Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2020-2025, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) trở thành một yếu tố then chốt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum, với đặc thù là vùng dân tộc thiểu số bán trú, có điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội đặc biệt, đang đối mặt với nhiều thách thức trong công tác quản lý TBDH tại các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở (PTDT BT THCS). Nghiên cứu khảo sát thực trạng quản lý TBDH tại 3 trường PTDT BT THCS trên địa bàn huyện trong năm học 2021-2022 với mẫu gồm 6 cán bộ quản lý, 150 giáo viên và 260 học sinh nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng trang bị, bảo quản và sử dụng TBDH, xác định nguyên nhân các hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2022-2025. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại 3 trường PTDT BT THCS trên địa bàn huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum, với trọng tâm là công tác quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ cán bộ quản lý thiết bị. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục địa phương nâng cao chất lượng dạy và học, đồng thời góp phần thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý khoa học của Taylor nhấn mạnh nguyên tắc quản lý chặt chẽ, phân công rõ ràng và tối ưu hóa các nguồn lực nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong hoạt động quản lý.
  • Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo các mục tiêu giáo dục được thực hiện hiệu quả.
  • Khái niệm thiết bị dạy học được hiểu là các công cụ, dụng cụ vật chất phục vụ trực tiếp cho hoạt động dạy và học, góp phần nâng cao tính trực quan, phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh.
  • Mô hình chu trình quản lý TBDH bao gồm các chức năng: lập kế hoạch mua sắm, tổ chức sử dụng, bảo quản, kiểm tra và đánh giá hiệu quả sử dụng thiết bị.
  • Các khái niệm chính: quản lý TBDH, trang bị thiết bị, sử dụng thiết bị, bảo quản thiết bị, kiểm kê và thanh lý thiết bị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát bằng bảng hỏi với 410 người tham gia gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 3 trường PTDT BT THCS huyện Tu Mơ Rông; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý; nghiên cứu hồ sơ tài liệu liên quan đến công tác quản lý TBDH.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả (tỷ lệ %, điểm trung bình) để đánh giá thực trạng; phân tích định tính để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực hiện trong năm học 2021-2022; đề xuất biện pháp áp dụng giai đoạn 2022-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị TBDH: Các trường PTDT BT THCS huyện Tu Mơ Rông đã được đầu tư trang bị một số thiết bị dạy học cơ bản như bộ dụng cụ thí nghiệm, tranh ảnh, máy chiếu, tuy nhiên số lượng và chất lượng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Ví dụ, một số thiết bị như máy chiếu đã hỏng hoặc không sử dụng được, gây lãng phí nguồn lực. Tỷ lệ thiết bị đạt chuẩn chỉ khoảng 65%, trong khi yêu cầu tối thiểu là 90%.

  2. Quản lý mua sắm và tự làm TBDH: Việc lập kế hoạch mua sắm chưa được thực hiện bài bản, thiếu dự toán kinh phí dài hạn. Các trường chủ yếu dựa vào ngân sách hạn chế và tự làm thiết bị với chất lượng không đồng đều. Trung bình mỗi trường có khoảng 5-6 bộ dụng cụ tự làm, nhưng độ bền và hiệu quả sử dụng thấp.

  3. Sử dụng và khai thác TBDH: Khoảng 40% giáo viên sử dụng thiết bị dạy học không thường xuyên hoặc chưa đúng quy trình, đặc biệt với các thiết bị kỹ thuật cao. Học sinh phản ánh việc sử dụng thiết bị chưa tạo được hứng thú và phát huy tính tích cực trong học tập.

  4. Bảo quản và kiểm kê thiết bị: Công tác bảo quản chưa được chú trọng đúng mức, nhiều thiết bị bị hư hỏng do không được bảo dưỡng định kỳ. Việc kiểm kê tài sản chưa thực hiện nghiêm túc, dẫn đến mất mát và khó khăn trong quản lý. Tỷ lệ thiết bị bị hư hỏng chiếm khoảng 20% tổng số thiết bị hiện có.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học, hạn chế về nguồn lực tài chính và cơ chế quản lý còn bất cập. So sánh với các nghiên cứu trong nước cho thấy tình trạng thiếu đồng bộ và hiệu quả sử dụng TBDH là phổ biến ở các vùng khó khăn, đặc biệt tại các trường dân tộc thiểu số. Việc thiếu kế hoạch đầu tư dài hạn và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bên liên quan làm giảm hiệu quả khai thác thiết bị.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ thiết bị đạt chuẩn, biểu đồ mức độ sử dụng thiết bị của giáo viên và bảng thống kê tình trạng bảo quản thiết bị theo từng trường. Những kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường đào tạo chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời cải thiện cơ chế tài chính và chính sách hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch đầu tư và mua sắm TBDH bài bản: Hiệu trưởng các trường cần phối hợp với Phòng Giáo dục-Đào tạo xây dựng kế hoạch mua sắm thiết bị dài hạn, dự toán kinh phí cụ thể theo từng năm học, đảm bảo đầy đủ và đồng bộ thiết bị theo danh mục tối thiểu của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Thời gian thực hiện: ngay từ năm học 2022-2023.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn về quản lý, sử dụng và bảo quản TBDH, nâng cao nhận thức và kỹ năng vận dụng thiết bị trong dạy học đổi mới. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục-Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng; thời gian: 2022-2024.

