Tổng quan nghiên cứu

Văn hóa Quan họ Bắc Ninh là một di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc, được UNESCO công nhận từ năm 2011, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Tỉnh Bắc Ninh, với 49 làng Quan họ gốc, trong đó có 44 làng thuộc địa bàn tỉnh, là trung tâm của loại hình văn hóa này. Từ năm 2011 đến nay, công tác quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ do Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Bắc Ninh thực hiện đã trải qua nhiều bước phát triển nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản này. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn tồn tại các hạn chế như sự buông lỏng quản lý, đầu tư ngân sách còn thấp và chính sách đãi ngộ cán bộ chưa hợp lý.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ của UBND tỉnh Bắc Ninh, đánh giá thực trạng, nguyên nhân và kinh nghiệm, từ đó đề xuất phương hướng và giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý nhà nước của UBND tỉnh Bắc Ninh từ năm 2011 đến năm 2022, với trọng tâm là quản lý di sản dân ca Quan họ – linh hồn của văn hóa Quan họ.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý di sản văn hóa, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh hội nhập và phát triển hiện đại. Các chỉ số như số lượng câu lạc bộ Quan họ (329 câu lạc bộ), số làn điệu Quan họ (213 làn điệu) và các dự án đầu tư xây dựng Nhà hát Dân ca Quan họ với tổng mức đầu tư hơn 178 tỷ đồng phản ánh sự quan tâm và nỗ lực của chính quyền địa phương trong công tác quản lý và phát triển văn hóa Quan họ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về văn hóa và quản lý nhà nước về văn hóa. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước về văn hóa: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc bảo tồn, phát triển và định hướng văn hóa thông qua hệ thống pháp luật, chính sách và tổ chức bộ máy quản lý. Quản lý nhà nước về văn hóa là sự tác động có chủ đích của các cơ quan nhà nước nhằm bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong xã hội hiện đại.

  2. Lý thuyết văn hóa cộng đồng và di sản văn hóa phi vật thể: Văn hóa Quan họ được xem là một loại hình văn hóa tổng hợp, bao gồm cả di sản vật thể (kiến trúc đình, chùa, đền, miếu) và di sản phi vật thể (dân ca, lễ hội, tín ngưỡng, phong tục tập quán). Lý thuyết này giúp phân tích các thành tố cấu thành văn hóa Quan họ và vai trò của cộng đồng trong việc duy trì, phát triển di sản.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước về văn hóa, văn hóa Quan họ, di sản văn hóa phi vật thể, chính sách văn hóa, phương pháp quản lý hành chính, phương pháp tuyên truyền vận động, và phương pháp kinh tế trong quản lý văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp phân tích – tổng hợp: Phân tích các văn bản pháp luật, chính sách, tài liệu nghiên cứu và tổng hợp các kết quả thực tiễn quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ tại Bắc Ninh.
  • Phương pháp lịch sử – logic: Nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển và quản lý văn hóa Quan họ qua các giai đoạn lịch sử.
  • Phương pháp thống kê số liệu: Thu thập và xử lý số liệu về các hoạt động quản lý, số lượng làng Quan họ, câu lạc bộ, dự án đầu tư, kinh phí quản lý.
  • Phương pháp so sánh: So sánh thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ của Bắc Ninh với các địa phương khác và các mô hình quản lý văn hóa tương tự.
  • Phương pháp tổng kết thực tiễn: Rút ra kinh nghiệm từ các hoạt động quản lý, các dự án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Quan họ.

