời gian bao lâu để thấy hiệu quả?
    Theo nghiên cứu, các biện pháp được đề xuất có thể bắt đầu triển khai ngay từ năm học 2019-2020 và dự kiến đạt hiệu quả rõ rệt trong vòng 3-5 năm.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học là yếu tố then chốt góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Đắk R’Lấp.
  • Thực trạng quản lý thiết bị còn nhiều hạn chế về trang bị, sử dụng, bảo quản và thanh lý thiết bị.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị phù hợp, bao gồm đào tạo, xây dựng kế hoạch, đa dạng hóa nguồn lực và tăng cường kiểm tra.
  • Việc áp dụng các biện pháp này dự kiến nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị lên trên 80% trong vòng 3-5 năm tới.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp nhằm phát triển hệ thống thiết bị dạy học hiện đại, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Hành động tiếp theo là tổ chức các khóa đào tạo, xây dựng kế hoạch quản lý thiết bị chi tiết và thiết lập hệ thống giám sát hiệu quả sử dụng thiết bị tại các trường THPT trên địa bàn huyện Đắk R’Lấp.