Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2017, thành phố Hải Phòng đã triển khai công tác quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực văn hóa - xã hội với nhiều nỗ lực nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng con người mới. Theo báo cáo của ngành, công tác thi đua khen thưởng được xem là động lực quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị và địa phương. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như phong trào thi đua chưa có tính đột phá, công tác khen thưởng chưa kịp thời và có hiện tượng khen thưởng tràn lan, thiếu chính xác. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực văn hóa - xã hội tại Hải Phòng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn thành phố Hải Phòng, trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, giai đoạn 2013-2017. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp ủy, chính quyền trong việc hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng, trong đó có:

  • Lý thuyết thi đua xã hội chủ nghĩa: Thi đua là hiện tượng khách quan trong quá trình hợp tác lao động, mang tính sáng tạo xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng con người mới. Nguyên tắc thi đua bao gồm tự nguyện, tự giác, công khai, đoàn kết, hợp tác và cùng phát triển.

  • Lý thuyết khen thưởng: Khen thưởng là việc ghi nhận, biểu dương và tôn vinh công lao, thành tích của cá nhân, tập thể nhằm giáo dục, động viên và khuyến khích phát huy năng lực, sáng tạo. Nguyên tắc khen thưởng gồm chính xác, công bằng, công khai và kịp thời.

  • Mô hình quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng: Bao gồm các nội dung chính như ban hành văn bản pháp luật, xây dựng chính sách, tuyên truyền, đào tạo cán bộ, thanh tra, kiểm tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thi đua, khen thưởng, quản lý nhà nước, phong trào thi đua yêu nước, điển hình tiên tiến, danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, cùng các phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội như quy nạp, diễn dịch, đối chứng và so sánh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Văn bản pháp luật, chỉ thị, nghị định liên quan đến thi đua, khen thưởng.

  • Báo cáo, tài liệu của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng và các sở, ngành liên quan.

  • Số liệu thống kê về công tác thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực văn hóa - xã hội giai đoạn 2013-2017.

  • Phỏng vấn, khảo sát cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng tại các cấp.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 61 cán bộ chuyên trách và kiêm nhiệm công tác thi đua, khen thưởng tại các sở, ban, ngành, quận, huyện và xã, phường. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính nội dung văn bản, so sánh số liệu thống kê và đánh giá thực trạng qua các báo cáo tổng kết. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2018, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2013-2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công tác xây dựng và ban hành văn bản pháp luật: Trong giai đoạn 2013-2017, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng đã ban hành nhiều chỉ thị, kế hoạch và quy định về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, như Chỉ thị số 06/CT-UBND (2016), Chỉ thị số 14/CT-UBND (2016), Quyết định số 2962/2016/QĐ-UBND về công tác thi đua, khen thưởng. Tỷ lệ các văn bản được ban hành đúng tiến độ đạt khoảng 90%, góp phần tạo hành lang pháp lý vững chắc cho công tác thi đua.

  2. Tổ chức phong trào thi đua và tuyên truyền: Thành phố duy trì hoạt động 9 khối giao ước thi đua, tổ chức ký kết giao ước thi đua với tinh thần “Đoàn kết, sáng tạo, thi đua xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Các phong trào thi đua được phát động thường xuyên, liên tục, thu hút đông đảo lực lượng tham gia. Tỷ lệ cán bộ, công chức tham gia các phong trào thi đua đạt trên 85%. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh qua các phương tiện truyền thông, chuyên trang, chuyên mục, góp phần nhân rộng gương điển hình tiên tiến.

  3. Công tác khen thưởng: Việc xét duyệt và trao tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng được thực hiện theo quy định của pháp luật, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hiện tượng khen thưởng tràn lan, chưa kịp thời và chưa đảm bảo tính chính xác. Tỷ lệ khen thưởng đúng đối tượng đạt khoảng 75%, còn 25% có dấu hiệu chưa phù hợp. Công tác phát hiện, bồi dưỡng và nhân rộng gương điển hình tiên tiến được quan tâm nhưng chưa đồng đều giữa các địa phương.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng: Thành phố đã tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng, tuy nhiên số lượng cán bộ chuyên trách còn hạn chế, nhiều cán bộ kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu. Tỷ lệ cán bộ được đào tạo bài bản chiếm khoảng 60%, ảnh hưởng đến chất lượng tham mưu và tổ chức thực hiện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những tồn tại trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Thứ nhất, hệ thống văn bản pháp luật tuy đầy đủ nhưng còn mang tính khô cứng, chưa linh hoạt phù hợp với đặc thù địa phương. Thứ hai, nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền và cán bộ về vai trò của công tác thi đua, khen thưởng chưa đầy đủ, dẫn đến việc chỉ đạo và tổ chức phong trào chưa hiệu quả. Thứ ba, bộ máy quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng còn thiếu đồng bộ, cán bộ chuyên trách ít, năng lực chưa cao, ảnh hưởng đến chất lượng công tác. Thứ tư, công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong thi đua, khen thưởng chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến hiện tượng khen thưởng không chính xác, gây mất niềm tin trong quần chúng.

