Tổng quan nghiên cứu

Phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục mầm non, đặc biệt tại các trường ngoài công lập. Theo số liệu năm học 2019-2020, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam có 39 trường mầm non, trong đó 19 trường ngoài công lập, với hơn 144 cán bộ quản lý, giáo viên và 50 phụ huynh tham gia khảo sát thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi. Giai đoạn 5-6 tuổi được xem là thời kỳ vàng để phát triển ngôn ngữ, giúp trẻ chuẩn bị tốt cho việc học tập ở bậc tiểu học. Tuy nhiên, thực tế tại các trường mầm non ngoài công lập còn tồn tại nhiều hạn chế như nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của hoạt động phát triển ngôn ngữ, phương pháp tổ chức còn máy móc, chưa phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ và điều kiện thực tế địa phương.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non ngoài công lập thị xã Điện Bàn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 10 trường mầm non ngoài công lập trên địa bàn thị xã, sử dụng số liệu từ năm 2019 đến 2020 và đề xuất biện pháp áp dụng trong giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý giáo dục, cải thiện chất lượng phát triển ngôn ngữ cho trẻ, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên trong việc tổ chức hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và điều kiện thực tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển ngôn ngữ trẻ em. Trước hết, lý thuyết quản lý giáo dục được xây dựng trên cơ sở các quan điểm của các nhà nghiên cứu như Harold Koontz, W. Taylor và các học giả Việt Nam, nhấn mạnh quản lý là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm đạt hiệu quả cao nhất. Lý thuyết này được áp dụng để phân tích và quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ trong trường mầm non.

Về phát triển ngôn ngữ, luận văn vận dụng các nghiên cứu của các nhà ngôn ngữ học và tâm lý học như E. Tikheeva, L. Vygotsky với lý thuyết vùng phát triển gần, nhấn mạnh vai trò của ngôn ngữ trong phát triển tư duy và giao tiếp xã hội của trẻ. Các khái niệm chính bao gồm: ngôn ngữ, phát triển ngôn ngữ, hoạt động phát triển ngôn ngữ, quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ, đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi, mục tiêu và nội dung phát triển ngôn ngữ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Về lý luận, áp dụng phương pháp phân tích, tổng hợp và so sánh để xây dựng cơ sở lý thuyết và khung quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ. Về thực tiễn, sử dụng phương pháp điều tra khảo sát bằng bảng hỏi với cỡ mẫu gồm 20 cán bộ quản lý, 124 giáo viên và 50 phụ huynh tại 10 trường mầm non ngoài công lập ở thị xã Điện Bàn. Phương pháp quan sát trực tiếp được áp dụng để đánh giá thực trạng hoạt động phát triển ngôn ngữ và công tác quản lý.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng thống kê toán học để phân tích mức độ nhận thức, thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, điều kiện và công tác kiểm tra đánh giá hoạt động phát triển ngôn ngữ. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2019 đến tháng 9/2020, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực tế địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động phát triển ngôn ngữ: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng đắn về vai trò của phát triển ngôn ngữ trong giáo dục mầm non, tuy nhiên chỉ khoảng 60% phụ huynh có nhận thức tương tự, cho thấy cần tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình.

  2. Thực trạng quản lý mục tiêu hoạt động phát triển ngôn ngữ: 70% trường ngoài công lập đã xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhưng chỉ 55% kế hoạch được triển khai đầy đủ và hiệu quả.

  3. Quản lý nội dung và phương pháp: Nội dung phát triển ngôn ngữ được triển khai tương đối đầy đủ, tập trung vào phát triển kỹ năng nghe, nói, kể chuyện và làm quen với chữ cái. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 50% giáo viên áp dụng linh hoạt các phương pháp phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ, còn lại chủ yếu theo khuôn mẫu, thiếu sáng tạo.

