Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam, giáo dục mầm non giữ vai trò nền tảng quan trọng trong việc phát triển toàn diện trẻ em. Theo Luật Giáo dục năm 2019, giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặt nền móng cho sự phát triển thể chất, trí tuệ và kỹ năng xã hội của trẻ. Tại thành phố Thanh Hóa, với dân số chiếm khoảng 12% dân số toàn tỉnh và sự phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ trong giai đoạn 2010-2020, các trường mầm non công lập đã thu hút phần lớn trẻ trong độ tuổi đến trường nhờ mức học phí hợp lý và chất lượng giáo dục được nâng cao.

Tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động học tập của trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non công lập thành phố Thanh Hóa còn tồn tại nhiều hạn chế như kế hoạch quản lý chưa gắn sát thực tế, tổ chức thực hiện thiếu linh hoạt, sáng tạo, và công tác đánh giá chưa được chú trọng đúng mức. Đặc biệt, áp lực sĩ số lớn dẫn đến thiếu giáo viên, quá tải cơ sở vật chất, ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc và giáo dục trẻ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học tập của trẻ 5-6 tuổi theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non công lập thành phố Thanh Hóa trong 3 năm học (2018-2021), từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, chuẩn bị tốt cho trẻ bước vào lớp 1. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải thiện hiệu quả quản lý giáo dục mầm non, góp phần phát triển toàn diện trẻ em và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh các chức năng cơ bản gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục vận hành hiệu quả. Lý thuyết giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tập trung vào việc tổ chức hoạt động học tập dựa trên nhu cầu, hứng thú và khả năng của từng trẻ, phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của trẻ trong quá trình học tập.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lý hoạt động học tập: quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý nhằm tổ chức hiệu quả hoạt động học tập của trẻ.
  • Hoạt động học tập của trẻ 5-6 tuổi theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm: hoạt động do giáo viên tổ chức, hướng dẫn nhằm giúp trẻ tự lĩnh hội tri thức và phát triển kỹ năng phù hợp với đặc điểm lứa tuổi.
  • Đặc điểm phát triển của trẻ 5-6 tuổi: trẻ có khả năng vận động nhanh nhẹn, tư duy sáng tạo, giao tiếp xã hội phát triển, có nhu cầu giao tiếp và hợp tác trong nhóm.
  • Nguyên tắc tổ chức hoạt động học tập: đảm bảo phù hợp mục tiêu giáo dục, tính khoa học, vừa sức, phát huy tính tích cực và an toàn cho trẻ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:
    • Số liệu khảo sát từ 97 cán bộ quản lý và giáo viên tại 5 trường mầm non công lập thành phố Thanh Hóa (Trường Thi B, Tân Sơn, Đông Hải, Quảng Thành, Thực hành Đại học Hồng Đức).
    • Tài liệu, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu liên quan.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu:
    • Điều tra bằng phiếu khảo sát về thực trạng quản lý hoạt động học tập.
    • Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên để thu thập thông tin định tính.
    • Quan sát trực tiếp hoạt động học tập tại các trường.
    • Xin ý kiến chuyên gia đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.
  • Phương pháp phân tích:
    • Sử dụng phần mềm thống kê để xử lý số liệu định lượng.
    • Phân tích nội dung, tổng hợp kết quả định tính.
  • Timeline nghiên cứu:
    • Thu thập dữ liệu trong 3 năm học 2018-2021.
    • Phân tích và đề xuất biện pháp trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý hoạt động học tập: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động học tập theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm, tuy nhiên chỉ khoảng 60% thực hiện đầy đủ các nội dung quản lý theo yêu cầu.

  2. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động học tập: Kế hoạch được xây dựng tại các trường nhưng chỉ khoảng 70% kế hoạch phù hợp với điều kiện thực tế và đặc điểm trẻ. Việc phê duyệt và chỉ đạo thực hiện kế hoạch còn thiếu đồng bộ, dẫn đến hiệu quả tổ chức chưa cao.

  3. Tổ chức và chỉ đạo thực hiện hoạt động học tập: Khoảng 65% giáo viên áp dụng phương pháp lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức hoạt động học tập, tuy nhiên còn hạn chế về tính linh hoạt và sáng tạo. Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động học tập chỉ đáp ứng khoảng 75% nhu cầu, gây khó khăn trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả tổ chức hoạt động học tập: Công tác kiểm tra, đánh giá chưa được chú trọng đúng mức, chỉ khoảng 50% trường thực hiện đánh giá thường xuyên và có hệ thống. Việc đánh giá chủ yếu dựa trên quan sát và nhận xét chủ quan, thiếu công cụ đánh giá chuẩn hóa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ năng lực quản lý của một bộ phận cán bộ quản lý còn hạn chế, đội ngũ giáo viên chưa đồng đều về trình độ và kỹ năng tổ chức hoạt động học tập theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm. Áp lực sĩ số lớn và thiếu hụt cơ sở vật chất cũng ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng quản lý và tổ chức hoạt động học tập.

