Tổng quan nghiên cứu

Kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) là một hoạt động quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Tại Việt Nam, công tác KĐCLGD còn khá mới mẻ nhưng đã bắt đầu phát huy hiệu quả, góp phần giúp các trường tiểu học nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để cải tiến chất lượng dạy và học. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lí hoạt động KĐCLGD ở các trường tiểu học tại thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long, trong giai đoạn từ năm 2008 đến 2018, nhằm đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động này.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng KĐCLGD và quản lí hoạt động KĐCLGD tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Vĩnh Long, từ đó đề xuất các giải pháp quản lí khả thi, phù hợp với điều kiện thực tiễn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ sở giáo dục tiểu học nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Qua đó, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước.

Theo báo cáo của ngành, trong giai đoạn khảo sát, số lượng cán bộ quản lí và giáo viên được tập huấn về KĐCLGD còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện đánh giá ngoài (ĐGN) và tự đánh giá (TĐG). Đồng thời, nhận thức và quyết tâm của lãnh đạo nhà trường về công tác KĐCLGD chưa cao, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí hoạt động này. Nghiên cứu nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại thành phố Vĩnh Long.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng hai lý thuyết quản lí chính để phân tích hoạt động KĐCLGD trường tiểu học:

  1. Lý thuyết quản lí theo hệ thống: Quan điểm này xem hoạt động KĐCLGD là một thành tố trong hệ thống quản lí giáo dục tổng thể, có mối liên hệ chặt chẽ với các hoạt động giáo dục khác. Quản lí KĐCLGD cần đảm bảo sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp quản lí từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GDĐT, Phòng GDĐT đến các trường tiểu học nhằm đạt mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Lý thuyết quản lí theo chức năng: Bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, giám sát. Áp dụng vào quản lí hoạt động KĐCLGD, các chức năng này giúp đảm bảo quá trình tự đánh giá, đánh giá ngoài và công nhận chất lượng được thực hiện hiệu quả, minh bạch và khách quan.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm:

  • Kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD): Quá trình đánh giá và công nhận mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục theo quy định của cơ quan quản lí nhà nước.
  • Tự đánh giá (TĐG): Hoạt động đánh giá nội bộ của nhà trường nhằm xác định mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng.
  • Đánh giá ngoài (ĐGN): Hoạt động đánh giá khách quan do cơ quan quản lí nhà nước hoặc tổ chức kiểm định thực hiện nhằm thẩm định kết quả TĐG và công nhận chất lượng.
  • Quản lí hoạt động KĐCLGD: Quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lí đến các hoạt động xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát việc thực hiện TĐG, ĐGN và công nhận chất lượng giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và điều tra thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ các trường tiểu học tại thành phố Vĩnh Long, các cán bộ quản lí cấp Sở, Phòng GDĐT, thành viên đoàn ĐGN và hội đồng tự đánh giá trong nhà trường. Dữ liệu bao gồm báo cáo tự đánh giá, kết quả đánh giá ngoài, phiếu khảo sát và phỏng vấn sâu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm thống kê SPSS để xử lý số liệu định lượng từ phiếu khảo sát, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và so sánh các chỉ số quản lí hoạt động KĐCLGD. Phân tích định tính được thực hiện qua nội dung phỏng vấn nhằm làm rõ các khó khăn, thuận lợi và nguyên nhân ảnh hưởng đến quản lí hoạt động KĐCLGD.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 30 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Vĩnh Long, cùng với các cán bộ quản lí và thành viên đoàn ĐGN có liên quan. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp với chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2017-2018, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp quản lí.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch quản lí KĐCLGD: Khoảng 70% trường tiểu học tại thành phố Vĩnh Long đã xây dựng kế hoạch thực hiện KĐCLGD nhưng chỉ có 55% kế hoạch được triển khai đầy đủ và đúng tiến độ. Việc lập kế hoạch còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lí và nhà trường.

  2. Tổ chức thực hiện KĐCLGD: 65% trường thực hiện tốt hoạt động tự đánh giá, tuy nhiên chỉ có khoảng 40% trường có đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên được tập huấn bài bản về KĐCLGD. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tự đánh giá và kết quả đánh giá ngoài.

  3. Chỉ đạo và kiểm tra, giám sát: Chỉ có 50% trường nhận được sự chỉ đạo thường xuyên và hiệu quả từ Phòng GDĐT và Sở GDĐT. Việc kiểm tra, giám sát hoạt động KĐCLGD chưa được thực hiện đồng bộ, dẫn đến một số trường chưa thực hiện nghiêm túc các quy trình đánh giá.

  4. Các điều kiện hỗ trợ chuyên môn: Kinh phí dành cho hoạt động KĐCLGD tại các trường tiểu học còn hạn chế, chỉ khoảng 60% trường được bố trí kinh phí đầy đủ. Cơ sở vật chất phục vụ cho công tác kiểm định như phòng làm việc, thiết bị hỗ trợ còn thiếu và chưa đồng bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về tầm quan trọng của KĐCLGD chưa cao, dẫn đến việc triển khai còn hình thức và chưa thực chất. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi mới bắt đầu triển khai KĐCLGD.

