Quản lý tài nguyên và môi trường tại thành phố ẩm Phả

• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Phương Mai
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên và môi trường
• Đề tài: Quản lý tài nguyên và môi trường tại thành phố ẩm Phả
• Loại tài liệu: đề xuất
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Quảng Ninh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC KÝ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Một số khái niệm và thuật ngữ liên quan
• 1.2. Cơ sở pháp lý về quan trắc môi trường
• 1.3. Quy trình thiết kế hướng trình và lựa chọn điểm quan trắc môi trường
• 1.4. Lựa chọn điểm quan trắc
• 1.5. Mạng lưới quan trắc môi trường Việt Nam và tỉnh Quảng Ninh hiện nay
• 1.6. Tổng quan khu vực nghiên cứu
• 1.7. Điều kiện và đặc điểm tự nhiên
• 1.8. Điều kiện phát triển kinh tế - xã hội
• 1.9. Tổng quan hệ thống nước mặt thành phố Hạ Long
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp thu thập và kế thừa số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Đánh giá hiện trạng mạng lưới điểm quan trắc nước mặt trên địa bàn thành phố Hạ Long
• 3.2. Thống số quan trắc và tần suất lấy mẫu
• 3.3. Đánh giá ưu điểm và hạn chế của mạng lưới quan trắc môi trường nước mặt tại thành phố Hạ Long
• 3.4. Đề xuất mạng lưới điểm quan trắc môi trường nước mặt tại thành phố Hạ Long
• 3.5. Lựa chọn điểm quan trắc chất lượng nước mặt tại thành phố Hạ Long
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Quản Lý Tài Nguyên và Môi Trường Ẩm Phả

Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, sở hữu tiềm năng lớn về tài nguyên khoáng sản, đặc biệt là than, và vật liệu xây dựng. Vị trí địa lý thuận lợi cho phát triển kinh tế đa ngành, gồm công nghiệp than, cảng biển, và du lịch. Tuy nhiên, sự phát triển này đi kèm với nhiều thách thức về môi trường, đặc biệt là ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên đất, và nguy cơ ô nhiễm nguồn nước mặt. Việc quản lý tài nguyên và môi trường hiệu quả là nhiệm vụ cấp thiết để đảm bảo phát triển bền vững cho Cẩm Phả, góp phần xây dựng thành phố xanh, sạch, đẹp. Theo Nguyễn Thị Tài trong luận văn Thạc Sĩ, "...bảo vệ môi trường là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, xuyên suốt...". Việc xây dựng hệ thống quan trắc môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá và đưa ra các giải pháp phù hợp.

1.1. Các khái niệm và thuật ngữ quan trọng cần nắm vững

Các khái niệm cơ bản như môi trường, thành phần môi trường, ô nhiễm môi trường, tài nguyên nước, và các dạng tồn tại của nước mặt cần được hiểu rõ để có cái nhìn tổng quan về quản lý tài nguyên và môi trường. Theo Luật Bảo Vệ Môi Trường năm 2014, môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo, có tác động đến sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật. Nước mặt là nước tồn tại trên mặt đất liền và hải đảo, bao gồm sông, suối, hồ, ao, đầm. Việc hiểu rõ các khái niệm này giúp định hình phạm vi và mục tiêu của công tác quản lý.

1.2. Cơ sở pháp lý cho công tác quan trắc môi trường hiện nay

Hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường tại Việt Nam liên tục được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Luật Bảo vệ Môi trường năm 2014, thay thế Luật năm 2005, có nhiều thay đổi quan trọng trong quản lý môi trường, đặc biệt là quan trắc môi trường. Quy hoạch mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia giai đoạn 2016-2025, tầm nhìn đến 2030 (Quyết định số 90/QĐ-TTg) là cơ sở quan trọng để xây dựng hệ thống quan trắc đồng bộ và hiệu quả. Các văn bản hướng dẫn kỹ thuật quan trắc, lấy mẫu, phân tích cũng đóng vai trò quan trọng trong đảm bảo chất lượng dữ liệu.