  3. Xây dựng quy trình quản lý, bảo quản và kiểm kê thiết bị chặt chẽ: Thiết lập hệ thống sổ sách, quy định rõ trách nhiệm từng cá nhân trong công tác bảo quản, sửa chữa và kiểm kê thiết bị định kỳ nhằm giảm thiểu hư hỏng và thất thoát. Thời gian áp dụng: từ năm học 2022-2023.

  4. Khuyến khích phát triển thiết bị dạy học tự làm chất lượng cao: Hỗ trợ giáo viên và học sinh trong việc sáng tạo, tự làm thiết bị dạy học phù hợp với điều kiện thực tế, đồng thời có cơ chế đánh giá, khen thưởng để nâng cao động lực. Thời gian triển khai: 2022-2025.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng: Xây dựng cơ chế huy động nguồn lực xã hội hóa để bổ sung thiết bị dạy học, đồng thời nâng cao ý thức bảo vệ, sử dụng thiết bị hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Hội cha mẹ học sinh; thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và phòng giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn và giải pháp quản lý thiết bị dạy học phù hợp với đặc thù vùng dân tộc thiểu số, hỗ trợ hoạch định chính sách và kế hoạch phát triển giáo dục địa phương.

  2. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý thiết bị các trường PTDT BT THCS: Giúp nâng cao năng lực quản lý, tổ chức sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học, từ đó cải thiện chất lượng dạy và học tại trường.

  3. Giáo viên và nhân viên kỹ thuật trường học: Tăng cường nhận thức về vai trò của thiết bị dạy học, kỹ năng sử dụng và bảo quản thiết bị, góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý thiết bị dạy học trong bối cảnh giáo dục vùng dân tộc thiểu số, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong các trường PTDT BT THCS?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học ở huyện Tu Mơ Rông là gì?
    Khó khăn gồm thiếu đồng bộ thiết bị, hạn chế về nguồn lực tài chính, nhận thức chưa cao về vai trò thiết bị, công tác bảo quản và kiểm kê chưa chặt chẽ, cùng với điều kiện khí hậu khắc nghiệt ảnh hưởng đến thiết bị.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức đào tạo bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị phù hợp với nội dung bài học, khuyến khích sáng tạo thiết bị tự làm và tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng.

  4. Vai trò của tự làm thiết bị dạy học trong các trường PTDT BT THCS?
    Tự làm thiết bị giúp tận dụng nguồn lực sẵn có, phát huy sáng tạo của giáo viên và học sinh, đồng thời hỗ trợ việc dạy học khi ngân sách hạn chế, tuy nhiên cần đảm bảo chất lượng và độ bền thiết bị.

  5. Chính sách nào hỗ trợ công tác quản lý thiết bị dạy học hiện nay?
    Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành các Thông tư quy định tiêu chuẩn cơ sở vật chất và danh mục thiết bị dạy học tối thiểu, đồng thời có các chương trình hỗ trợ đầu tư trang thiết bị nhằm chuẩn hóa và hiện đại hóa cơ sở giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học tại các trường PTDT BT THCS huyện Tu Mơ Rông còn nhiều hạn chế về trang bị, sử dụng và bảo quản, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
  • Việc xây dựng kế hoạch đầu tư bài bản, đào tạo cán bộ quản lý và giáo viên, cùng với quy trình quản lý chặt chẽ là cần thiết để nâng cao hiệu quả công tác này.
  • Tự làm thiết bị dạy học là giải pháp hỗ trợ quan trọng trong điều kiện nguồn lực hạn chế, cần được phát huy và nâng cao chất lượng.
  • Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng đóng vai trò then chốt trong việc huy động nguồn lực và bảo vệ thiết bị.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý TBDH áp dụng trong giai đoạn 2022-2025, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018 và nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, quý độc giả có thể liên hệ với Phòng Giáo dục-Đào tạo huyện Tu Mơ Rông.