Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, việc đổi mới giáo dục và đào tạo trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tại Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, việc phát triển chương trình đào tạo (CTĐT) theo học chế tín chỉ (HCTC) được xem là giải pháp quan trọng để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của thị trường lao động. Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên đã thực hiện chuyển đổi từ phương thức đào tạo niên chế sang đào tạo theo HCTC từ năm 2013 đến 2015, tuy nhiên vẫn còn nhiều bất cập trong quản lý và phát triển CTĐT.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý phát triển CTĐT ngành Tài chính - Ngân hàng theo HCTC tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2015, khảo sát 100 sinh viên năm thứ 2 và 3, 50 cán bộ quản lý và giảng viên, cùng 15 doanh nghiệp sử dụng lao động sinh viên tốt nghiệp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tiến chương trình đào tạo, nâng cao năng lực người học, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý phát triển chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý theo chức năng: Quản lý gồm các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu đề ra.
  • Lý thuyết phát triển chương trình đào tạo: Xem phát triển CTĐT là quá trình liên tục, có sự tham gia của nhiều bên liên quan như giảng viên, cán bộ quản lý, sinh viên và nhà tuyển dụng.
  • Mô hình học chế tín chỉ: Tôn trọng người học là trung tâm, cho phép cá nhân hóa kế hoạch học tập, tăng tính linh hoạt và liên thông trong đào tạo.
  • Các khái niệm chính: Quản lý phát triển CTĐT, học chế tín chỉ, mục tiêu đào tạo, nội dung đào tạo, phương pháp và hình thức tổ chức đào tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tổng hợp, phân tích tài liệu khoa học liên quan đến quản lý và phát triển CTĐT theo HCTC.
  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên và doanh nghiệp. Cỡ mẫu gồm 165 người (50 cán bộ quản lý và giảng viên, 91 sinh viên, 15 doanh nghiệp).
  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu khảo sát để đánh giá thực trạng và rút ra kết luận.
  • Phương pháp chuyên gia và khảo nghiệm sư phạm: Xin ý kiến chuyên gia để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2014 đến tháng 8/2015, tập trung tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ: 100% cán bộ quản lý và giảng viên nhận thức đúng về khái niệm CTĐT theo HCTC, trong khi chỉ có khoảng 75,8% sinh viên nhận thức đúng. Tỷ lệ sinh viên phân vân hoặc không đồng ý chiếm khoảng 23,3%, cho thấy cần tăng cường truyền thông và hướng dẫn cho sinh viên.

  2. Nhận thức về đặc trưng của CTĐT theo HCTC: 100% cán bộ quản lý và giảng viên nhận thức đúng các đặc trưng như triết lý giáo dục đại học, tính tự chủ của người học, phương pháp giảng dạy và đánh giá học tập. Tuy nhiên, chỉ khoảng 50,5% sinh viên nhận thức đúng về đặc trưng tuyển sinh, và 62,6% về quản lý sinh viên, cho thấy sinh viên còn hạn chế trong hiểu biết về các quy trình quản lý.

  3. Nhận thức về các cách tiếp cận phát triển CTĐT: Phần lớn cán bộ quản lý và giảng viên (từ 62% đến 95%) nhận thức đúng về các cách tiếp cận nội dung, mục tiêu, phát triển, hệ thống và theo tín chỉ. Tuy nhiên, vẫn còn một số ý kiến phân vân hoặc không đồng ý, chủ yếu do cán bộ và giảng viên kiêm nhiệm chưa có nhiều thời gian nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Thực trạng thực hiện CTĐT theo HCTC: Đánh giá của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên cho thấy việc xây dựng kế hoạch đào tạo và thực hiện mục tiêu đào tạo được đánh giá ở mức khá (khoảng 52-72% đánh giá tốt hoặc rất tốt). Phương pháp và hình thức tổ chức đào tạo, thực hiện quy chế lên lớp của giảng viên được đánh giá tích cực với trên 70% ý kiến tốt. Tuy nhiên, việc thực hiện yêu cầu học tập của sinh viên còn nhiều hạn chế, với khoảng 30% sinh viên bị đánh giá yếu hoặc rất yếu về ý thức học tập. Điều kiện cơ sở vật chất phục vụ đào tạo được đánh giá khá tốt (khoảng 68% đánh giá tốt), nhưng vẫn cần cải thiện để đáp ứng yêu cầu đào tạo theo HCTC.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy cán bộ quản lý và giảng viên có nhận thức tốt về quản lý và phát triển CTĐT theo HCTC, trong khi sinh viên còn nhiều hạn chế trong hiểu biết và ý thức học tập. Điều này phản ánh sự cần thiết của việc tăng cường công tác truyền thông, bồi dưỡng kiến thức cho sinh viên về học chế tín chỉ và các quy định liên quan.