II. Thách Thức Quản Lý Môi Trường Nước tại Cẩm Phả

Phát triển kinh tế nhanh chóng tại Cẩm Phả, đặc biệt là ngành công nghiệp than, đã gây áp lực lớn lên nguồn tài nguyên nước. Các hoạt động khai thác than, sản xuất vật liệu xây dựng, và sinh hoạt đô thị đều thải ra lượng lớn chất thải, gây ô nhiễm nguồn nước mặt. Tình trạng biến đổi khí hậu cũng ảnh hưởng đến nguồn nước, gây ra hạn hán và lũ lụt. Việc quản lý hiệu quả nguồn nước là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của thành phố. Các số liệu quan trắc cần được phân tích kỹ lưỡng để có những đánh giá chính xác và đưa ra giải pháp kịp thời. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và cộng đồng dân cư để giải quyết các vấn đề môi trường.

2.1. Tác động của hoạt động khai thác than tới nguồn nước mặt

Hoạt động khai thác than là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm nguồn nước mặt tại Cẩm Phả. Nước thải từ các mỏ than chứa nhiều chất độc hại như kim loại nặng, hóa chất, và các chất rắn lơ lửng. Nước thải này khi thải ra môi trường sẽ làm suy giảm chất lượng nước, ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh và sức khỏe con người. Cần có các biện pháp xử lý nước thải hiệu quả để giảm thiểu tác động tiêu cực của hoạt động khai thác than.

2.2. Ảnh hưởng của khu công nghiệp và đô thị hóa đến ô nhiễm nguồn nước

Khu công nghiệp và đô thị hóa nhanh chóng cũng góp phần vào tình trạng ô nhiễm nguồn nước mặt tại Cẩm Phả. Nước thải từ các nhà máy, khu dân cư chứa nhiều chất hữu cơ, vi sinh vật, và hóa chất độc hại. Hệ thống xử lý nước thải chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, dẫn đến tình trạng ô nhiễm ngày càng gia tăng. Cần đầu tư nâng cấp hệ thống xử lý nước thải, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn.

2.3. Biến đổi khí hậu và các vấn đề liên quan đến tài nguyên nước

Biến đổi khí hậu gây ra những thay đổi đáng kể về lượng mưa và nhiệt độ, ảnh hưởng đến nguồn nước mặt tại Cẩm Phả. Hạn hán kéo dài làm giảm lượng nước trong các sông, hồ, gây khó khăn cho sinh hoạt và sản xuất. Lũ lụt gây ô nhiễm nguồn nước, làm lây lan dịch bệnh. Cần có các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu, như xây dựng hồ chứa nước, cải tạo hệ thống thoát nước, và nâng cao nhận thức cộng đồng về sử dụng nước tiết kiệm.

III. Cách Đánh Giá Hiện Trạng Mạng Lưới Quan Trắc Nước Cẩm Phả

Việc đánh giá hiện trạng mạng lưới quan trắc môi trường nước tại Cẩm Phả cần dựa trên các tiêu chí khoa học và thực tiễn. Số lượng và vị trí các điểm quan trắc cần đảm bảo đại diện cho các khu vực khác nhau trong thành phố. Các thông số quan trắc cần phù hợp với đặc điểm của nguồn nước và các hoạt động kinh tế xã hội. Tần suất quan trắc cần đủ để theo dõi diễn biến chất lượng nước theo thời gian. Dữ liệu quan trắc cần được xử lý và phân tích một cách chính xác để đưa ra các đánh giá khách quan về tình trạng ô nhiễm và các giải pháp khắc phục.

3.1. Số lượng vị trí và các thông số quan trắc hiện tại ở Cẩm Phả

Hiện tại, mạng lưới quan trắc môi trường nước mặt của thành phố Cẩm Phả còn hạn chế về số lượng điểm quan trắc. Các điểm này chủ yếu tập trung ở các hồ chứa nước phục vụ sinh hoạt và tiếp nhận nguồn thải. Các thông số quan trắc chủ yếu bao gồm các chỉ tiêu cơ bản như pH, DO, BOD, COD, TSS. Cần xem xét bổ sung thêm các điểm quan trắc ở các sông, suối chính và các khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao. Đồng thời, cần mở rộng danh mục các thông số quan trắc để đánh giá toàn diện hơn chất lượng nước.

