Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm trong giáo dục phổ thông ngày càng được chú trọng nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh. Tại trường Trung học phổ thông Yên Lập, tỉnh Phú Thọ, hoạt động trải nghiệm được xem là một trong những giải pháp đổi mới giáo dục quan trọng, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm tại trường trong hai năm học 2016-2017 và 2017-2018, nhằm đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả hơn.

Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm, đánh giá thực trạng tổ chức, triển khai và kiểm tra, đánh giá hoạt động trải nghiệm tại trường, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động trải nghiệm ngoài giờ lên lớp của học sinh khối trung học phổ thông tại trường THPT Yên Lập, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và quản lý hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết trải nghiệm học tập. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra trong quản lý hoạt động giáo dục nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Lý thuyết trải nghiệm học tập (Experiential Learning Theory) của Kolb cho rằng học tập hiệu quả là quá trình trải nghiệm thực tế, phản ánh và áp dụng kiến thức vào thực tiễn, qua đó phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động trải nghiệm: Các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhằm phát triển phẩm chất, kỹ năng sống và năng lực học sinh.
  • Quản lý hoạt động trải nghiệm: Quá trình tổ chức, điều phối, giám sát và đánh giá các hoạt động trải nghiệm trong nhà trường.
  • Phẩm chất và năng lực học sinh: Các đặc điểm về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và kỹ năng cần thiết cho sự phát triển toàn diện của học sinh.
  • Đổi mới giáo dục phổ thông: Chuyển đổi phương pháp, nội dung và hình thức giáo dục theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Cỡ mẫu gồm 120 học sinh và 30 giáo viên, cán bộ quản lý tại trường THPT Yên Lập được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu thu thập từ bảng hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu định lượng, kết hợp phân tích nội dung các cuộc phỏng vấn nhằm làm rõ các vấn đề quản lý hoạt động trải nghiệm. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2016-2017 và 2017-2018, tập trung vào đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ quan trọng của hoạt động trải nghiệm được đánh giá cao: 85% giáo viên và 78% học sinh cho rằng hoạt động trải nghiệm rất quan trọng trong việc phát triển phẩm chất và năng lực.
  2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm còn nhiều hạn chế: Chỉ khoảng 60% hoạt động trải nghiệm được tổ chức theo kế hoạch bài bản, còn lại mang tính tự phát, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận.
  3. Công tác quản lý chưa đồng bộ và hiệu quả: 70% giáo viên phản ánh việc quản lý hoạt động trải nghiệm còn lỏng lẻo, thiếu kiểm tra, đánh giá thường xuyên, dẫn đến hiệu quả chưa cao.
  4. Học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm chưa đều và chưa sâu sắc: Khoảng 40% học sinh chưa tích cực tham gia hoặc chỉ tham gia hình thức, chưa phát huy được vai trò chủ động, sáng tạo.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu kế hoạch quản lý chi tiết, chưa có hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm, cũng như sự thiếu phối hợp giữa các tổ chức trong nhà trường. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc quản lý hoạt động trải nghiệm còn nhiều bất cập tại các trường vùng nông thôn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ quan trọng và hiệu quả hoạt động trải nghiệm theo từng nhóm đối tượng (giáo viên, học sinh), bảng tổng hợp các hạn chế trong quản lý và biểu đồ tròn phân bố mức độ tham gia của học sinh.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm tại trường THPT Yên Lập, từ đó cung cấp cơ sở để xây dựng các giải pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động trải nghiệm chi tiết và đồng bộ: Đề nghị nhà trường xây dựng kế hoạch hàng năm, phân công rõ trách nhiệm từng bộ phận, đảm bảo tính liên tục và hiệu quả. Thời gian thực hiện: ngay từ đầu năm học, chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn.
  2. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát hoạt động trải nghiệm: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ, sử dụng các tiêu chí cụ thể về phẩm chất và năng lực học sinh. Thời gian: mỗi học kỳ, chủ thể thực hiện là tổ kiểm tra và Ban Giám hiệu.
  3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên: Tổ chức các lớp tập huấn chuyên đề về quản lý hoạt động trải nghiệm và đổi mới phương pháp giáo dục. Thời gian: trong năm học, chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với nhà trường.
  4. Khuyến khích học sinh tích cực tham gia và phát huy vai trò chủ động trong hoạt động trải nghiệm: Xây dựng các hình thức hoạt động đa dạng, sáng tạo, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ và khích lệ. Thời gian: liên tục trong năm học, chủ thể thực hiện là giáo viên chủ nhiệm và các tổ chức Đoàn, Hội học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu các trường phổ thông: Nhận diện thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động trải nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.
  2. Giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục: Áp dụng các phương pháp quản lý và tổ chức hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện nhà trường.
  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Làm cơ sở xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường trong việc đổi mới quản lý hoạt động trải nghiệm.
  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục phổ thông?
    Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhằm phát triển phẩm chất, kỹ năng sống và năng lực học sinh. Nó giúp học sinh phát triển toàn diện, gắn lý thuyết với thực tiễn, tăng cường kỹ năng xã hội và tự học.

  2. Thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm tại trường THPT Yên Lập hiện nay ra sao?
    Thực trạng cho thấy hoạt động trải nghiệm được đánh giá quan trọng nhưng tổ chức và quản lý còn nhiều hạn chế như thiếu kế hoạch chi tiết, kiểm tra đánh giá chưa thường xuyên, học sinh tham gia chưa đều.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động trải nghiệm là gì?
    Khó khăn gồm thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận, thiếu hệ thống đánh giá hiệu quả, hạn chế về nguồn lực và năng lực quản lý của giáo viên, cũng như sự tham gia chưa tích cực của học sinh.

  4. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm?
    Các biện pháp gồm xây dựng kế hoạch quản lý chi tiết, tăng cường kiểm tra đánh giá, đào tạo bồi dưỡng giáo viên, khuyến khích học sinh tham gia tích cực và sáng tạo.

  5. Làm thế nào để học sinh phát huy vai trò chủ động trong hoạt động trải nghiệm?
    Nhà trường cần tổ chức các hoạt động đa dạng, phù hợp với tâm sinh lý học sinh, tạo môi trường hỗ trợ, khích lệ sáng tạo và tự chủ, đồng thời giáo viên cần hướng dẫn và đồng hành cùng học sinh trong quá trình trải nghiệm.

Kết luận

  • Hoạt động trải nghiệm tại trường THPT Yên Lập được đánh giá quan trọng nhưng còn nhiều hạn chế trong quản lý và tổ chức.
  • Quản lý hoạt động trải nghiệm cần được xây dựng kế hoạch chi tiết, kiểm tra đánh giá thường xuyên và nâng cao năng lực quản lý cho giáo viên.
  • Học sinh cần được khuyến khích tham gia tích cực, phát huy vai trò chủ động và sáng tạo trong các hoạt động trải nghiệm.
  • Đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
  • Nghiên cứu mở ra hướng tiếp tục khảo sát, đánh giá và hoàn thiện quản lý hoạt động trải nghiệm trong các trường phổ thông khác, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng và phát triển các giải pháp quản lý hoạt động trải nghiệm phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.