Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, với diện tích tự nhiên trên 70.000 ha, chiếm hơn 33% diện tích thành phố, chương trình xây dựng nông thôn mới đã được triển khai từ năm 2010 với nhiều kết quả tích cực. Giai đoạn 2013-2018, tổng giá trị sản xuất trên địa bàn huyện tăng bình quân 10%/năm, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng dịch vụ từ 38,5% lên 41,2%, giảm tỷ trọng nông nghiệp từ 43,9% xuống 43,3%. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn như cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, thu nhập người dân thấp, công tác quản lý nhà nước chưa hiệu quả, và sự phối hợp giữa các cấp chưa chặt chẽ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ trong giai đoạn 2013-2018, đánh giá kết quả, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước phù hợp với điều kiện đặc thù của địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường sinh thái và nâng cao đời sống người dân nông thôn tại huyện Cần Giờ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết phát triển nông thôn mới. Lý thuyết quản lý nhà nước tập trung vào vai trò của Nhà nước trong hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Lý thuyết phát triển nông thôn mới nhấn mạnh sự phát triển toàn diện, bền vững của khu vực nông thôn, bao gồm các khía cạnh kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Xây dựng nông thôn mới: Quá trình phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn.
  • Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới: Hoạt động của các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương trong việc hoạch định, tổ chức, kiểm tra và giám sát thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới.
  • Vai trò chủ thể của người dân: Người dân là trung tâm, tham gia tích cực vào quá trình xây dựng và giám sát các hoạt động phát triển nông thôn mới.
  • Phân cấp quản lý nhà nước: Sự phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các cấp chính quyền từ trung ương đến xã trong quản lý và triển khai chương trình.
  • Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới: 19 tiêu chí về quy hoạch, hạ tầng, sản xuất, văn hóa, môi trường, an ninh… làm căn cứ đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp cụ thể sau:

  • Phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh: Thu thập và xử lý số liệu về kết quả xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ giai đoạn 2013-2018.
  • Phân tích tài liệu thứ cấp: Sử dụng các báo cáo, văn bản pháp luật, tài liệu nghiên cứu liên quan đến xây dựng nông thôn mới và quản lý nhà nước.
  • Thu thập thông tin thực địa: Phỏng vấn cán bộ quản lý, thu thập số liệu từ các phòng ban huyện và xã, khảo sát thực trạng xây dựng nông thôn mới.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lấy mẫu đại diện các xã trong huyện, tập trung vào các đơn vị có tiến độ xây dựng nông thôn mới khác nhau để đánh giá đa chiều.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp phân tích định lượng kết hợp phân tích định tính để đánh giá thực trạng, nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2018, với định hướng đến năm 2020 và những năm tiếp theo nhằm đảm bảo tính cập nhật và khả thi của các đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế chưa rõ nét: Tỷ trọng ngành dịch vụ tăng từ 38,5% lên 41,2%, trong khi ngành nông nghiệp giảm nhẹ từ 43,9% xuống 43,3% trong giai đoạn 2013-2018. Ngành công nghiệp giảm từ 17,6% xuống 15,5%. Điều này cho thấy chuyển dịch cơ cấu kinh tế đang diễn ra nhưng chưa đạt tốc độ mong muốn.

  2. Kết quả xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội: Hạ tầng giao thông, thủy lợi, điện, trường học và y tế được cải thiện đáng kể, tuy nhiên vẫn còn nhiều khu vực chưa đạt chuẩn theo bộ tiêu chí quốc gia. Ví dụ, hệ thống giao thông nông thôn chưa đồng bộ, đặc biệt tại các xã đảo như Thạnh An.

  3. Công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế: Việc phối hợp giữa các phòng ban, cấp huyện và xã chưa chặt chẽ, công tác tuyên truyền vận động nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới chưa hiệu quả, dẫn đến một số tiêu chí đạt thấp và thiếu bền vững. Thu nhập bình quân đầu người vẫn còn thấp so với mục tiêu đề ra.

  4. Nguồn lực đầu tư chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước: Huy động nguồn lực xã hội còn hạn chế, đóng góp của người dân và doanh nghiệp chưa tương xứng với tiềm năng. Việc huy động vốn từ các thành phần kinh tế chưa được khai thác hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù điều kiện tự nhiên của huyện Cần Giờ với diện tích lớn, địa hình trũng thấp, đất phèn và mặn chiếm đa số, gây khó khăn cho phát triển cơ sở hạ tầng và sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, năng lực quản lý nhà nước ở một số cấp còn yếu, thiếu sự phối hợp đồng bộ và chưa phát huy hết vai trò chủ thể của người dân.