3.2. Đánh giá tính đại diện của mạng lưới quan trắc hiện có

Để đánh giá tính đại diện của mạng lưới quan trắc hiện có, cần so sánh vị trí các điểm quan trắc với phân bố các nguồn thải và các hoạt động kinh tế xã hội. Cần xem xét liệu mạng lưới hiện tại đã bao phủ đầy đủ các khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao hay chưa. Nếu chưa, cần bổ sung thêm các điểm quan trắc để đảm bảo tính đại diện của mạng lưới và cung cấp thông tin đầy đủ về tình trạng ô nhiễm.

3.3. Phân tích dữ liệu quan trắc để đánh giá diễn biến chất lượng nước

Dữ liệu quan trắc cần được xử lý và phân tích một cách khoa học để đánh giá diễn biến chất lượng nước theo thời gian. Các chỉ số như WQI (Water Quality Index) có thể được sử dụng để đánh giá tổng hợp chất lượng nước. Phân tích xu hướng (trend analysis) giúp nhận biết các thay đổi về chất lượng nước và xác định các nguyên nhân gây ô nhiễm. Các kết quả phân tích này sẽ là cơ sở để đề xuất các giải pháp quản lý và cải thiện chất lượng nước.

IV. Đề Xuất Giải Pháp Cải Thiện Quản Lý Tài Nguyên Nước Cẩm Phả

Để cải thiện công tác quản lý tài nguyên nước tại Cẩm Phả, cần có các giải pháp đồng bộ trên nhiều lĩnh vực. Nâng cao hiệu quả quan trắc môi trường, tăng cường kiểm soát ô nhiễm, và thúc đẩy sử dụng nước tiết kiệm là những giải pháp quan trọng. Cần có sự tham gia của cộng đồng dân cư trong công tác bảo vệ nguồn nước. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý để đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ trong công tác quản lý.

4.1. Bổ sung điểm quan trắc và mở rộng thông số quan trắc

Việc bổ sung các điểm quan trắc mới, đặc biệt là ở các sông, suối và khu vực có nguy cơ ô nhiễm, là cần thiết để cải thiện tính đại diện của mạng lưới quan trắc. Đồng thời, cần mở rộng danh mục các thông số quan trắc để đánh giá toàn diện hơn chất lượng nước. Các thông số cần bổ sung bao gồm các kim loại nặng, các hợp chất hữu cơ khó phân hủy, và các chỉ tiêu về vi sinh vật.

4.2. Nâng cao năng lực phân tích và xử lý dữ liệu quan trắc

Để đảm bảo chất lượng dữ liệu quan trắc, cần đầu tư nâng cấp trang thiết bị và đào tạo nhân lực cho các phòng thí nghiệm. Đồng thời, cần xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng (QA/QC) chặt chẽ cho các hoạt động quan trắc và phân tích. Cần xây dựng cơ sở dữ liệu quan trắc tập trung, cho phép các cơ quan quản lý và cộng đồng dân cư dễ dàng truy cập và sử dụng.

4.3. Tăng cường kiểm soát nguồn thải và xử lý nước thải hiệu quả

Kiểm soát chặt chẽ các nguồn thải là biện pháp quan trọng để giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước. Cần yêu cầu các doanh nghiệp và khu dân cư xử lý nước thải đạt quy chuẩn trước khi thải ra môi trường. Đồng thời, cần khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn và sử dụng nước tiết kiệm. Cần xử lý triệt để các điểm ô nhiễm tồn đọng, đặc biệt là các khu vực khai thác than cũ.

V. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu và Phát Triển Bền Vững

Kết quả nghiên cứu về quản lý tài nguyên nước tại Cẩm Phả cần được ứng dụng vào thực tiễn để cải thiện chất lượng cuộc sống người dân và bảo vệ môi trường. Cần xây dựng các dự án thí điểm về xử lý nước thải, cải tạo cảnh quan ven sông, và nâng cao nhận thức cộng đồng về sử dụng nước tiết kiệm. Cần tạo điều kiện cho sự tham gia của cộng đồng dân cư vào công tác quản lý tài nguyên nước. Việc phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo vệ môi trường cũng là một hướng đi tiềm năng cho Cẩm Phả.

5.1. Xây dựng dự án thí điểm về xử lý nước thải tại khu dân cư

Dự án thí điểm về xử lý nước thải tại khu dân cư có thể áp dụng các công nghệ xử lý sinh học, như hồ sinh học, bãi lọc trồng cây, hoặc công nghệ Wetland. Dự án cần được thiết kế phù hợp với điều kiện địa phương và có sự tham gia của cộng đồng dân cư. Kết quả của dự án sẽ là cơ sở để nhân rộng mô hình ra các khu vực khác trong thành phố.

5.2. Cải tạo cảnh quan ven sông và nâng cao chất lượng cuộc sống

Cải tạo cảnh quan ven sông không chỉ giúp cải thiện môi trường sống mà còn tạo ra không gian vui chơi, giải trí cho người dân. Các hoạt động cải tạo có thể bao gồm nạo vét lòng sông, trồng cây xanh, xây dựng đường đi bộ, và lắp đặt hệ thống chiếu sáng. Cần đảm bảo rằng các hoạt động cải tạo không gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái tự nhiên.

5.3. Phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo vệ môi trường nước

Phát triển du lịch sinh thái là một hướng đi tiềm năng cho Cẩm Phả, giúp khai thác giá trị của các nguồn tài nguyên tự nhiên, đồng thời bảo vệ môi trường. Các hoạt động du lịch sinh thái có thể bao gồm tham quan các khu bảo tồn thiên nhiên, đi thuyền trên sông, và tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường. Cần đảm bảo rằng các hoạt động du lịch không gây ô nhiễm và không làm suy thoái các nguồn tài nguyên tự nhiên.

VI. Hướng Tới Quản Lý Bền Vững Tài Nguyên Nước tại Cẩm Phả

Quản lý bền vững tài nguyên nước là mục tiêu lâu dài của Cẩm Phả. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự cam kết mạnh mẽ từ các cấp chính quyền, sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư, và sự hợp tác của các doanh nghiệp. Cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách về quản lý tài nguyên nước. Đồng thời, cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào công tác quản lý. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các yếu tố này, Cẩm Phả mới có thể đạt được sự phát triển bền vững về tài nguyên nước.

6.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và chính sách về tài nguyên nước

Hệ thống pháp luật và chính sách về tài nguyên nước cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và phù hợp với các cam kết quốc tế. Cần ban hành các quy định cụ thể về quản lý, bảo vệ, và sử dụng tài nguyên nước. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế tài chính bền vững cho công tác quản lý tài nguyên nước.

6.2. Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ tài nguyên nước

Nâng cao nhận thức cộng đồng là yếu tố then chốt để bảo vệ tài nguyên nước. Cần tổ chức các chương trình giáo dục, truyền thông về tầm quan trọng của tài nguyên nước, các nguy cơ ô nhiễm, và các biện pháp bảo vệ. Cần khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động bảo vệ tài nguyên nước, như dọn dẹp vệ sinh, trồng cây xanh, và sử dụng nước tiết kiệm.

6.3. Hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm về quản lý tài nguyên nước

Hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm là cần thiết để nâng cao năng lực quản lý tài nguyên nước. Cần tham gia các diễn đàn quốc tế về tài nguyên nước để học hỏi kinh nghiệm và chia sẻ kiến thức. Đồng thời, cần tìm kiếm các nguồn tài trợ quốc tế cho các dự án về quản lý tài nguyên nước. Cần xây dựng mối quan hệ hợp tác với các tổ chức nghiên cứu khoa học để tiếp cận các công nghệ tiên tiến về quản lý tài nguyên nước.

Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính, ô nhiễm môi trường tại các khu vực phát triển công nghiệp và đô thị đang gia tăng nhanh chóng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững. Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, với diện tích khoảng 386,5 km² và dân số trung bình gần 190.600 người năm 2018, là một trong những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh, đồng thời cũng đối mặt với nhiều thách thức về ô nhiễm môi trường. Nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú, đặc biệt là than đá, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các ngành công nghiệp khai thác than và vật liệu xây dựng, đã tạo ra áp lực lớn lên môi trường không khí, đất và nguồn nước mặt.

Luận văn thạc sĩ này nhằm đánh giá hiện trạng mạng lưới điểm quan trắc môi trường nước mặt tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất bổ sung các điểm quan trắc phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giám sát và quản lý chất lượng môi trường. Nghiên cứu tập trung vào các chỉ số chất lượng nước như nhiệt độ, pH, BOD5, TSS, các chất ô nhiễm hữu cơ và kim loại nặng, đồng thời phân tích tần suất và phạm vi quan trắc để đảm bảo tính đại diện và kịp thời phản ánh biến động môi trường. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu môi trường, hỗ trợ công tác quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường tại địa phương, góp phần phát triển kinh tế bền vững gắn với bảo vệ môi trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài nguyên và môi trường, bao gồm:

• Lý thuyết hệ thống quản lý môi trường (Environmental Management System - EMS): Nhấn mạnh việc xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá và kiểm soát các yếu tố môi trường nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ hoạt động kinh tế - xã hội.
• Mô hình mạng lưới quan trắc môi trường: Đề cập đến việc thiết kế mạng lưới điểm quan trắc sao cho đại diện, đồng bộ và hiệu quả, bao gồm các khái niệm chính như điểm quan trắc nền, điểm quan trắc tải độ ô nhiễm, tần suất quan trắc và phạm vi không gian.
• Khái niệm về chất lượng nước mặt: Bao gồm các chỉ số vật lý, hóa học và sinh học như nhiệt độ, pH, BOD5, TSS, các chất ô nhiễm hữu cơ, kim loại nặng và các chỉ tiêu đặc trưng khác theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ hệ thống quan trắc môi trường tự động và định kỳ của tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2017-2019, bao gồm 78 điểm quan trắc trên các sông, hồ và suối thuộc địa bàn thành phố Cẩm Phả. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ các điểm quan trắc hiện có, được lựa chọn dựa trên tiêu chí đại diện cho các khu vực chịu ảnh hưởng của hoạt động khai thác than và công nghiệp.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Phân tích thống kê mô tả: Tính toán các chỉ số trung bình, độ lệch chuẩn, tần suất vượt ngưỡng cho từng chỉ tiêu chất lượng nước.
• So sánh với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia: Đánh giá mức độ ô nhiễm và phân loại chất lượng nước theo tiêu chuẩn Việt Nam.
• Phân tích không gian: Sử dụng bản đồ GIS để xác định phân bố các điểm quan trắc và vùng ảnh hưởng ô nhiễm.
• Phân tích xu hướng: Đánh giá biến động chất lượng nước theo thời gian nhằm phát hiện các dấu hiệu suy thoái hoặc cải thiện môi trường.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2019, với các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích, đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân bố điểm quan trắc chưa đồng đều: Thành phố Cẩm Phả hiện có 78 điểm quan trắc môi trường nước mặt, trong đó 41 điểm thuộc môi trường không khí và 39 điểm thuộc môi trường nước mặt. Tuy nhiên, các điểm quan trắc tập trung chủ yếu ở các hồ chứa nước và vùng phụ vụ mỏ than, còn các khu vực đô thị và vùng nông nghiệp có mật độ điểm quan trắc thấp, dẫn đến thiếu dữ liệu đại diện cho toàn bộ thành phố.

