Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nhà nước về đất đai là một lĩnh vực quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội và ổn định chính trị của địa phương. Trên địa bàn huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp, với tổng diện tích tự nhiên 47.394,24 ha và dân số khoảng 100.492 người năm 2023, công tác quản lý đất đai đóng vai trò then chốt trong việc sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất, phục vụ phát triển nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ và đô thị hóa. Tuy nhiên, theo báo cáo của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Tam Nông năm 2024, chỉ có 72,47% số dự án theo kế hoạch được thực hiện, còn 27,53% dự án chưa triển khai, cho thấy hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai chưa đạt kỳ vọng. Diện tích đất nông nghiệp thực tế sử dụng vượt kế hoạch 545,43 ha, trong khi đất phi nông nghiệp chưa sử dụng hết 545,43 ha, phản ánh sự chưa sát thực tế trong quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về đất đai, đánh giá thực trạng công tác quản lý trên địa bàn huyện Tam Nông giai đoạn 2021-2023, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng quản lý và đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác này. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Tam Nông, sử dụng số liệu từ năm 2021 đến 2023, với trọng tâm là các hoạt động quy hoạch, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, bảo vệ tài nguyên đất và môi trường sinh thái, đồng thời đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất trên địa bàn huyện Tam Nông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý đất đai, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội thông qua pháp luật, đảm bảo sự quản lý tập trung, thống nhất và hiệu quả tài nguyên đất đai. Quản lý nhà nước về đất đai là tổng hợp các hoạt động nhằm bảo vệ quyền sở hữu toàn dân, phân phối, phân phối lại quỹ đất theo quy hoạch, kế hoạch, kiểm tra, giám sát và điều tiết các nguồn lợi từ đất đai.

  • Lý thuyết quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất: Tập trung vào việc xây dựng, điều chỉnh và thực hiện quy hoạch sử dụng đất nhằm đảm bảo sử dụng đất tiết kiệm, hợp lý, hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước về đất đai, quyền sử dụng đất, quy hoạch sử dụng đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ), thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Thu thập dữ liệu sơ cấp: Khảo sát 500 hộ dân trên địa bàn huyện Tam Nông nhằm đánh giá thực trạng và nhận thức về công tác quản lý nhà nước về đất đai.

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, báo cáo kinh tế - xã hội, nghị quyết của Đảng bộ huyện, quy hoạch ngành, số liệu thống kê từ năm 2021 đến 2023, các báo cáo của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Tam Nông và các tài liệu chuyên ngành.

  • Phân tích thống kê: Xử lý số liệu về diện tích đất sử dụng, số dự án thực hiện, tỷ lệ cấp GCNQSDĐ, tỷ lệ thu hồi đất, số vụ việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai.

  • Phương pháp tổng hợp dữ liệu: Kết hợp các kết quả quan sát, tài liệu để đưa ra đánh giá tổng thể về công tác quản lý nhà nước về đất đai.

  • Phương pháp so sánh, đối chiếu: So sánh thực trạng quản lý đất đai của huyện Tam Nông với các địa phương khác như huyện Phú Giáo (Bình Dương), thành phố Cao Lãnh (Đồng Tháp), huyện Vũng Liêm (Vĩnh Long) để rút ra bài học kinh nghiệm.

  • Phân tích, đánh giá: Đánh giá ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đất đai.

Cỡ mẫu khảo sát 500 hộ dân được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm dân cư trên địa bàn huyện Tam Nông. Phân tích dữ liệu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2023 đến đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả thực hiện dự án và sử dụng đất chưa cao: Năm 2023, huyện Tam Nông có 109 dự án theo kế hoạch, nhưng chỉ 79 dự án được thực hiện, đạt 72,47%. Diện tích đất nông nghiệp thực tế sử dụng là 42.427,61 ha, vượt kế hoạch 545,43 ha, trong khi đất phi nông nghiệp thực tế là 4.966,64 ha, thấp hơn kế hoạch 545,43 ha. Điều này cho thấy sự chưa đồng bộ và chính xác trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

  2. Tỷ lệ thu hồi đất chưa đạt hiệu quả cao: Tỷ lệ thu hồi đất năm 2021 đạt 77,30%, năm 2022-2023 đạt 84,01%, phản ánh công tác thu hồi đất còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến tiến độ các dự án phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) được đẩy mạnh nhưng còn tồn tại: Qua ba năm 2021-2023, huyện đã cấp GCNQSDĐ cho phần lớn diện tích đất, tuy nhiên vẫn còn tồn đọng hồ sơ phức tạp, gây khó khăn cho công tác quản lý và sử dụng đất.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra và giải quyết tranh chấp đất đai còn hạn chế: Số vụ việc khiếu nại, tố cáo về đất đai được giải quyết chưa triệt để, công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên và hiệu quả, dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật về đất đai vẫn còn xảy ra.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trên bao gồm sự chưa đồng bộ, kịp thời của hệ thống chính sách, pháp luật về đất đai; trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý đất đai còn hạn chế; công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật chưa sâu rộng; và công tác kiểm tra, giám sát chưa được tăng cường. So với các địa phương như huyện Phú Giáo (Bình Dương) với tỷ lệ cấp GCNQSDĐ đạt 99,67% và công tác quản lý đất đai chặt chẽ, huyện Tam Nông còn nhiều điểm cần cải thiện.

Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỷ lệ dự án thực hiện so với kế hoạch, diện tích đất sử dụng thực tế so với kế hoạch, và tỷ lệ thu hồi đất qua các năm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về hiệu quả quản lý đất đai. Bảng tổng hợp số vụ việc khiếu nại, tố cáo và kết quả giải quyết cũng là công cụ hữu ích để đánh giá công tác thanh tra, kiểm tra.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền và kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Tam Nông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất: Cần nâng cao chất lượng quy hoạch không gian đô thị, quy hoạch phát triển ngành và kế hoạch sử dụng đất, đảm bảo tính khả thi và sát thực tế. Thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì.

  2. Cập nhật, hoàn thiện cơ chế, chính sách liên quan đến đất đai: Rà soát, điều chỉnh các văn bản pháp luật, quy định để phù hợp với thực tiễn địa phương, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch. Thực hiện trong 1 năm, do UBND tỉnh và các cơ quan liên quan đảm nhiệm.

  3. Đẩy mạnh cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất: Tăng cường giải quyết hồ sơ tồn đọng, cải cách thủ tục hành chính, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ đất đai để rút ngắn thời gian cấp giấy. Thời gian thực hiện 1-3 năm, do Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện chủ trì.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập các đoàn kiểm tra thường xuyên, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về đất đai, giải quyết kịp thời các tranh chấp, khiếu nại. Thực hiện liên tục, do UBND huyện phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện.

  5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý đất đai: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức công vụ cho cán bộ công chức làm công tác đất đai. Thời gian thực hiện 1-2 năm, do UBND huyện và các cơ sở đào tạo phối hợp thực hiện.

  6. Tăng cường vai trò quản lý và sự lãnh đạo của các cấp, ngành: Đẩy mạnh sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong công tác quản lý đất đai, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu trong việc chỉ đạo, giám sát thực hiện. Thực hiện liên tục, do cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương đảm nhiệm.

  7. Thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật để người dân hiểu và thực hiện đúng quyền lợi, nghĩa vụ, góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về đất đai. Thời gian thực hiện liên tục, do các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai tại các cấp huyện, xã: Giúp nâng cao hiểu biết về thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý đất đai, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý tài nguyên môi trường: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng, điều chỉnh chính sách, quy hoạch sử dụng đất phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu, học viên cao học ngành quản lý kinh tế, quản lý đất đai: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu chuyên sâu về quản lý nhà nước về đất đai, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

  4. Doanh nghiệp, nhà đầu tư bất động sản và các tổ chức liên quan: Hiểu rõ hơn về quy trình, chính sách và thực trạng quản lý đất đai tại huyện Tam Nông, từ đó có kế hoạch đầu tư, khai thác hiệu quả, tuân thủ pháp luật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đất đai là gì?
    Quản lý nhà nước về đất đai là tổng hợp các hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm bảo vệ quyền sở hữu toàn dân, phân phối, phân phối lại quỹ đất theo quy hoạch, kế hoạch, kiểm tra, giám sát và điều tiết các nguồn lợi từ đất đai. Ví dụ, việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và thanh tra xử lý vi phạm là một phần của quản lý nhà nước.

  2. Tại sao công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lại quan trọng?
    Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất giúp xác lập quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất, tạo điều kiện thuận lợi cho quản lý, giao dịch và sử dụng đất hiệu quả. Tại Tam Nông, tỷ lệ cấp GCNQSDĐ đạt gần 100% trong nhiều năm gần đây, góp phần ổn định tình hình đất đai.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên, hệ thống pháp luật, trình độ cán bộ quản lý, ý thức chấp hành pháp luật của người sử dụng đất và công tác kiểm tra, giám sát. Ví dụ, trình độ cán bộ hạn chế có thể dẫn đến sai sót trong cấp giấy chứng nhận hoặc xử lý vi phạm chậm trễ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý đất đai tại địa phương?
    Cần hoàn thiện quy hoạch, chính sách pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật, tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm vi phạm. Các địa phương như huyện Phú Giáo đã áp dụng thành công các giải pháp này.

  5. Công tác thanh tra, kiểm tra đất đai có vai trò gì?
    Giúp phát hiện, xử lý kịp thời các vi phạm pháp luật về đất đai, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhà nước và người dân, duy trì trật tự quản lý đất đai. Tại Tam Nông, công tác này còn nhiều hạn chế, cần được tăng cường để giảm thiểu tranh chấp, khiếu nại.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đất đai tại huyện Tam Nông có nhiều thành tựu nhưng còn tồn tại hạn chế về quy hoạch, cấp giấy chứng nhận, thu hồi đất và xử lý vi phạm.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm hệ thống pháp luật, năng lực cán bộ, ý thức người sử dụng đất và công tác kiểm tra, giám sát.
  • Luận văn đề xuất tám nhóm giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, trong đó chú trọng hoàn thiện quy hoạch, chính sách, đào tạo cán bộ và tăng cường thanh tra.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững và bảo vệ tài nguyên đất đai tại huyện Tam Nông.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác trong tỉnh.

Hành động ngay: Các cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu nên phối hợp triển khai các giải pháp, đồng thời tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng về quản lý đất đai hiệu quả.