Tổng quan nghiên cứu

Việc kiểm tra và đánh giá định kì năng lực môn Tiếng Việt lớp 2 đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại Việt Nam. Theo khảo sát tại một số trường tiểu học ở Hải Phòng, có khoảng 80% giáo viên nhận thức việc xây dựng bộ đề kiểm tra, đánh giá định kì năng lực môn Tiếng Việt lớp 2 là rất quan trọng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng bộ đề kiểm tra, đánh giá định kì năng lực môn Tiếng Việt lớp 2 theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018, phù hợp với đặc điểm tâm lý, ngôn ngữ của học sinh lớp 2, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học tại huyện Thủy Nguyên và thành phố Hải Phòng trong năm học 2022-2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp công cụ đánh giá chính xác, khách quan, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy, đồng thời hỗ trợ học sinh phát triển toàn diện các năng lực cốt lõi như tự chủ, giao tiếp, giải quyết vấn đề và sáng tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kiểm tra, đánh giá và phát triển năng lực học sinh. Theo Nitko & Brookhart (2007), đánh giá là quá trình thu thập và sử dụng thông tin để đưa ra quyết định liên quan đến học sinh và chương trình học. Tràn Bá Hoành nhấn mạnh đánh giá là quá trình phân tích thông tin để cải thiện chất lượng giáo dục. Về năng lực, quan điểm của De Ketele (1995) và Xavier Roegiers (1996) được áp dụng, trong đó năng lực được hiểu là sự tích hợp các kỹ năng, kiến thức và thái độ để giải quyết các tình huống thực tế. Các khái niệm chính bao gồm: kiểm tra (thu thập thông tin về kết quả học tập), đánh giá (đánh giá toàn diện năng lực và phẩm chất), năng lực cốt lõi (tự chủ, giao tiếp, giải quyết vấn đề, sáng tạo), và năng lực đặc thù (ngôn ngữ, tính toán, khoa học).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 100 giáo viên và 300 học sinh lớp 2 tại các trường Tiểu học Hợp Thành, Quảng Thanh, Phù Ninh thuộc Hải Phòng. Phương pháp phân tích – tổng hợp được dùng để hệ thống hóa cơ sở lý luận. Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát (An-két) thu thập thông tin về thực trạng xây dựng bộ đề kiểm tra, đánh giá năng lực. Phương pháp quan sát được áp dụng để thu thập dữ liệu về quá trình làm bài kiểm tra của học sinh. Phương pháp thực nghiệm sư phạm triển khai bộ đề kiểm tra định kì nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả. Phân tích thống kê toán học được sử dụng để xử lý số liệu khảo sát và thực nghiệm. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, đảm bảo tính cập nhật và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của bộ đề kiểm tra, đánh giá năng lực: 80% giáo viên đánh giá rất quan trọng, 15% quan trọng, chỉ 5% bình thường, không có ý kiến không quan trọng. Điều này cho thấy sự đồng thuận cao về vai trò của kiểm tra, đánh giá trong phát triển năng lực học sinh.

  2. Thuận lợi trong xây dựng bộ đề: 42% giáo viên cho biết kỹ năng thao tác của học sinh nhanh nhẹn, đáp ứng yêu cầu bài kiểm tra; 30% nhận định có nhiều công cụ, tài liệu phong phú hỗ trợ xây dựng đề; 28% học sinh có hứng thú khi tham gia kiểm tra, đánh giá định kì.

  3. Khó khăn gặp phải: 65% giáo viên phản ánh thiếu công cụ, tài liệu phù hợp; 20% học sinh không hứng thú với kiểm tra, đánh giá; 15% học sinh thao tác chậm, chưa đáp ứng yêu cầu. Ngoài ra, giáo viên lớn tuổi gặp khó khăn trong tiếp cận công nghệ thông tin để xây dựng đề.

