Tổng quan nghiên cứu

An sinh xã hội (ASXH) là một trong những chính sách trọng yếu của Nhà nước Việt Nam, được ghi nhận ngay trong Hiến pháp năm 1946 và tiếp tục được hoàn thiện qua các giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội. Tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, với dân số khoảng 183 nghìn người năm 2018 và cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, công tác quản lý nhà nước về ASXH đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo ổn định đời sống nhân dân và phát triển bền vững địa phương. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn trong quản lý nhà nước về ASXH tại huyện Thăng Bình, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn từ năm 2012 đến nay.

Nghiên cứu tập trung phân tích các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo trợ xã hội, chính sách ưu đãi người có công và chương trình mục tiêu giảm nghèo trên địa bàn huyện. Qua đó, luận văn đánh giá thực trạng, chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về ASXH, đồng thời đề xuất định hướng phát triển phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của huyện. Việc nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý, tổ chức đoàn thể và người dân nhận diện rõ hơn về vai trò và hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về ASXH, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên quan điểm duy vật biện chứng và phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với các chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước về ASXH. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Xem quản lý nhà nước là quá trình tổ chức, điều hành có hệ thống các hoạt động của bộ máy nhà nước nhằm đạt được các mục tiêu xã hội, trong đó có quản lý về ASXH. Quản lý nhà nước về ASXH thể hiện quyền lực nhà nước qua các cơ chế, chính sách nhằm hạn chế, phòng ngừa và khắc phục rủi ro xã hội.

  2. Lý thuyết an sinh xã hội: ASXH được hiểu là hệ thống các biện pháp bảo vệ xã hội nhằm đảm bảo thu nhập và các điều kiện thiết yếu cho cá nhân, gia đình khi gặp khó khăn do ốm đau, thất nghiệp, tuổi già, khuyết tật, thiên tai, địch họa. ASXH có tính chất kinh tế và xã hội, dựa trên nguyên tắc đóng - hưởng và sự chia sẻ cộng đồng.

Các khái niệm chính bao gồm: an sinh xã hội, quản lý nhà nước, bảo hiểm xã hội, bảo trợ xã hội, chính sách ưu đãi người có công, chương trình mục tiêu giảm nghèo. Luận văn cũng phân tích các nguyên tắc quản lý nhà nước về ASXH như đảm bảo pháp luật, công khai dân chủ, thống nhất, linh hoạt và vai trò của Nhà nước trong xây dựng chiến lược, hoạch định chính sách, ban hành văn bản pháp luật và kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập tài liệu, số liệu từ các báo cáo, văn bản pháp luật, thống kê của huyện Thăng Bình và các cơ quan liên quan từ năm 2012 đến 2018. Các số liệu về dân số, kinh tế, lao động, bảo hiểm xã hội, bảo trợ xã hội, chính sách ưu đãi người có công và giảm nghèo được tổng hợp và phân tích.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Điều tra, khảo sát thực địa tại huyện Thăng Bình, lấy ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý và người dân về thực trạng và hiệu quả quản lý nhà nước về ASXH.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, so sánh các chỉ tiêu qua các năm, phân tích nguyên nhân và tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về ASXH. Cỡ mẫu khảo sát được lựa chọn phù hợp với quy mô dân số và đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2012 đến năm 2018, tập trung vào đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế tích cực: Năm 2018, kinh tế huyện Thăng Bình tăng trưởng 12,99%, với cơ cấu ngành Nông - Lâm - Ngư chiếm 18,27%, Công nghiệp - Xây dựng 36,78%, Thương mại - Dịch vụ 44,95%. Thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 35,5 triệu đồng/năm, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển ASXH.

  2. Mức độ tham gia bảo hiểm xã hội, y tế và thất nghiệp tăng: Năm 2018, số người tham gia BHXH bắt buộc là 11.296 người, tăng 851 người so với năm 2017; số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp đạt 10.098 người, tăng 786 người; tổng số học sinh tham gia BHYT là 14.873 học sinh, tăng 455 học sinh. Tuy nhiên, tỷ lệ tham gia BHXH và BHTN vẫn còn thấp so với mục tiêu đề ra.

