Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông tại Việt Nam, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục. Tại huyện Bù Đốp, tỉnh Bình Phước, với dân số trên 56.000 người và 6 trường trung học cơ sở (THCS), công tác quản lý TBDH đang đối mặt với nhiều thách thức. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý TBDH trong hai năm học 2017-2018 và 2018-2019 nhằm đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Mục tiêu cụ thể là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý TBDH tại các trường THCS trên địa bàn huyện.

Việc đổi mới giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013 và Quyết định số 404/QĐ-TTg năm 2015 của Chính phủ đặt ra yêu cầu đồng bộ về đổi mới chương trình, sách giáo khoa và trang thiết bị dạy học. Tuy nhiên, khảo sát thực tế cho thấy các trường THCS tại Bù Đốp còn thiếu đồng bộ về số lượng và chất lượng TBDH, công tác đầu tư mua sắm chưa thường xuyên, nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của TBDH chưa sâu sắc. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn, làm cơ sở khoa học cho các giải pháp quản lý thiết bị dạy học nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý hệ thống: Quản lý TBDH được xem là một hệ thống bao gồm các thành phần như chủ thể quản lý, khách thể quản lý (TBDH), cơ chế quản lý và mục tiêu quản lý. Việc phối hợp các yếu tố này nhằm đạt hiệu quả tối ưu trong sử dụng thiết bị phục vụ giáo dục.

  • Lý thuyết dạy học trực quan: TBDH là phương tiện trực quan giúp học sinh lĩnh hội kiến thức thông qua giác quan, tăng cường khả năng nhận thức và phát triển tư duy sáng tạo. Các nhà giáo dục như J.Komenski và A.Leontiev nhấn mạnh vai trò của thiết bị dạy học trong việc chuyển từ nhận thức trực quan đến tư duy trừu tượng.

  • Lý thuyết đổi mới giáo dục: Đổi mới giáo dục phổ thông đòi hỏi sự đồng bộ giữa chương trình, phương pháp và thiết bị dạy học. TBDH phải được quản lý hiệu quả để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý giáo dục, quản lý trường phổ thông, thiết bị dạy học, quản lý thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ 6 trường THCS trên địa bàn huyện Bù Đốp trong hai năm học 2017-2018 và 2018-2019. Dữ liệu bao gồm phiếu khảo sát ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phỏng vấn sâu với lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo, cán bộ quản lý thiết bị.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm IBM SPSS 20.0 để xử lý và phân tích số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý TBDH theo các tiêu chí: số lượng, chất lượng, công tác đầu tư, sử dụng, bảo quản và nhận thức của các bên liên quan.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2019, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý TBDH phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Bù Đốp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thiếu nhận thức sâu sắc về vai trò TBDH: Khoảng 35% cán bộ quản lý và giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học. Điều này ảnh hưởng đến việc sử dụng thiết bị chưa hiệu quả, làm giảm chất lượng giảng dạy.

  2. Thiếu đồng bộ và chất lượng TBDH: Các trường THCS trên địa bàn chưa đảm bảo đầy đủ danh mục tối thiểu của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chất lượng thiết bị giảm sút do sử dụng lâu năm, không được bảo dưỡng kịp thời, tỷ lệ thiết bị hư hỏng chiếm khoảng 20%.

  3. Kinh phí đầu tư hạn chế: Kinh phí mua sắm và sửa chữa TBDH còn hạn hẹp, chỉ đạt khoảng 60% so với nhu cầu thực tế. Việc huy động các nguồn lực xã hội hóa giáo dục chưa đa dạng, dẫn đến thiếu hụt thiết bị hiện đại phục vụ đổi mới giáo dục.

  4. Công tác quản lý và sử dụng TBDH còn nhiều hạn chế: Khoảng 40% giáo viên sử dụng TBDH không thường xuyên hoặc chưa thành thạo, đặc biệt là các thiết bị hiện đại như bảng tương tác thông minh. Công tác bảo quản, bảo dưỡng thiết bị chưa được thực hiện nghiêm túc, gây giảm tuổi thọ thiết bị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của TBDH trong đổi mới giáo dục. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng thiếu đồng bộ thiết bị và hạn chế kinh phí là vấn đề phổ biến tại các vùng nông thôn, miền núi. Việc chưa có kế hoạch sử dụng và bảo quản thiết bị khoa học dẫn đến hiệu quả sử dụng thấp, gây lãng phí nguồn lực.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thiết bị hư hỏng theo từng trường, bảng so sánh kinh phí đầu tư so với nhu cầu, biểu đồ đánh giá mức độ sử dụng TBDH của giáo viên theo độ tuổi. Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức, tăng cường đầu tư và cải thiện công tác quản lý thiết bị dạy học để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh
    Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo về vai trò và tác dụng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng đầu năm học, do Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường tổ chức.