Nguồn dữ liệu chính gồm các văn bản pháp luật (Hiến pháp 2013, Luật tổ chức chính quyền địa phương 2015, các quyết định của UBND tỉnh Bắc Ninh), báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bắc Ninh, các tài liệu nghiên cứu khoa học, và khảo sát thực tế tại các làng Quan họ. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm 44 làng Quan họ gốc, 329 câu lạc bộ Quan họ và các cán bộ quản lý văn hóa cấp tỉnh, huyện, xã. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các làng Quan họ gốc và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích đối với các cán bộ quản lý.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2011 đến 2022, tập trung vào giai đoạn sau khi dân ca Quan họ được UNESCO công nhận.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ có nhiều chuyển biến tích cực
    UBND tỉnh Bắc Ninh đã xây dựng và triển khai nhiều kế hoạch, dự án bảo tồn và phát huy giá trị dân ca Quan họ. Ví dụ, Dự án bảo tồn và phát huy giá trị dân ca Quan họ được phê duyệt năm 2010 với kinh phí đầu tư hơn 64 tỷ đồng, cùng với việc thành lập Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh năm 2011 và xây dựng công trình Nhà hát Dân ca Quan họ với tổng mức đầu tư hơn 178 tỷ đồng. Số lượng câu lạc bộ Quan họ tăng lên 329, thu hút hàng nghìn hạt nhân văn nghệ tham gia.

  2. Cơ cấu tổ chức quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ được thiết lập rõ ràng nhưng còn hạn chế về nhân sự
    Bộ máy quản lý gồm UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các phòng Văn hóa cấp huyện và xã, tuy nhiên số lượng cán bộ chuyên trách còn ít (3-5 người/phòng Văn hóa), dẫn đến việc quản lý nhiều loại hình văn hóa cùng lúc, chưa có chuyên trách riêng cho văn hóa Quan họ.

  3. Nguyên nhân hạn chế trong quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ
    Mức đầu tư ngân sách cho văn hóa còn thấp so với yêu cầu thực tế; chính sách đào tạo, bồi dưỡng và đãi ngộ cán bộ làm công tác văn hóa chưa hợp lý; công tác kiểm tra, xử lý các vi phạm trong lĩnh vực văn hóa Quan họ chưa kịp thời và hiệu quả. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngành và địa phương chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Kinh nghiệm quản lý được rút ra từ thực tiễn
    Việc xây dựng kế hoạch cụ thể hóa chính sách văn hóa Quan họ theo từng giai đoạn, kết hợp tuyên truyền vận động cộng đồng, sử dụng đa dạng các phương pháp quản lý (tuyên truyền, hành chính, kinh tế) đã góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân trong bảo tồn di sản. Các hoạt động văn hóa như hát Quan họ trên thuyền, lễ hội truyền thống được tổ chức định kỳ tạo điểm nhấn thu hút du khách, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ tại Bắc Ninh đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, thể hiện qua các chỉ số đầu tư, số lượng câu lạc bộ và các hoạt động văn hóa được tổ chức thường xuyên. Tuy nhiên, những hạn chế về nguồn lực con người, kinh phí và sự phối hợp giữa các cấp quản lý vẫn là thách thức lớn.

So sánh với các nghiên cứu về quản lý văn hóa ở các địa phương khác, Bắc Ninh có lợi thế về truyền thống văn hóa đặc sắc và sự quan tâm của chính quyền, nhưng cũng gặp phải những khó khăn chung như thiếu hụt nhân sự chuyên trách và nguồn lực tài chính hạn chế. Việc áp dụng đồng bộ các phương pháp quản lý, đặc biệt là kết hợp giữa quản lý hành chính và kinh tế, cùng với sự tham gia tích cực của cộng đồng, là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng số lượng câu lạc bộ Quan họ qua các năm, bảng tổng hợp các dự án đầu tư và kinh phí quản lý, cũng như sơ đồ bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ tại tỉnh Bắc Ninh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư ngân sách cho công tác quản lý và bảo tồn văn hóa Quan họ
    UBND tỉnh cần ưu tiên phân bổ ngân sách tăng ít nhất 20% hàng năm cho các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị dân ca Quan họ trong giai đoạn 2023-2027. Các sở, ngành liên quan phối hợp xây dựng kế hoạch chi tiết, đảm bảo nguồn lực tài chính ổn định.

  2. Xây dựng và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa chuyên trách
    Tỉnh cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý văn hóa Quan họ cho cán bộ các cấp, đặc biệt là cấp huyện và xã, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý. Mục tiêu đạt ít nhất 80% cán bộ quản lý văn hóa được đào tạo bài bản trong vòng 3 năm tới.

