## Tổng quan nghiên cứu

Năm học 2019-2020, trên địa bàn thành phố Thái Nguyên có 45 trường tiểu học với tổng số học sinh khoảng 27.428 em, trong đó có 208 học sinh khuyết tật và một số lượng đáng kể học sinh dân tộc thiểu số. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 được xem là một trong những giải pháp đổi mới giáo dục nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của học sinh, phù hợp với Nghị quyết Hội nghị số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 có nội dung tích hợp liên môn, gắn với thực tiễn đời sống, giúp học sinh hình thành kiến thức cơ bản, kỹ năng và thái độ tích cực đối với lịch sử, địa lý và văn hóa dân tộc.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 tại các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học công lập và dân lập trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong năm học 2019-2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Lịch sử và Địa lý thông qua hoạt động trải nghiệm.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết học tập dựa trên trải nghiệm** của L.S. Vygotsky nhấn mạnh việc học tập dựa trên kinh nghiệm cá nhân, giúp học sinh tích lũy và phát triển kiến thức thông qua thực tiễn.
- **Mô hình dạy học 4 yếu tố** (Người dạy - Người học - Nội dung - Môi trường) của các nhà giáo dục Pháp, trong đó môi trường học tập được xem là yếu tố quan trọng thúc đẩy sự tương tác và phát triển năng lực học sinh.
- **Khái niệm quản lý giáo dục**: Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục.
- **Hoạt động trải nghiệm (HĐTN)**: Là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và tổ chức, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, phát triển phẩm chất, năng lực và tích lũy kinh nghiệm.
- **Năng lực và phẩm chất học sinh**: Bao gồm năng lực tự chủ, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo, cùng các phẩm chất như yêu nước, trung thực, trách nhiệm.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ 20 cán bộ quản lý và 55 giáo viên tại 10 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.
- **Phương pháp chọn mẫu**: Mẫu chọn theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường tiểu học công lập và dân lập.
- **Phương pháp thu thập dữ liệu**: Kết hợp quan sát trực tiếp, điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, cùng xin ý kiến chuyên gia để khảo nghiệm tính hiệu quả và khả thi của các biện pháp đề xuất.
- **Phương pháp phân tích**: Sử dụng thống kê mô tả và phân tích định tính để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2019-2020, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Nhận thức về vai trò hoạt động trải nghiệm**: 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của hoạt động trải nghiệm trong phát triển năng lực học sinh môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5.
- **Thực trạng lập kế hoạch**: Chỉ khoảng 60% trường tiểu học có kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm cụ thể, chi tiết và phù hợp với điều kiện thực tế.
- **Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm**: Các hình thức phổ biến gồm tham quan, hội thi, câu lạc bộ, trò chơi và sự kiện, tuy nhiên chỉ có khoảng 55% giáo viên thường xuyên đổi mới và đa dạng hóa hình thức tổ chức.
- **Sự phối hợp các lực lượng giáo dục**: Mức độ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 50% hiệu quả theo đánh giá của cán bộ quản lý.
- **Kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm**: Việc kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm chưa được thực hiện thường xuyên và khoa học, chỉ khoảng 45% trường có quy trình đánh giá rõ ràng.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên còn yếu, thiếu kinh nghiệm và chưa được bồi dưỡng thường xuyên. Bên cạnh đó, sự quan tâm và chỉ đạo của hiệu trưởng cũng chưa đồng đều, ảnh hưởng đến việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về quản lý hoạt động trải nghiệm trong giáo dục tiểu học, đặc biệt là ở các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội đa dạng.

Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục làm giảm hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm, trong khi đó, các hình thức tổ chức còn mang tính truyền thống, chưa phát huy hết tính sáng tạo và chủ động của học sinh. Kiểm tra, đánh giá chưa được đổi mới theo hướng trải nghiệm cũng làm giảm khả năng phản hồi và điều chỉnh kịp thời trong quá trình tổ chức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, kế hoạch, hình thức tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm tại các trường, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý**: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý và tổ chức hoạt động trải nghiệm, nhằm nâng tỷ lệ giáo viên có năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm lên trên 80% trong vòng 1 năm.
- **Xây dựng và triển khai kế hoạch chi tiết**: Hiệu trưởng chỉ đạo xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường, đảm bảo kế hoạch được triển khai đầy đủ và hiệu quả trong từng học kỳ.
- **Đa dạng hóa hình thức tổ chức**: Khuyến khích giáo viên đổi mới phương pháp, áp dụng các hình thức trải nghiệm sáng tạo như sân khấu tương tác, câu lạc bộ chuyên đề, trò chơi giáo dục nhằm tăng tính hấp dẫn và phát huy năng lực học sinh.
- **Tăng cường phối hợp các lực lượng giáo dục**: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực và tạo môi trường trải nghiệm phong phú cho học sinh.
- **Đổi mới kiểm tra, đánh giá**: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm theo hướng định lượng và định tính, tổ chức kiểm tra, đánh giá thường xuyên để kịp thời điều chỉnh hoạt động, nâng cao chất lượng giáo dục.
- **Thời gian thực hiện**: Các giải pháp được đề xuất triển khai trong vòng 1-2 năm học, với sự phối hợp của Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban Giám hiệu các trường và các bên liên quan.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý giáo dục**: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và chỉ đạo tổ chức hoạt động trải nghiệm hiệu quả tại các trường tiểu học.
- **Giáo viên tiểu học**: Cung cấp kiến thức, kỹ năng tổ chức và đổi mới phương pháp dạy học qua hoạt động trải nghiệm, đặc biệt trong môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5.
- **Nhà nghiên cứu giáo dục**: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về quản lý giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực học sinh.
- **Chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội**: Hiểu rõ vai trò và cách thức phối hợp với nhà trường trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Hoạt động trải nghiệm trong dạy học là gì?**  
Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục do nhà giáo dục thiết kế và tổ chức, giúp học sinh tiếp cận thực tế, phát triển phẩm chất và năng lực thông qua thực hành và trải nghiệm thực tế.

2. **Tại sao cần quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học?**  
Quản lý giúp đảm bảo hoạt động trải nghiệm được tổ chức bài bản, hiệu quả, phù hợp với mục tiêu giáo dục, đồng thời phát huy tối đa tiềm năng của học sinh.

3. **Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm phổ biến là gì?**  
Bao gồm tham quan, hội thi, câu lạc bộ, trò chơi giáo dục, sự kiện và sân khấu tương tác, giúp học sinh học tập sinh động và phát triển kỹ năng.

4. **Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm?**  
Thông qua việc xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, kiểm tra thường xuyên về thái độ, kiến thức, kỹ năng và sự tham gia của học sinh trong các hoạt động trải nghiệm.

5. **Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động trải nghiệm?**  
Hiệu trưởng và cán bộ quản lý giáo dục chịu trách nhiệm chính trong việc lập kế hoạch, chỉ đạo, tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm tại trường.

## Kết luận

- Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 đóng vai trò quan trọng trong phát triển năng lực và phẩm chất học sinh tiểu học.  
- Thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên còn nhiều hạn chế về lập kế hoạch, tổ chức và đánh giá.  
- Năng lực tổ chức của giáo viên và sự phối hợp các lực lượng giáo dục là yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động trải nghiệm.  
- Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm trong 1-2 năm tới.  
- Khuyến khích các bên liên quan cùng phối hợp thực hiện để tạo môi trường học tập trải nghiệm phong phú, hiệu quả cho học sinh.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời xây dựng cơ chế kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.