So sánh với các nghiên cứu trong nước cho thấy, tình trạng này không chỉ riêng tại thành phố Thanh Hóa mà còn phổ biến ở nhiều địa phương khác, đặc biệt là các thành phố có quy mô dân số lớn. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội cũng làm giảm hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các chức năng quản lý tại từng trường, bảng tổng hợp mức độ đáp ứng cơ sở vật chất và biểu đồ tròn phân bố nhận thức của giáo viên về phương pháp lấy trẻ làm trung tâm. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý hoạt động học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý trường mầm non

    • Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý được đào tạo trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động học tập cho trẻ

    • Khuyến khích giáo viên áp dụng linh hoạt các phương pháp lấy trẻ làm trung tâm, tăng cường hoạt động trải nghiệm và trò chơi.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp mới lên 90% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non.

  3. Tăng cường cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động học tập

    • Đầu tư bổ sung đồ dùng, đồ chơi, thiết bị công nghệ thông tin phù hợp với đặc điểm lứa tuổi.
    • Mục tiêu: Đáp ứng 100% nhu cầu cơ sở vật chất trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Thanh Hóa, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động học tập của trẻ

    • Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chuẩn hóa, tổ chức đánh giá định kỳ và phản hồi kịp thời.
    • Mục tiêu: 80% trường thực hiện đánh giá theo bộ tiêu chí mới trong 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội

    • Tổ chức các buổi họp phụ huynh, tuyên truyền nâng cao nhận thức về giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
    • Mục tiêu: 90% phụ huynh tham gia các hoạt động phối hợp trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, Ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tại đơn vị.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động học tập tại trường.

  2. Giáo viên mầm non

    • Lợi ích: Hiểu rõ đặc điểm phát triển và nhu cầu học tập của trẻ 5-6 tuổi, áp dụng phương pháp tổ chức hoạt động học tập phù hợp.
    • Use case: Thiết kế hoạt động học tập sáng tạo, phát huy tính tích cực của trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm về quản lý giáo dục mầm non.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến giáo dục mầm non.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục mầm non theo hướng lấy trẻ làm trung tâm.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển mạng lưới trường lớp, phân bổ nguồn lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần áp dụng tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm trong giáo dục mầm non?
    Tiếp cận này giúp phát huy tính tích cực, chủ động của trẻ, phù hợp với đặc điểm phát triển tâm sinh lý, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và phát triển toàn diện.

  2. Đặc điểm phát triển nào của trẻ 5-6 tuổi cần lưu ý khi tổ chức hoạt động học tập?
    Trẻ 5-6 tuổi có khả năng vận động nhanh nhẹn, tư duy sáng tạo, nhu cầu giao tiếp xã hội cao và khả năng hợp tác trong nhóm, cần tổ chức hoạt động phù hợp để phát huy các đặc điểm này.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động học tập của trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non công lập là gì?
    Bao gồm năng lực quản lý hạn chế, thiếu đồng bộ trong lập kế hoạch và chỉ đạo, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ, áp lực sĩ số lớn và công tác đánh giá chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý trường mầm non?
    Thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, cập nhật kiến thức về quản lý giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và tăng cường thực hành quản lý hiệu quả.

  5. Vai trò của gia đình và xã hội trong quản lý hoạt động học tập của trẻ là gì?
    Gia đình và xã hội phối hợp hỗ trợ giáo viên và nhà trường, tạo môi trường học tập thuận lợi, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện cho trẻ.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động học tập của trẻ 5-6 tuổi theo tiếp cận lấy trẻ làm trung tâm là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại thành phố Thanh Hóa.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động học tập của trẻ.
  • Các yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, trình độ giáo viên và yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, sự phối hợp gia đình có ảnh hưởng lớn đến quản lý hoạt động học tập.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ, thiết thực nhằm nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp tổ chức, tăng cường cơ sở vật chất và cải tiến công tác đánh giá.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, đánh giá hiệu quả các biện pháp trong giai đoạn tiếp theo để hoàn thiện mô hình quản lý hoạt động học tập cho trẻ mầm non.

Call to action: Các cơ quan quản lý, nhà trường và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ, triển khai ngay các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của trẻ em thành phố Thanh Hóa.