  3. Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngành và địa phương
    Thiết lập cơ chế liên ngành, liên cấp rõ ràng, minh bạch để phối hợp trong công tác quản lý văn hóa Quan họ, tránh chồng chéo và bỏ sót trách nhiệm. Tổ chức các hội nghị định kỳ hàng năm để đánh giá, điều chỉnh hoạt động quản lý.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và nâng cao nhận thức cộng đồng
    Tăng cường các chương trình truyền thông, giáo dục về giá trị văn hóa Quan họ, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng dân cư, đặc biệt là thế hệ trẻ. Phát triển các hoạt động văn hóa, lễ hội gắn với du lịch để tạo nguồn thu bền vững, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

  5. Xây dựng chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp và nghệ nhân trong lĩnh vực văn hóa Quan họ
    Tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư phát triển sản phẩm văn hóa, dịch vụ du lịch liên quan đến Quan họ. Đồng thời, có chính sách đãi ngộ, tôn vinh nghệ nhân, người giữ gìn di sản nhằm khuyến khích sự sáng tạo và bảo tồn truyền thống.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa các cấp
    Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quý giá giúp các cơ quan như UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, phòng Văn hóa cấp huyện, xã nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa Quan họ và các di sản văn hóa phi vật thể khác.

  2. Các nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành xây dựng Đảng, chính quyền nhà nước, văn hóa học
    Tài liệu là nguồn tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy về quản lý nhà nước, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là văn hóa dân gian và di sản phi vật thể.

  3. Các tổ chức, câu lạc bộ, nghệ nhân và cộng đồng dân cư tại Bắc Ninh
    Luận văn giúp nâng cao nhận thức về vai trò của cộng đồng trong bảo tồn và phát huy văn hóa Quan họ, đồng thời cung cấp các giải pháp thực tiễn để phát triển bền vững di sản.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, du lịch
    Thông tin trong luận văn hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển văn hóa gắn với phát triển kinh tế, đồng thời giúp doanh nghiệp khai thác hiệu quả tiềm năng văn hóa Quan họ trong phát triển sản phẩm và dịch vụ du lịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ là gì?
    Quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ là hoạt động của các cơ quan nhà nước, đặc biệt là UBND tỉnh Bắc Ninh, nhằm bảo tồn, phát huy và phát triển các giá trị văn hóa Quan họ thông qua hệ thống pháp luật, chính sách và tổ chức bộ máy quản lý.

  2. Tại sao văn hóa Quan họ lại quan trọng đối với tỉnh Bắc Ninh?
    Văn hóa Quan họ là di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc, là biểu tượng văn hóa của tỉnh Bắc Ninh và vùng Kinh Bắc, góp phần gắn kết cộng đồng, nâng cao đời sống tinh thần và phát triển kinh tế địa phương thông qua du lịch và các hoạt động văn hóa.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý văn hóa Quan họ hiện nay là gì?
    Các khó khăn gồm nguồn lực tài chính hạn chế, thiếu cán bộ chuyên trách, chính sách đãi ngộ chưa hợp lý, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa chặt chẽ, và công tác kiểm tra, xử lý vi phạm chưa hiệu quả.

  4. Các phương pháp quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ được áp dụng như thế nào?
    Các phương pháp chính gồm tuyên truyền, vận động, thuyết phục cộng đồng; phương pháp tổ chức - hành chính để ban hành và thực thi các quy định; và phương pháp kinh tế thông qua chính sách thưởng, phạt và hỗ trợ tài chính nhằm thúc đẩy bảo tồn và phát triển văn hóa.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ trong tương lai?
    Cần tăng cường đầu tư ngân sách, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành, đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng, và xây dựng chính sách ưu đãi cho nghệ nhân và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực văn hóa Quan họ.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ của UBND tỉnh Bắc Ninh, đồng thời phân tích thực trạng, nguyên nhân và kinh nghiệm quản lý từ năm 2011 đến 2022.
  • Các kết quả nghiên cứu chỉ ra những thành tựu nổi bật trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị dân ca Quan họ, cùng với những hạn chế cần khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp khả thi nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa Quan họ, bao gồm tăng cường đầu tư, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện cơ chế phối hợp và đẩy mạnh tuyên truyền.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần phát triển bền vững văn hóa truyền thống, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển văn hóa Quan họ trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Quan họ, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.