  3. Quản lý bảo trợ xã hội hiệu quả với 12.643 đối tượng hưởng trợ cấp thường xuyên: Tổng kinh phí trợ cấp xã hội khoảng 5 tỷ đồng/tháng, bao gồm các nhóm đối tượng như người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em không nơi nương tựa. Huyện đã thực hiện tốt công tác rà soát, quản lý và chi trả trợ cấp kịp thời.

  4. Chính sách ưu đãi người có công được thực hiện đầy đủ: Huyện có gần 9.000 liệt sĩ, 1.934 mẹ Việt Nam anh hùng, với 5.353 người có công hưởng trợ cấp hàng tháng. Công tác thăm hỏi, hỗ trợ xây dựng nhà ở và tổ chức điều dưỡng được duy trì thường xuyên.

  5. Chương trình mục tiêu giảm nghèo đạt kết quả tích cực: Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 4,78% năm 2018, giảm 784 hộ so với năm trước. Huyện đã giải quyết việc làm cho hơn 13.000 lao động, hỗ trợ vốn vay trên 93 tỷ đồng cho hộ nghèo, cấp thẻ BHYT cho hàng chục nghìn người thuộc diện nghèo và cận nghèo.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy công tác quản lý nhà nước về ASXH tại huyện Thăng Bình đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần ổn định đời sống nhân dân và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Sự tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu lao động đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở rộng đối tượng tham gia các chương trình bảo hiểm xã hội và bảo trợ xã hội.

Tuy nhiên, tỷ lệ tham gia BHXH và BHTN vẫn còn thấp, phản ánh những khó khăn trong việc thu hút người lao động, đặc biệt là khu vực phi chính thức và nông thôn. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ASXH còn hạn chế, gây khó khăn trong việc theo dõi, quản lý đối tượng và xử lý thủ tục hành chính. Công tác tuyên truyền chính sách chưa sâu rộng, dẫn đến nhận thức của một bộ phận người dân về quyền lợi và trách nhiệm tham gia ASXH còn hạn chế.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương, cho thấy cần có các giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ASXH. Việc tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, nâng cao năng lực cán bộ và hoàn thiện hệ thống pháp luật là những yếu tố then chốt để khắc phục các hạn chế hiện nay.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT, BHTN qua các năm, bảng tổng hợp số lượng đối tượng hưởng trợ cấp xã hội và chính sách ưu đãi người có công, giúp minh họa rõ nét hơn về xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và văn bản hướng dẫn về ASXH

    • Động từ hành động: Rà soát, sửa đổi, bổ sung
    • Target metric: Đảm bảo đầy đủ, kịp thời các quy định pháp luật
    • Timeline: Trong vòng 2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các bộ ngành liên quan

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ASXH

    • Động từ hành động: Xây dựng, triển khai hệ thống quản lý dữ liệu điện tử
    • Target metric: 100% đối tượng có mã số ASXH cá nhân, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục
    • Timeline: 1-3 năm
    • Chủ thể thực hiện: Cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý và thực thi chính sách ASXH

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ
    • Target metric: 100% cán bộ làm công tác ASXH được đào tạo bài bản
    • Timeline: Hàng năm, liên tục
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các trường đào tạo, Học viện Khoa học xã hội

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách ASXH đến người dân

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, vận động, hướng dẫn
    • Target metric: Tăng nhận thức và tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT, BHTN lên trên 80% dân số trong độ tuổi lao động
    • Timeline: 3 năm
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tuyên giáo Huyện ủy, Đài Truyền thanh - Truyền hình huyện, các tổ chức đoàn thể

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và giám sát thực hiện chính sách

    • Động từ hành động: Phối hợp, kiểm tra, giám sát
    • Target metric: Giảm thiểu tình trạng trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN xuống dưới 5%
    • Timeline: Hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Thanh tra huyện, các cơ quan chức năng liên quan

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về an sinh xã hội

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, cơ sở lý luận và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tại địa phương.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với điều kiện thực tế huyện Thăng Bình.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên lĩnh vực luật hành chính, luật hiến pháp và chính sách xã hội

    • Lợi ích: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn.
    • Use case: Soạn bài giảng, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý nhà nước và an sinh xã hội.