Việc thiếu đội ngũ nhân lực được đào tạo bài bản về KĐCLGD làm giảm chất lượng báo cáo tự đánh giá và ảnh hưởng đến kết quả đánh giá ngoài. Điều này cũng phù hợp với báo cáo của ngành giáo dục về tình trạng thiếu cán bộ được tập huấn chuyên sâu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các trường thực hiện đầy đủ các bước quản lí KĐCLGD (lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra) và biểu đồ tròn về tỷ lệ trường có kinh phí và nhân lực hỗ trợ đầy đủ. Bảng tổng hợp các khó khăn chủ yếu cũng giúp minh họa rõ hơn các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động KĐCLGD.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các điểm yếu trong quản lí hoạt động KĐCLGD tại các trường tiểu học, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác này, góp phần cải tiến chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lí và giáo viên về KĐCLGD: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, định kỳ cho đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên cốt cán nhằm nâng cao năng lực thực hiện tự đánh giá và phối hợp với đoàn đánh giá ngoài. Mục tiêu đạt 80% cán bộ quản lí và giáo viên được tập huấn trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  2. Xây dựng kế hoạch quản lí KĐCLGD chi tiết và đồng bộ: Phòng GDĐT và các trường tiểu học cần phối hợp xây dựng kế hoạch quản lí KĐCLGD cụ thể, rõ ràng, đảm bảo tiến độ và phân công trách nhiệm rõ ràng. Thời gian thực hiện: hàng năm, bắt đầu từ năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Phòng GDĐT và hiệu trưởng các trường.

  3. Tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, giám sát hoạt động KĐCLGD: Sở GDĐT và Phòng GDĐT cần thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên, định kỳ nhằm đảm bảo các trường thực hiện nghiêm túc các quy trình KĐCLGD. Mục tiêu đạt 90% trường được kiểm tra ít nhất 1 lần/năm. Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT, Phòng GDĐT.

  4. Bố trí kinh phí và nâng cấp cơ sở vật chất phục vụ KĐCLGD: Đề xuất ngân sách cụ thể cho hoạt động KĐCLGD tại các trường tiểu học, đồng thời nâng cấp phòng làm việc, trang thiết bị hỗ trợ để phục vụ công tác tự đánh giá và đánh giá ngoài. Thời gian thực hiện: trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở GDĐT, các trường tiểu học.

  5. Xây dựng hệ thống thông tin quản lí KĐCLGD: Phát triển phần mềm quản lí KĐCLGD để các trường cập nhật báo cáo tự đánh giá, kế hoạch cải tiến và kết quả đánh giá ngoài một cách minh bạch, thuận tiện. Chủ thể thực hiện: Sở GDĐT phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động KĐCLGD, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lí và chỉ đạo tại địa phương.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng kế hoạch, tổ chức và giám sát hoạt động KĐCLGD trong nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  3. Giáo viên và thành viên hội đồng tự đánh giá: Nâng cao nhận thức và năng lực thực hiện tự đánh giá, phối hợp với đoàn đánh giá ngoài nhằm đảm bảo kết quả đánh giá chính xác và khách quan.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lí giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn quản lí KĐCLGD ở cấp tiểu học, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. KĐCLGD là gì và tại sao quan trọng?
    KĐCLGD là quá trình đánh giá và công nhận mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục. Nó giúp nhà trường nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để cải tiến chất lượng, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho người học và xã hội.

  2. Quản lí hoạt động KĐCLGD gồm những nội dung chính nào?
    Bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra, giám sát các hoạt động tự đánh giá, đánh giá ngoài và công nhận chất lượng giáo dục nhằm đảm bảo quy trình được thực hiện hiệu quả và minh bạch.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lí KĐCLGD tại các trường tiểu học là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nhân lực được đào tạo bài bản, kinh phí hạn chế, nhận thức chưa cao của cán bộ quản lí và giáo viên, cũng như việc kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên và đồng bộ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động KĐCLGD?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, xây dựng kế hoạch chi tiết, bố trí kinh phí hợp lý, nâng cấp cơ sở vật chất và thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát thường xuyên, đồng thời phát triển hệ thống thông tin quản lí.

  5. Kết quả KĐCLGD được công nhận như thế nào?
    Trường tiểu học được công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng khi đáp ứng các tiêu chí theo quy định, được phân thành 3 cấp độ dựa trên tỷ lệ tiêu chí đạt yêu cầu, và được cấp giấy chứng nhận bởi Sở GDĐT trong thời gian quy định.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã khảo sát thực trạng quản lí hoạt động KĐCLGD tại các trường tiểu học thành phố Vĩnh Long, phát hiện nhiều hạn chế về lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, giám sát.
  • Đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên được tập huấn về KĐCLGD còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tự đánh giá và đánh giá ngoài.
  • Kinh phí và cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động KĐCLGD chưa được đảm bảo đầy đủ tại nhiều trường.
  • Đề xuất các biện pháp quản lí cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động KĐCLGD, bao gồm đào tạo, xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, kiểm tra và bố trí nguồn lực.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong giai đoạn 2024-2026 để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lí giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại thành phố Vĩnh Long.