So sánh với một số nghiên cứu trong ngành, kết quả nghiên cứu tại Hải Phòng tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, tuy nhiên đặc thù là thành phố công nghiệp, cảng biển quốc tế nên yêu cầu về đổi mới công tác thi đua, khen thưởng càng cấp thiết. Việc tổ chức các phong trào thi đua gắn với nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm của địa phương là điểm mạnh cần phát huy. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ cán bộ tham gia phong trào thi đua theo năm, bảng thống kê số lượng văn bản pháp luật ban hành và biểu đồ so sánh tỷ lệ khen thưởng đúng đối tượng qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới công tác lãnh đạo, chỉ đạo: Các cấp ủy, chính quyền cần nâng cao nhận thức về vai trò của công tác thi đua, khen thưởng, chỉ đạo sát sao, thường xuyên và có kế hoạch cụ thể nhằm tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm, trọng điểm của địa phương. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Ban Thường vụ Thành ủy, Ủy ban nhân dân thành phố.

  2. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật: Đẩy mạnh tuyên truyền các quy định của Đảng, Nhà nước về thi đua, khen thưởng qua các phương tiện truyền thông đại chúng, tổ chức các hội nghị, tập huấn để nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, công chức và nhân dân. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Ban Tuyên giáo Thành ủy, Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy trình tổ chức thi đua, khen thưởng: Rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, quy chế thi đua, khen thưởng phù hợp với đặc thù của thành phố, đảm bảo tính linh hoạt, minh bạch và công bằng. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Sở Nội vụ phối hợp với Ban Thi đua - Khen thưởng thành phố.

  4. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, chính trị, kỹ năng tổ chức phong trào thi đua cho cán bộ chuyên trách và kiêm nhiệm; xây dựng tiêu chuẩn, quy hoạch cán bộ. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: Sở Nội vụ, Ban Thi đua - Khen thưởng thành phố.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện công tác thi đua, khen thưởng, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để đảm bảo tính chính xác, công bằng và kịp thời. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Thanh tra thành phố, Ban Thi đua - Khen thưởng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý công tác thi đua, khen thưởng, từ đó chỉ đạo và tổ chức phong trào thi đua hiệu quả hơn.

  2. Cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng tại các sở, ban, ngành, địa phương: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến quy trình, nâng cao chất lượng công tác tham mưu và tổ chức thi đua, khen thưởng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, hành chính công: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý nhà nước trong lĩnh vực thi đua, khen thưởng, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể nhân dân: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong việc phối hợp tổ chức và giám sát phong trào thi đua, khen thưởng, góp phần nâng cao hiệu quả công tác này.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác thi đua, khen thưởng lại quan trọng trong quản lý nhà nước?
    Thi đua, khen thưởng là công cụ quản lý quan trọng giúp động viên, khuyến khích cá nhân, tập thể phát huy năng lực, sáng tạo, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội. Ví dụ, phong trào thi đua yêu nước đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và xây dựng con người mới tại nhiều địa phương.

  2. Những nguyên tắc cơ bản của thi đua và khen thưởng là gì?
    Nguyên tắc thi đua gồm tự nguyện, tự giác, công khai, đoàn kết và hợp tác. Nguyên tắc khen thưởng bao gồm chính xác, công bằng, công khai và kịp thời. Việc tuân thủ các nguyên tắc này đảm bảo phong trào thi đua hiệu quả và khen thưởng có tác dụng giáo dục, động viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thi đua, khen thưởng tại địa phương?
    Cần đổi mới công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường thanh tra, kiểm tra. Ví dụ, thành phố Hải Phòng đã ban hành nhiều chỉ thị và kế hoạch nhằm đổi mới công tác này trong giai đoạn 2013-2017.

  4. Vai trò của cán bộ chuyên trách trong công tác thi đua, khen thưởng như thế nào?
    Cán bộ chuyên trách có vai trò quan trọng trong việc tham mưu, tổ chức, kiểm tra và đánh giá phong trào thi đua, khen thưởng. Đội ngũ này cần được đào tạo bài bản để đảm bảo chất lượng công tác và tránh các sai sót trong xét duyệt khen thưởng.

  5. Làm sao để phát hiện và nhân rộng gương điển hình tiên tiến?
    Thông qua công tác tuyên truyền, tổ chức các phong trào thi đua chuyên đề, các cấp, ngành cần phối hợp chặt chẽ trong việc phát hiện, bồi dưỡng và tuyên dương các cá nhân, tập thể tiêu biểu. Ví dụ, Hải Phòng đã tổ chức các hội nghị biểu dương và xây dựng chuyên trang tuyên truyền các gương điển hình.

Kết luận

  • Công tác quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng trong lĩnh vực văn hóa - xã hội tại Hải Phòng giai đoạn 2013-2017 đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về tổ chức, khen thưởng và đội ngũ cán bộ.
  • Thi đua và khen thưởng có mối quan hệ biện chứng, bổ trợ lẫn nhau, là công cụ quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng con người mới.
  • Việc đổi mới công tác lãnh đạo, hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường thanh tra, kiểm tra là những giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về thi đua, khen thưởng.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cấp ủy, chính quyền, cán bộ làm công tác thi đua, khen thưởng và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý công.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện công tác thi đua, khen thưởng trong bối cảnh phát triển mới.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý nhà nước được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác thi đua, khen thưởng, góp phần phát triển bền vững thành phố Hải Phòng và đất nước.