So với các địa phương khác như huyện Lâm Thao (Phú Thọ) hay huyện Dầu Tiếng (Bình Dương), huyện Cần Giờ còn nhiều điểm yếu trong công tác tổ chức, vận động và huy động nguồn lực. Các địa phương này đã thành công nhờ sự quyết tâm chính trị cao, công tác tuyên truyền sâu rộng, phát huy vai trò của chính quyền cơ sở và người dân, cũng như sự phối hợp hiệu quả giữa các ngành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chuyển dịch cơ cấu kinh tế, bảng đánh giá mức độ đạt các tiêu chí xây dựng nông thôn mới theo từng xã, và biểu đồ so sánh nguồn vốn đầu tư từ ngân sách và xã hội hóa. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh, điểm yếu và xu hướng phát triển của huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch xây dựng nông thôn mới: Định hướng phát triển phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện, đảm bảo tính đồng bộ và bền vững. Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân huyện và các phòng ban liên quan. Thời gian: 2019-2020.

  2. Nâng cao năng lực quản lý và phối hợp liên ngành: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý nhà nước các cấp về xây dựng nông thôn mới; tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, cấp huyện và xã trong triển khai thực hiện. Chủ thể: Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới huyện, Sở Nội vụ. Thời gian: 2019-2021.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia: Áp dụng phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng thụ” để phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới. Chủ thể: Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị xã hội. Thời gian: liên tục.

  4. Huy động đa dạng nguồn lực đầu tư: Khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức xã hội và người dân tham gia đóng góp xây dựng hạ tầng và phát triển sản xuất; xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ, ưu đãi để thu hút đầu tư. Chủ thể: Ủy ban nhân dân huyện, Sở Kế hoạch và Đầu tư. Thời gian: 2019-2022.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, công khai minh bạch các hoạt động xây dựng nông thôn mới, kịp thời xử lý các tồn tại, hạn chế. Chủ thể: Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới các cấp. Thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý nhà nước trong xây dựng nông thôn mới, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nghiên cứu sâu hơn về quản lý nhà nước và phát triển nông thôn.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Tham khảo để phát huy vai trò vận động, giám sát và huy động nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ nông thôn: Hiểu rõ bối cảnh, chính sách và cơ hội đầu tư phát triển kinh tế nông thôn tại huyện Cần Giờ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới là gì?
    Là hoạt động của các cơ quan nhà nước trong hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát chương trình xây dựng nông thôn mới nhằm phát triển kinh tế - xã hội nông thôn toàn diện và bền vững.

  2. Tại sao huyện Cần Giờ cần xây dựng nông thôn mới?
    Vì đây là huyện ven biển có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế biển, du lịch sinh thái, nhưng còn nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng, thu nhập người dân thấp, cần phát triển đồng bộ để nâng cao đời sống.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý nhà nước xây dựng nông thôn mới tại Cần Giờ là gì?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên khó khăn, năng lực quản lý còn hạn chế, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả, công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, nguồn lực đầu tư chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước.

  4. Vai trò của người dân trong xây dựng nông thôn mới như thế nào?
    Người dân là chủ thể trung tâm, tham gia đóng góp ý kiến, lao động, giám sát và hưởng lợi từ các hoạt động xây dựng nông thôn mới, đảm bảo tính bền vững và phù hợp với nhu cầu thực tế.

  5. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong xây dựng nông thôn mới là gì?
    Tăng cường quy hoạch, nâng cao năng lực quản lý, đẩy mạnh tuyên truyền vận động, huy động đa dạng nguồn lực, kiểm tra giám sát chặt chẽ và phát huy vai trò của người dân.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc triển khai xây dựng nông thôn mới tại huyện Cần Giờ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống người dân.
  • Giai đoạn 2013-2018, huyện đã đạt nhiều kết quả tích cực về chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cải thiện hạ tầng, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố như điều kiện tự nhiên đặc thù, năng lực quản lý và huy động nguồn lực xã hội là những thách thức lớn đối với công tác quản lý nhà nước.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực quản lý, tăng cường phối hợp liên ngành, phát huy vai trò người dân và đa dạng hóa nguồn lực đầu tư.
  • Nghiên cứu này cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp chính quyền, tổ chức và cá nhân liên quan tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước, thúc đẩy xây dựng nông thôn mới bền vững tại huyện Cần Giờ trong giai đoạn tới.

Các cơ quan quản lý cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển của huyện.