2. Chất lượng nước mặt biến động theo mùa: Nhiệt độ nước trung bình dao động từ 5,5°C (tháng 1) đến 36,6°C (tháng 6). Mùa mưa chiếm khoảng 86% tổng lượng mưa hàng năm, tập trung vào các tháng 7, 8, 9, làm tăng lưu lượng nước và ảnh hưởng đến các chỉ số ô nhiễm như BOD5, TSS. Chỉ số WQI (Water Quality Index) tại các điểm quan trắc cho thấy chất lượng nước có xu hướng suy giảm trong mùa mưa do dòng chảy mạnh cuốn trôi các chất ô nhiễm từ khu vực khai thác than và đô thị.

3. Ô nhiễm kim loại nặng và chất hữu cơ: Các chỉ tiêu như As, Hg, Cd, Pb vượt ngưỡng cho phép tại một số điểm quan trắc gần khu vực khai thác than và khu công nghiệp, với tỷ lệ vượt ngưỡng khoảng 15-20%. Nồng độ BOD5 và TSS cũng cao hơn mức quy chuẩn tại các điểm gần nguồn thải công nghiệp, phản ánh sự ảnh hưởng của hoạt động khai thác và chế biến than.

4. Tần suất quan trắc chưa đáp ứng yêu cầu: Tần suất quan trắc hiện tại là 4 lần/năm, chưa đủ để phản ánh kịp thời các biến động chất lượng nước, đặc biệt trong các đợt mưa lớn hoặc sự cố môi trường. Việc bổ sung điểm quan trắc và tăng tần suất lấy mẫu là cần thiết để nâng cao hiệu quả giám sát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến hiện trạng trên là do sự phát triển nhanh chóng của ngành khai thác than và đô thị hóa, trong khi hệ thống quan trắc môi trường chưa được mở rộng và đồng bộ kịp thời. So với các nghiên cứu tại các tỉnh công nghiệp khác, mức độ ô nhiễm kim loại nặng và chất hữu cơ tại Cẩm Phả tương đối cao, đặc biệt là trong mùa mưa, do dòng chảy mạnh làm tăng khả năng rửa trôi và lan truyền ô nhiễm.

Biểu đồ phân bố điểm quan trắc trên bản đồ GIS cho thấy các vùng đô thị và nông nghiệp phía nam thành phố có mật độ điểm quan trắc thấp, trong khi các khu vực khai thác than tập trung nhiều điểm hơn. Bảng thống kê các chỉ tiêu chất lượng nước theo mùa cho thấy sự biến động rõ rệt, đặc biệt là các chỉ số BOD5, TSS và kim loại nặng.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng mạng lưới điểm quan trắc môi trường nước mặt phù hợp, đồng thời tăng cường tần suất quan trắc để kịp thời phát hiện và xử lý các nguồn ô nhiễm. Điều này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần phát triển kinh tế bền vững, phù hợp với các mục tiêu phát triển của tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Bổ sung điểm quan trắc tại các khu vực đô thị và nông nghiệp: Tăng cường thêm khoảng 15-20 điểm quan trắc tại các vùng có mật độ điểm thấp, đặc biệt là khu vực phía nam thành phố và các vùng nông nghiệp, nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện của mạng lưới quan trắc. Chủ thể thực hiện: Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Ninh. Thời gian: 2021-2023.

2. Tăng tần suất lấy mẫu quan trắc: Đề nghị nâng tần suất quan trắc từ 4 lần/năm lên ít nhất 8 lần/năm, đặc biệt trong mùa mưa để phản ánh kịp thời biến động chất lượng nước. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Quan trắc Tài nguyên và Môi trường tỉnh. Thời gian: áp dụng từ năm 2022.

3. Ứng dụng công nghệ quan trắc tự động và GIS: Xây dựng hệ thống quan trắc tự động kết nối dữ liệu trực tuyến, kết hợp với phân tích không gian GIS để giám sát và dự báo chất lượng môi trường hiệu quả hơn. Chủ thể thực hiện: Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường. Thời gian: 2022-2025.