  4. Tự đánh giá của học sinh: 36,7% học sinh yêu thích, hứng thú khi tham gia kiểm tra, đánh giá; 26,67% nắm được tầm quan trọng của việc kiểm tra, đánh giá định kì; 26% dễ tiếp thu bài học và bài kiểm tra; 10% thấy cách thức kiểm tra, đánh giá dễ dàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy giáo viên và học sinh đều nhận thức rõ vai trò quan trọng của việc xây dựng bộ đề kiểm tra, đánh giá định kì năng lực môn Tiếng Việt lớp 2. Thuận lợi về kỹ năng thao tác và tài liệu hỗ trợ giúp quá trình xây dựng đề thuận lợi hơn. Tuy nhiên, khó khăn về nguồn tài liệu và sự thích nghi với công nghệ của giáo viên lớn tuổi là rào cản cần khắc phục. Học sinh có sự đa dạng trong thái độ với kiểm tra, đánh giá, phản ánh sự cần thiết đổi mới phương pháp để tăng tính hấp dẫn và phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc đánh giá năng lực không chỉ dừng lại ở kiến thức mà còn bao gồm kỹ năng vận dụng, sáng tạo, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục hiện nay. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân phối tỷ lệ ý kiến giáo viên và học sinh, bảng thống kê thuận lợi và khó khăn, giúp minh họa rõ nét thực trạng và nhu cầu cải tiến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về xây dựng đề kiểm tra theo hướng phát triển năng lực: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ năng xây dựng đề, sử dụng công nghệ thông tin trong thiết kế đề kiểm tra. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn của 100% giáo viên trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Phát triển ngân hàng câu hỏi đa dạng, phong phú: Xây dựng hệ thống ngân hàng câu hỏi theo ma trận đề kiểm tra, đảm bảo tính đồng bộ, kế thừa và phát triển. Mục tiêu hoàn thiện ngân hàng câu hỏi trong 2 năm, phục vụ cho việc thiết kế đề kiểm tra định kì linh hoạt và chính xác.

  3. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá: Khuyến khích áp dụng các hình thức kiểm tra đa dạng như trắc nghiệm khách quan, tự luận, đánh giá qua sản phẩm học tập và quan sát. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh đạt năng lực cốt lõi lên ít nhất 80% trong 2 năm tới, do giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn thực hiện.

  4. Tăng cường sự phối hợp giữa giáo viên, phụ huynh và học sinh: Tổ chức các buổi trao đổi, phản hồi kết quả kiểm tra, đánh giá để hỗ trợ học sinh phát triển năng lực toàn diện. Mục tiêu xây dựng môi trường giáo dục hỗ trợ tích cực trong vòng 1 năm, do nhà trường và phụ huynh phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt quy trình xây dựng bộ đề kiểm tra, đánh giá năng lực, nâng cao kỹ năng ra đề phù hợp với đặc điểm học sinh lớp 2, từ đó cải tiến phương pháp giảng dạy.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, hướng dẫn và tổ chức tập huấn nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá trong các trường tiểu học.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến đổi mới kiểm tra, đánh giá và phát triển năng lực học sinh.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và ý nghĩa của kiểm tra, đánh giá định kì trong việc phát triển năng lực con em, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong quá trình giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần xây dựng bộ đề kiểm tra theo hướng phát triển năng lực?
    Việc này giúp đánh giá toàn diện năng lực học sinh, không chỉ kiến thức mà còn kỹ năng vận dụng, sáng tạo, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

  2. Bộ đề kiểm tra được xây dựng dựa trên cơ sở nào?
    Dựa trên chương trình Giáo dục phổ thông 2018, đặc điểm tâm lý, ngôn ngữ của học sinh lớp 2 và các tiêu chuẩn đánh giá năng lực cốt lõi.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp phương pháp phân tích tổng hợp, khảo sát bằng phiếu điều tra, quan sát, thực nghiệm sư phạm và phân tích thống kê toán học.

  4. Khó khăn lớn nhất khi xây dựng bộ đề kiểm tra là gì?
    Thiếu công cụ, tài liệu phù hợp và sự thích nghi của giáo viên lớn tuổi với công nghệ thông tin hiện đại.

  5. Làm thế nào để nâng cao hứng thú của học sinh khi tham gia kiểm tra, đánh giá?
    Đổi mới hình thức kiểm tra đa dạng, sử dụng ngữ liệu gần gũi, tạo môi trường học tập tích cực và khuyến khích sự tham gia chủ động của học sinh.

Kết luận

  • Bộ đề kiểm tra, đánh giá định kì năng lực môn Tiếng Việt lớp 2 là công cụ thiết yếu giúp phát triển năng lực toàn diện cho học sinh tiểu học.
  • Nghiên cứu đã xây dựng quy trình và thiết kế bộ đề phù hợp với chương trình GDPT 2018 và đặc điểm tâm lý học sinh lớp 2.
  • Thực nghiệm sư phạm cho thấy bộ đề có tính khả thi, được giáo viên và học sinh đánh giá tích cực.
  • Cần tiếp tục hoàn thiện ngân hàng câu hỏi, đào tạo giáo viên và đổi mới phương pháp kiểm tra để nâng cao hiệu quả đánh giá.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, nhà trường và giáo viên phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá năng lực học sinh trong thời gian tới.

Hãy áp dụng những kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng giáo dục Tiếng Việt lớp 2, góp phần phát triển năng lực học sinh một cách toàn diện và bền vững.