  4. Điều kiện hỗ trợ và kiểm tra đánh giá: Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động phát triển ngôn ngữ còn hạn chế, chỉ khoảng 60% trường có đủ đồ dùng, đồ chơi phù hợp. Công tác kiểm tra, đánh giá được thực hiện thường xuyên nhưng chưa đồng bộ, chỉ 65% giáo viên thực hiện đầy đủ hồ sơ và báo cáo kết quả đánh giá.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng đều giữa các lực lượng giáo dục, đặc biệt là phụ huynh, cũng như năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ quản lý và giáo viên còn hạn chế. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ cần được thực hiện đồng bộ, linh hoạt và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ, đồng thời tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức của các nhóm đối tượng, bảng tổng hợp mức độ thực hiện các nội dung quản lý và biểu đồ tròn phân bố phương pháp giáo dục được sử dụng. Những kết quả này nhấn mạnh vai trò quan trọng của công tác quản lý trong việc nâng cao chất lượng phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non ngoài công lập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo chuyên đề về tầm quan trọng và phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên liên quan. Thời gian thực hiện trong 1 năm, chủ thể là Phòng Giáo dục thị xã phối hợp với các trường.

  2. Đổi mới nội dung, hình thức và phương pháp phát triển ngôn ngữ: Khuyến khích giáo viên áp dụng linh hoạt các phương pháp trực quan, trò chơi, đàm thoại và kể chuyện sáng tạo phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ. Tổ chức thao giảng, chia sẻ kinh nghiệm định kỳ 6 tháng/lần, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn thực hiện.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị: Phối hợp với chính quyền địa phương và phụ huynh huy động nguồn lực để cải thiện phòng học, mua sắm đồ dùng, đồ chơi phục vụ phát triển ngôn ngữ. Lập kế hoạch đầu tư giai đoạn 2021-2025, do Ban giám hiệu và Ban đại diện cha mẹ học sinh chủ trì.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Xây dựng chương trình phối hợp giáo dục phát triển ngôn ngữ, tổ chức các buổi sinh hoạt, trao đổi thông tin thường xuyên giữa giáo viên và phụ huynh để đồng hành chăm sóc, giáo dục trẻ. Thực hiện liên tục hàng năm, do giáo viên chủ nhiệm và Ban đại diện cha mẹ học sinh đảm nhiệm.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá: Xây dựng bộ công cụ đánh giá phát triển ngôn ngữ phù hợp với đặc điểm trẻ 5-6 tuổi, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch phát triển ngôn ngữ và đánh giá kết quả học tập của trẻ. Thực hiện hàng năm, do Phó hiệu trưởng chuyên môn và tổ chuyên môn quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả tại các trường mầm non ngoài công lập.

  2. Giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức về đặc điểm phát triển ngôn ngữ trẻ 5-6 tuổi, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ phù hợp, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò của gia đình trong việc phối hợp phát triển ngôn ngữ cho trẻ, từ đó tích cực tham gia và hỗ trợ giáo dục tại nhà.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ trong giáo dục mầm non, đặc biệt trong bối cảnh các trường ngoài công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi lại quan trọng?
    Phát triển ngôn ngữ giúp trẻ hình thành kỹ năng giao tiếp, tư duy và chuẩn bị tốt cho việc học tập ở bậc tiểu học. Giai đoạn này là thời kỳ vàng để trẻ phát triển vốn từ, ngữ pháp và khả năng biểu đạt.

  2. Những phương pháp nào hiệu quả trong phát triển ngôn ngữ cho trẻ?
    Phương pháp trực quan, trò chơi, đàm thoại, kể chuyện và đọc thơ là những phương pháp chủ đạo giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên và hiệu quả.

  3. Vai trò của phụ huynh trong phát triển ngôn ngữ cho trẻ là gì?
    Phụ huynh phối hợp với nhà trường tạo môi trường giao tiếp tích cực, khuyến khích trẻ nói chuyện, kể chuyện và tham gia các hoạt động phát triển ngôn ngữ tại nhà.

  4. Làm thế nào để quản lý hiệu quả hoạt động phát triển ngôn ngữ tại trường mầm non?
    Cần xây dựng kế hoạch cụ thể, tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên.

  5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ là gì?
    Bao gồm nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên, sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục, điều kiện cơ sở vật chất, đặc điểm tâm sinh lý trẻ và môi trường giáo dục.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng được khung lý thuyết và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non ngoài công lập thị xã Điện Bàn, Quảng Nam.
  • Phát hiện nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp tổ chức, điều kiện hỗ trợ và công tác kiểm tra đánh giá.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và phối hợp gia đình – nhà trường.
  • Kế hoạch áp dụng các biện pháp từ năm 2020 đến 2025 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.
  • Kêu gọi các nhà quản lý, giáo viên và phụ huynh cùng chung tay thực hiện để phát triển toàn diện ngôn ngữ cho trẻ, góp phần xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển tương lai của trẻ.