4. Tăng cường công tác quản lý và xử lý nguồn thải: Đẩy mạnh kiểm soát và xử lý các nguồn thải công nghiệp, khai thác than, đặc biệt là các chất ô nhiễm kim loại nặng và hữu cơ, nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước mặt. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Cẩm Phả phối hợp với các doanh nghiệp. Thời gian: liên tục đến năm 2030.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch mạng lưới quan trắc và nâng cao hiệu quả quản lý môi trường.

2. Các doanh nghiệp khai thác than và công nghiệp: Áp dụng các giải pháp quản lý nguồn thải, cải thiện công nghệ sản xuất nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

3. Các nhà nghiên cứu và học viên ngành quản lý tài nguyên và môi trường: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, dữ liệu thực tế và đề xuất để phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

4. Cộng đồng dân cư và tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức về tình trạng ô nhiễm môi trường, tham gia giám sát và bảo vệ môi trường tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần bổ sung điểm quan trắc môi trường nước mặt?
   Việc bổ sung điểm quan trắc giúp tăng tính đại diện và độ chính xác của dữ liệu, phản ánh đầy đủ biến động chất lượng nước, đặc biệt tại các khu vực đô thị và nông nghiệp chưa được quan trắc đầy đủ.

2. Tần suất quan trắc hiện tại có đáp ứng yêu cầu không?
   Tần suất 4 lần/năm chưa đủ để phát hiện kịp thời các biến động môi trường, đặc biệt trong mùa mưa. Nâng tần suất lên 8 lần/năm sẽ cải thiện khả năng giám sát và cảnh báo.

3. Các chỉ tiêu nào được ưu tiên quan trắc?
   Các chỉ tiêu quan trọng gồm nhiệt độ, pH, BOD5, TSS, kim loại nặng (As, Hg, Cd, Pb), và các chất ô nhiễm hữu cơ, vì chúng phản ánh rõ ràng tình trạng ô nhiễm và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

4. Công nghệ nào được đề xuất áp dụng trong quan trắc?
   Công nghệ quan trắc tự động kết nối dữ liệu trực tuyến và phân tích GIS được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả, giảm thời gian và chi phí, đồng thời cung cấp dữ liệu kịp thời cho công tác quản lý.

5. Làm thế nào để giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước mặt tại Cẩm Phả?
   Cần tăng cường kiểm soát nguồn thải, áp dụng công nghệ xử lý hiện đại, nâng cao nhận thức cộng đồng và thực hiện giám sát môi trường thường xuyên, đồng bộ giữa các cấp chính quyền và doanh nghiệp.

Kết luận

• Thành phố Cẩm Phả hiện có mạng lưới quan trắc môi trường nước mặt chưa đồng đều, tập trung chủ yếu tại các khu vực khai thác than và hồ chứa, thiếu điểm quan trắc tại vùng đô thị và nông nghiệp.
• Chất lượng nước mặt biến động theo mùa, với mức độ ô nhiễm tăng cao trong mùa mưa do dòng chảy mạnh và nguồn thải công nghiệp.
• Các chỉ tiêu kim loại nặng và chất hữu cơ vượt ngưỡng quy chuẩn tại nhiều điểm quan trắc, cảnh báo nguy cơ ô nhiễm nghiêm trọng.
• Tần suất quan trắc hiện tại chưa đáp ứng yêu cầu giám sát kịp thời, cần tăng cường và ứng dụng công nghệ hiện đại.
• Đề xuất bổ sung điểm quan trắc, tăng tần suất lấy mẫu, ứng dụng công nghệ tự động và nâng cao quản lý nguồn thải nhằm bảo vệ môi trường nước mặt bền vững.

Next steps: Triển khai bổ sung điểm quan trắc và nâng cao tần suất lấy mẫu trong giai đoạn 2021-2023; phát triển hệ thống quan trắc tự động và GIS từ 2022-2025; tăng cường quản lý và xử lý nguồn thải liên tục đến năm 2030.

Call to action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần xây dựng môi trường xanh - sạch - đẹp tại thành phố Cẩm Phả.