Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặc biệt hoạt động vui chơi (HĐVC) là hoạt động chủ đạo giúp trẻ 5-6 tuổi phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và thẩm mỹ. Theo chương trình giáo dục mầm non ban hành năm 2021, mục tiêu giáo dục là giúp trẻ phát triển năng lực và phẩm chất nền tảng, chuẩn bị cho trẻ bước vào lớp Một. Tại huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình, các trường mầm non đã triển khai tổ chức HĐVC theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm (LTLTT), tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về nhận thức của cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và phương pháp tổ chức chưa thực sự phát huy tính sáng tạo, chủ động của trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý tổ chức HĐVC cho trẻ 5-6 tuổi theo tiếp cận LTLTT tại các trường mầm non huyện Yên Khánh trong năm học 2021-2022, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động vui chơi, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động này.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục mầm non, góp phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý và giáo viên áp dụng hiệu quả quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm của các nhà giáo dục nổi tiếng như John Dewey, Maria Montessori và Lilian Katz. John Dewey nhấn mạnh giáo dục cần lấy trẻ làm trung tâm, tạo điều kiện cho trẻ chủ động học tập và trải nghiệm xã hội. Maria Montessori tập trung xây dựng môi trường học tập phù hợp với đặc điểm cá nhân của trẻ, giúp trẻ phát triển tự nhiên và sáng tạo. Lilian Katz đề xuất phương pháp dạy học dự án, khuyến khích trẻ tham gia lựa chọn nội dung học tập phù hợp với hứng thú và khả năng của mình.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động vui chơi (HĐVC): Hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo nhằm thỏa mãn nhu cầu vui chơi và nhận thức, đồng thời phát triển toàn diện nhân cách.
  • Tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm (LTLTT): Phương pháp giáo dục xuất phát từ nhu cầu, hứng thú và khả năng của từng trẻ, tạo cơ hội cho trẻ tự khám phá và phát triển.
  • Quản lý hoạt động vui chơi: Hoạt động có mục đích của CBQL tác động đến quá trình tổ chức HĐVC nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập dữ liệu từ CBQL và GV các trường mầm non huyện Yên Khánh về thực trạng tổ chức và quản lý HĐVC cho trẻ 5-6 tuổi.
  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn CBQL và GV để bổ sung thông tin chi tiết về khó khăn, thuận lợi trong quản lý và tổ chức HĐVC.
  • Phương pháp quan sát: Quan sát trực tiếp các hoạt động vui chơi tại trường để đánh giá thực trạng tổ chức và phương pháp áp dụng.
  • Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Thu thập ý kiến từ các chuyên gia giáo dục mầm non nhằm tăng độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu.
  • Phân tích thống kê: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và so sánh các chỉ số khảo sát.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 50 CBQL và 150 GV tại các trường mầm non trên địa bàn huyện Yên Khánh, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2021-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lý HĐVC: Khoảng 78% CBQL và 65% GV nhận thức đúng mức về vai trò của quản lý tổ chức HĐVC theo tiếp cận LTLTT. Tuy nhiên, còn 22% CBQL và 35% GV chưa đánh giá đầy đủ tầm quan trọng này, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức hoạt động.
  2. Thực trạng lập kế hoạch tổ chức HĐVC: 70% trường mầm non đã xây dựng kế hoạch tổ chức HĐVC theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, nhưng chỉ có khoảng 55% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và linh hoạt theo nhu cầu trẻ.
  3. Phương pháp và hình thức tổ chức HĐVC: 60% GV sử dụng phương pháp thực hành trải nghiệm và phương pháp dùng lời nói hiệu quả, nhưng chỉ 45% GV áp dụng linh hoạt các hình thức chơi tự do và chơi theo nhóm, hạn chế sự phát triển sáng tạo của trẻ.