  3. Các tổ chức xã hội, đoàn thể và cơ quan truyền thông

    • Lợi ích: Hiểu rõ hơn về chính sách ASXH, từ đó phối hợp tuyên truyền, vận động người dân tham gia.
    • Use case: Tổ chức các chương trình truyền thông, vận động xã hội về ASXH.

  4. Người dân và người lao động tại huyện Thăng Bình

    • Lợi ích: Nắm được quyền lợi, trách nhiệm và các chính sách hỗ trợ của Nhà nước về ASXH.
    • Use case: Tham gia các chương trình bảo hiểm xã hội, bảo trợ xã hội và hưởng các chính sách ưu đãi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về an sinh xã hội là gì?
    Quản lý nhà nước về ASXH là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động của bộ máy nhà nước nhằm xây dựng, thực hiện và giám sát các chính sách, chương trình ASXH để bảo vệ người dân trước các rủi ro xã hội như ốm đau, thất nghiệp, tuổi già. Ví dụ, huyện Thăng Bình đã triển khai nhiều chính sách bảo hiểm xã hội và bảo trợ xã hội nhằm ổn định đời sống nhân dân.

  2. Tại sao tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội ở huyện Thăng Bình còn thấp?
    Nguyên nhân chính là do nhận thức của người dân về quyền lợi và trách nhiệm tham gia còn hạn chế, đặc biệt là lao động khu vực phi chính thức và nông thôn. Ngoài ra, thủ tục hành chính còn phức tạp và công tác tuyên truyền chưa sâu rộng. Việc cải thiện công tác tuyên truyền và đơn giản hóa thủ tục sẽ giúp tăng tỷ lệ tham gia.

  3. Các chính sách ưu đãi người có công được thực hiện như thế nào tại huyện Thăng Bình?
    Huyện đã thực hiện đầy đủ các chế độ ưu đãi như trợ cấp hàng tháng, hỗ trợ xây dựng nhà ở, tổ chức điều dưỡng cho người có công và thân nhân. Ví dụ, hiện có hơn 5.300 người có công hưởng trợ cấp hàng tháng và gần 2.000 mẹ Việt Nam anh hùng được phụng dưỡng.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ASXH?
    Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền và tăng cường phối hợp liên ngành. Ví dụ, huyện Thăng Bình đang triển khai xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu điện tử để theo dõi đối tượng tham gia ASXH.

  5. Chương trình mục tiêu giảm nghèo tại huyện Thăng Bình có những kết quả gì nổi bật?
    Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 4,78% năm 2018, giảm 784 hộ so với năm trước. Huyện đã tạo việc làm cho hơn 13.000 lao động, hỗ trợ vốn vay trên 93 tỷ đồng cho hộ nghèo, cấp thẻ BHYT cho hàng chục nghìn người nghèo và cận nghèo, góp phần nâng cao đời sống và ổn định xã hội.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về an sinh xã hội tại huyện Thăng Bình đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần ổn định đời sống và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo trợ xã hội, ưu đãi người có công và giảm nghèo được triển khai hiệu quả, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về tỷ lệ tham gia và năng lực quản lý.
  • Nguyên nhân chính bao gồm hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, công tác tuyên truyền chưa sâu rộng, năng lực cán bộ còn hạn chế và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền và tăng cường phối hợp liên ngành nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ASXH.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và đánh giá thực tiễn để điều chỉnh chính sách phù hợp, góp phần xây dựng hệ thống ASXH bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Thăng Bình và cả nước.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về an sinh xã hội, góp phần xây dựng xã hội công bằng, văn minh và phát triển bền vững.