Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần quan trọng vào chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia. Theo ước tính, chất lượng giáo dục mầm non ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của trẻ, từ thể chất, nhận thức đến kỹ năng xã hội. Tuy nhiên, tại các trường mầm non huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa, hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Thực trạng này thể hiện qua việc sinh hoạt tổ chuyên môn còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu trong phân tích nội dung và phương pháp giảng dạy, chưa khai thác tối đa sức mạnh tập thể để nâng cao chất lượng giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học tại các trường mầm non huyện Cẩm Thủy trong năm học 2022-2024, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý khoa học, khả thi nhằm nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục mầm non. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá và đảm bảo điều kiện sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, góp phần cải thiện chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non, đồng thời hỗ trợ thực hiện các mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo định hướng phát triển bền vững của địa phương và quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết "vùng phát triển gần" của Lev Vygotsky và lý thuyết "vòng đối ngoại" của Mikhail Bakhtin. Lý thuyết Vygotsky nhấn mạnh việc tổ chức bài học phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ, giúp phát huy tối đa tiềm năng học tập trong vùng phát triển gần. Lý thuyết Bakhtin tập trung vào tính xã hội và tương tác trong quá trình học tập, khẳng định vai trò của sự hợp tác giữa giáo viên và trẻ cũng như giữa các giáo viên với nhau trong nghiên cứu bài học.

Mô hình nghiên cứu bài học (Lesson Study) được áp dụng làm cơ sở cho hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn, gồm 4 bước: xây dựng kế hoạch bài học, dạy minh họa và dự giờ, thảo luận và suy ngẫm, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn, nghiên cứu bài học, tổ chuyên môn trong trường mầm non, và kiểm tra đánh giá sinh hoạt chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: các văn bản pháp luật, chỉ thị, thông tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các tài liệu chuyên ngành về quản lý giáo dục và giáo dục mầm non.
  • Dữ liệu sơ cấp: khảo sát thực trạng tại 05 trường mầm non huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa trong năm học 2022-2024.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm quan sát, phỏng vấn sâu, điều tra bằng phiếu hỏi với các đối tượng là cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên mầm non. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 100 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng, xác định các tồn tại, hạn chế và nguyên nhân. Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline: thu thập dữ liệu (6 tháng), phân tích và đánh giá (3 tháng), đề xuất biện pháp và khảo nghiệm (3 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng kế hoạch sinh hoạt tổ chuyên môn: Khoảng 70% giáo viên đánh giá việc xây dựng kế hoạch theo hướng nghiên cứu bài học chưa được thực hiện đầy đủ, kế hoạch còn chung chung, thiếu cụ thể và chưa sát với thực tế địa phương.

  2. Tổ chức thực hiện sinh hoạt tổ chuyên môn: Chỉ khoảng 60% buổi sinh hoạt được tổ chức đúng quy trình nghiên cứu bài học, còn lại chủ yếu mang tính hình thức, chưa tập trung phân tích quá trình học của trẻ. Số lượng giáo viên tham gia dự giờ minh họa thường vượt quá 20 người, gây khó khăn trong quan sát và thảo luận.

  3. Công tác kiểm tra, đánh giá: 55% cán bộ quản lý cho biết việc kiểm tra, đánh giá sinh hoạt tổ chuyên môn chưa được thực hiện thường xuyên và chưa có tiêu chí đánh giá rõ ràng, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

  4. Điều kiện tổ chức sinh hoạt: Cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ cho sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học còn thiếu thốn, chỉ khoảng 40% trường có đủ thiết bị cần thiết như máy chiếu, máy quay phim, phòng học phù hợp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nhận thức chưa đồng đều về tầm quan trọng của sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, đặc biệt là ở một số giáo viên còn ngại đổi mới và chưa quen với phương pháp này. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ tổ chức sinh hoạt đúng quy trình tại huyện Cẩm Thủy thấp hơn khoảng 15-20%, phản ánh sự cần thiết phải tăng cường công tác bồi dưỡng và hỗ trợ kỹ thuật.