  4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động vui chơi: Chỉ có khoảng 50% trường thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên và khoa học, còn lại chủ yếu đánh giá hình thức, chưa tập trung vào sự phát triển năng lực và phẩm chất của trẻ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý tổ chức HĐVC theo tiếp cận LTLTT tại các trường mầm non huyện Yên Khánh đã có những bước tiến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức chưa đồng đều của CBQL và GV về vai trò của quản lý trong tổ chức HĐVC, cũng như thiếu kỹ năng áp dụng phương pháp và hình thức tổ chức phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ áp dụng phương pháp lấy trẻ làm trung tâm tại Yên Khánh thấp hơn mức trung bình của các địa phương phát triển giáo dục mầm non. Việc kiểm tra, đánh giá chưa khoa học cũng làm giảm hiệu quả quản lý và tổ chức hoạt động vui chơi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ CBQL và GV nhận thức đúng về quản lý HĐVC, biểu đồ tròn phân bố phương pháp tổ chức HĐVC được sử dụng, và bảng so sánh mức độ thực hiện kế hoạch tổ chức HĐVC giữa các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho CBQL và GV: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn về quản lý và tổ chức HĐVC theo tiếp cận LTLTT, nhằm nâng tỷ lệ nhận thức đúng về tầm quan trọng của quản lý lên trên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.
  2. Xây dựng và điều chỉnh kế hoạch tổ chức HĐVC: Hướng dẫn các trường xây dựng kế hoạch linh hoạt, phù hợp với nhu cầu, hứng thú của trẻ, đảm bảo 100% trường có kế hoạch chi tiết và thực hiện đầy đủ trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non.
  3. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức tổ chức: Khuyến khích GV áp dụng linh hoạt các phương pháp như thực hành trải nghiệm, dùng lời nói, trực quan minh họa và các hình thức chơi tự do, chơi nhóm để phát huy tính sáng tạo của trẻ. Mục tiêu tăng tỷ lệ áp dụng hiệu quả lên 80% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện, các tổ chuyên môn.
  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kết quả HĐVC theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất trẻ, tổ chức kiểm tra định kỳ ít nhất 2 lần/năm, đảm bảo 90% trường thực hiện nghiêm túc trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.
  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất: Cải thiện môi trường vui chơi, bổ sung đồ chơi, vật liệu an toàn, đa dạng, phù hợp với đặc điểm vùng miền nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ phát triển toàn diện. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các trường mầm non.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và chỉ đạo tổ chức hoạt động vui chơi theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm.
  2. Giáo viên mầm non: Áp dụng các phương pháp tổ chức HĐVC hiệu quả, phát huy tính sáng tạo và chủ động của trẻ trong quá trình vui chơi.
  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động vui chơi, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực giáo dục mầm non.
  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục mầm non phù hợp với đặc điểm vùng miền và nhu cầu thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động vui chơi lại quan trọng đối với trẻ 5-6 tuổi?
    Hoạt động vui chơi giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng xã hội. Đây là giai đoạn trẻ chuẩn bị bước vào lớp Một, vui chơi giúp trẻ hình thành nhân cách và năng lực giải quyết vấn đề.

  2. Tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm có điểm gì khác biệt?
    Tiếp cận này tập trung vào nhu cầu, hứng thú và khả năng của từng trẻ, tạo điều kiện cho trẻ tự khám phá, sáng tạo và phát triển theo cách riêng của mình, thay vì áp đặt nội dung từ phía người lớn.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động vui chơi hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của CBQL và GV, thiếu kỹ năng tổ chức và áp dụng phương pháp phù hợp, hạn chế về cơ sở vật chất và công tác kiểm tra, đánh giá chưa khoa học.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động vui chơi?
    Cần tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch linh hoạt, đa dạng hóa phương pháp tổ chức, tăng cường kiểm tra đánh giá và cải thiện điều kiện vật chất cho các trường mầm non.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động vui chơi?
    Hiệu trưởng và Ban giám hiệu nhà trường chịu trách nhiệm chính trong quản lý, chỉ đạo, tổ chức và kiểm tra hoạt động vui chơi, phối hợp với giáo viên và các lực lượng giáo dục khác.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động vui chơi cho trẻ 5-6 tuổi theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm tại huyện Yên Khánh đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của quản lý và tổ chức HĐVC chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động.
  • Phương pháp tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động vui chơi chưa được áp dụng linh hoạt và khoa học, hạn chế sự phát triển sáng tạo của trẻ.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch, đa dạng hóa phương pháp, tăng cường kiểm tra đánh giá và cải thiện cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác quản lý giáo dục mầm non, góp phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ, đồng thời khuyến khích các nhà quản lý và giáo viên áp dụng hiệu quả quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và nhà trường cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và xây dựng kế hoạch cụ thể để nâng cao chất lượng hoạt động vui chơi cho trẻ mầm non.