  2. Tăng cường đầu tư, mua sắm thiết bị dạy học hiện đại
    Lập kế hoạch mua sắm thiết bị dựa trên nhu cầu thực tế, ưu tiên các thiết bị phục vụ đổi mới chương trình. Huy động nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước, xã hội hóa giáo dục và các tổ chức, cá nhân. Thực hiện trong 2 năm tiếp theo với sự giám sát chặt chẽ của các cấp quản lý.

  3. Khuyến khích cán bộ quản lý, giáo viên tự sưu tầm và tự làm thiết bị dạy học
    Phát động phong trào sáng tạo, tự làm thiết bị dạy học phù hợp với điều kiện thực tế, tổ chức hội thi làm thiết bị dạy học hàng năm để nâng cao chất lượng và tính sáng tạo. Chủ trì bởi các trường THCS, hỗ trợ kỹ thuật và kinh phí từ Phòng Giáo dục.

  4. Tăng cường quản lý khai thác, sử dụng thiết bị dạy học hiệu quả
    Xây dựng quy chế sử dụng thiết bị, tổ chức kiểm tra, đánh giá định kỳ việc sử dụng TBDH. Đào tạo kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, đặc biệt là thiết bị hiện đại. Thực hiện thường xuyên trong năm học, do Ban giám hiệu các trường chịu trách nhiệm.

  5. Quản lý công tác bảo quản, bảo dưỡng và sửa chữa thiết bị dạy học
    Thiết lập hệ thống bảo quản khoa học, phân công rõ trách nhiệm cho viên chức thiết bị. Lập kế hoạch bảo dưỡng định kỳ và sửa chữa kịp thời các thiết bị hư hỏng. Đảm bảo thiết bị luôn trong trạng thái tốt nhất phục vụ giảng dạy. Thực hiện liên tục, giám sát bởi Ban giám hiệu và Phòng Giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các phòng giáo dục và đào tạo
    Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý thiết bị dạy học, từ đó xây dựng chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THCS
    Áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị dạy học hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tại trường.

  3. Giáo viên và viên chức làm công tác thiết bị dạy học
    Nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý, sử dụng và bảo quản thiết bị dạy học, góp phần đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục
    Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thiết bị dạy học trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong đổi mới giáo dục phổ thông?
    Thiết bị dạy học hỗ trợ giáo viên tổ chức các hoạt động học tập sinh động, giúp học sinh phát triển tư duy và kỹ năng thực hành. Quản lý tốt thiết bị đảm bảo sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí và nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học tại các trường THCS ở Bù Đốp là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu đồng bộ thiết bị, kinh phí đầu tư hạn chế và công tác bảo quản, sử dụng thiết bị chưa hiệu quả.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của giáo viên về vai trò của thiết bị dạy học?
    Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm, cung cấp tài liệu hướng dẫn và tạo môi trường khuyến khích sử dụng thiết bị trong giảng dạy.

  4. Có thể huy động nguồn lực nào để tăng cường đầu tư thiết bị dạy học?
    Ngoài ngân sách nhà nước, có thể huy động từ xã hội hóa giáo dục, đóng góp của cha mẹ học sinh, các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp địa phương.

  5. Làm sao để đảm bảo thiết bị dạy học được bảo quản và sửa chữa kịp thời?
    Xây dựng quy trình bảo quản, phân công trách nhiệm rõ ràng, lập kế hoạch bảo dưỡng định kỳ và tổ chức sửa chữa nhanh chóng khi thiết bị hư hỏng, đồng thời đào tạo viên chức thiết bị về kỹ năng quản lý.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học tại các trường THCS huyện Bù Đốp còn nhiều hạn chế về nhận thức, đầu tư, sử dụng và bảo quản thiết bị.
  • TBDH đóng vai trò quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 5 nhóm biện pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thiết bị dạy học, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
  • Các biện pháp cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và cộng đồng.
  • Giai đoạn tiếp theo cần tổ chức đánh giá hiệu quả thực hiện các biện pháp, điều chỉnh phù hợp để phát huy tối đa vai trò của thiết bị dạy học trong đổi mới giáo dục phổ thông.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao quản lý thiết bị dạy học chính là đầu tư cho tương lai giáo dục bền vững của huyện Bù Đốp và tỉnh Bình Phước.