Việc thiếu trang thiết bị và điều kiện vật chất cũng là một rào cản lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng các buổi sinh hoạt. Kết quả khảo sát cho thấy, khi có đủ điều kiện cơ sở vật chất, hiệu quả sinh hoạt tổ chuyên môn tăng lên rõ rệt, giáo viên chủ động hơn trong việc nghiên cứu bài học và áp dụng vào thực tiễn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các bước sinh hoạt tổ chuyên môn đúng quy trình, bảng so sánh mức độ hài lòng của giáo viên về điều kiện cơ sở vật chất và biểu đồ tròn phân bố ý kiến về công tác kiểm tra, đánh giá.

Những phát hiện này khẳng định vai trò then chốt của công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới nhận thức và cải thiện điều kiện tổ chức.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức đội ngũ quản lý và giáo viên: Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về ý nghĩa và phương pháp sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, nhằm thay đổi nhận thức và khuyến khích sự chủ động đổi mới. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường thực hiện.

  2. Đổi mới xây dựng và thực hiện kế hoạch sinh hoạt tổ chuyên môn: Hướng dẫn tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể, sát với điều kiện thực tế và nhu cầu của giáo viên. Kế hoạch cần được phê duyệt và theo dõi thường xuyên. Thời gian áp dụng từ đầu năm học, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn chịu trách nhiệm.

  3. Cải tiến tổ chức sinh hoạt và kiểm tra đánh giá: Áp dụng nghiêm túc quy trình 4 bước của nghiên cứu bài học, giới hạn số lượng người dự giờ không quá 20 người để đảm bảo hiệu quả quan sát và thảo luận. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, minh bạch và thực hiện kiểm tra định kỳ. Thời gian triển khai trong năm học, do Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn quản lý.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị: Phối hợp với các cấp quản lý và các đơn vị liên quan để bổ sung máy chiếu, máy quay phim, phòng học phù hợp, đảm bảo điều kiện thuận lợi cho sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học. Kế hoạch đầu tư cần được hoàn thành trong vòng 1 năm, do Ban giám hiệu và Phòng Giáo dục chủ trì.

Các biện pháp trên cần được phối hợp đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá hiệu quả thường xuyên để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn và góp phần phát triển giáo dục mầm non tại huyện Cẩm Thủy.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, giúp nâng cao năng lực quản lý và chỉ đạo chuyên môn.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu giúp giáo viên hiểu rõ phương pháp nghiên cứu bài học, cải tiến kỹ năng giảng dạy và nâng cao chất lượng bài học, từ đó phát triển năng lực chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục mầm non phù hợp với điều kiện thực tế, đồng thời triển khai các chương trình bồi dưỡng và hỗ trợ kỹ thuật cho các trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là gì?
    Là hoạt động chuyên môn trong đó giáo viên cùng nhau nghiên cứu, phân tích quá trình học của trẻ qua các bài học minh họa, nhằm cải tiến phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Tại sao cần quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn được tổ chức bài bản, đúng quy trình, phát huy hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên và chất lượng giáo dục trẻ.

  3. Những khó khăn thường gặp khi triển khai sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều, thiếu điều kiện cơ sở vật chất, số lượng người dự giờ quá đông, và công tác kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sinh hoạt tổ chuyên môn?
    Cần tăng cường bồi dưỡng nhận thức, đổi mới kế hoạch và tổ chức sinh hoạt, kiểm tra đánh giá thường xuyên, đồng thời cải thiện điều kiện vật chất và trang thiết bị.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn?
    Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn là những chủ thể quản lý chính, phối hợp với giáo viên và các lực lượng liên quan để tổ chức và giám sát hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn.

Kết luận

  • Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học tại các trường mầm non huyện Cẩm Thủy còn nhiều hạn chế về kế hoạch, tổ chức, kiểm tra và điều kiện thực hiện.
  • Việc áp dụng nghiêm túc quy trình nghiên cứu bài học giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực chuyên môn của giáo viên.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, đổi mới kế hoạch, cải tiến tổ chức và đầu tư cơ sở vật chất, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục mầm non, hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp, giám sát chặt chẽ và đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, hướng tới nâng cao chất lượng giáo dục mầm non toàn diện.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng và phát triển các kết quả nghiên cứu này nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương và trên toàn quốc.