Việc thực hiện CTĐT theo HCTC tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên đã đạt được những kết quả tích cực trong xây dựng kế hoạch, tổ chức giảng dạy và đánh giá học tập. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về ý thức học tập của sinh viên và điều kiện cơ sở vật chất chưa hoàn toàn đáp ứng yêu cầu đổi mới đào tạo. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, những khó khăn này là phổ biến trong quá trình chuyển đổi sang học chế tín chỉ, đặc biệt tại các trường cao đẳng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng của các nhóm đối tượng về các khái niệm và đặc trưng CTĐT, cũng như biểu đồ tròn phân bố đánh giá thực trạng thực hiện CTĐT theo các tiêu chí khảo sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ quản lý và giảng viên

    • Mục tiêu: Nâng cao năng lực quản lý và phát triển CTĐT theo HCTC.
    • Thời gian: Triển khai định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.
  2. Đẩy mạnh công tác truyền thông, hướng dẫn cho sinh viên về học chế tín chỉ

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và ý thức học tập của sinh viên.
    • Thời gian: Triển khai ngay từ đầu khóa học và tiếp tục trong suốt quá trình đào tạo.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Công tác Học sinh - Sinh viên, cố vấn học tập.
  3. Hoàn thiện và nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ đào tạo

    • Mục tiêu: Đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập theo HCTC.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu tư trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản trị thiết bị, Ban Giám hiệu.
  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi thường xuyên về CTĐT

    • Mục tiêu: Đảm bảo CTĐT luôn phù hợp với nhu cầu thực tế và thị trường lao động.
    • Thời gian: Thiết lập hệ thống đánh giá hàng học kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Hội đồng khoa học - đào tạo, phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng.
  5. Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp và các tổ chức sử dụng lao động

    • Mục tiêu: Thu thập ý kiến phản hồi, điều chỉnh CTĐT phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
    • Thời gian: Thiết lập quan hệ đối tác lâu dài, đánh giá hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Hợp tác quốc tế và Quan hệ doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường cao đẳng, đại học

    • Lợi ích: Hiểu rõ về quản lý phát triển CTĐT theo học chế tín chỉ, áp dụng vào thực tiễn quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, tổ chức quản lý chương trình đào tạo.
  2. Giảng viên và cán bộ xây dựng chương trình đào tạo

    • Lợi ích: Nắm vững các lý thuyết, phương pháp phát triển CTĐT, nâng cao chất lượng giảng dạy.
    • Use case: Biên soạn đề cương môn học, điều chỉnh nội dung đào tạo phù hợp.
  3. Sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng và các ngành kinh tế liên quan

    • Lợi ích: Hiểu rõ về học chế tín chỉ, nâng cao ý thức học tập và tự quản lý kế hoạch học tập cá nhân.
    • Use case: Lập kế hoạch học tập, lựa chọn môn học phù hợp với năng lực và nhu cầu.
  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển CTĐT theo HCTC tại Việt Nam.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu sâu hơn về đổi mới giáo dục và đào tạo theo học chế tín chỉ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Học chế tín chỉ là gì và có ưu điểm gì so với niên chế?
    Học chế tín chỉ là phương thức đào tạo linh hoạt, cho phép sinh viên tự chọn môn học và xây dựng kế hoạch học tập cá nhân. Ưu điểm là tăng tính chủ động, phù hợp với nhu cầu đa dạng và tạo điều kiện liên thông giữa các chương trình.

  2. Tại sao quản lý phát triển chương trình đào tạo lại quan trọng?
    Quản lý phát triển CTĐT giúp đảm bảo chương trình luôn phù hợp với yêu cầu xã hội, thị trường lao động và năng lực người học, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  3. Những khó khăn chính khi chuyển đổi sang học chế tín chỉ là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của sinh viên và giảng viên, hạn chế về cơ sở vật chất, phương pháp giảng dạy chưa đổi mới kịp thời, và khó khăn trong quản lý tiến trình học tập của sinh viên.

  4. Làm thế nào để nâng cao ý thức học tập của sinh viên theo học chế tín chỉ?
    Cần tăng cường truyền thông, hướng dẫn cụ thể về học chế tín chỉ, tổ chức cố vấn học tập hiệu quả, đồng thời áp dụng các phương pháp đánh giá thường xuyên và đa dạng để khuyến khích sinh viên tự giác học tập.

  5. Vai trò của doanh nghiệp trong phát triển chương trình đào tạo là gì?
    Doanh nghiệp cung cấp phản hồi về nhu cầu nhân lực, giúp nhà trường điều chỉnh nội dung và phương pháp đào tạo phù hợp với thực tế, đồng thời tạo cơ hội thực tập và việc làm cho sinh viên.

Kết luận

  • Quản lý phát triển chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo ngành Tài chính - Ngân hàng tại Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên về CTĐT theo HCTC khá tốt, nhưng sinh viên còn nhiều hạn chế cần được cải thiện.
  • Thực trạng thực hiện CTĐT đã có nhiều tiến bộ, tuy nhiên vẫn tồn tại các vấn đề về ý thức học tập của sinh viên và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào bồi dưỡng đội ngũ, truyền thông cho sinh viên, hoàn thiện cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các trường cao đẳng khác trong việc đổi mới quản lý và phát triển chương trình đào tạo theo học chế tín chỉ.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để đảm bảo chương trình đào tạo luôn phù hợp và hiệu quả.