Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết 29 của Trung ương, việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 (CTGDPT 2018) đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản lý hoạt động dạy học tại các trường trung học phổ thông (THPT). Huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, với 5 trường THPT và khoảng 5.200 học sinh năm học 2020-2021, là địa bàn điển hình cho việc khảo sát thực trạng quản lý dạy học theo CTGDPT 2018. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo CTGDPT 2018 tại các trường THPT huyện Ninh Giang, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.

Nghiên cứu tập trung khảo sát nhận thức của 70 cán bộ quản lý và giáo viên, phân tích các yếu tố ảnh hưởng khách quan và chủ quan đến quản lý dạy học, đồng thời đánh giá các hoạt động xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo CTGDPT 2018. Thời gian nghiên cứu chủ yếu từ năm học 2017-2018 đến 2020-2021, giai đoạn thử nghiệm và triển khai chương trình mới. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường THPT nâng cao năng lực quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hội nhập và cách mạng công nghiệp 4.0.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và lý thuyết dạy học tích cực, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Quản lý hoạt động dạy học là quá trình có mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng nhằm tổ chức, điều khiển, kiểm tra hoạt động dạy của giáo viên và học tập của học sinh để đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý này bao gồm xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo đổi mới phương pháp, kiểm tra đánh giá và đảm bảo các điều kiện vật chất, nhân lực.

  • Lý thuyết dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh: CTGDPT 2018 hướng tới phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện cho học sinh, đòi hỏi đổi mới phương pháp dạy học, hình thức tổ chức và đánh giá kết quả học tập. Giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn, tạo môi trường học tập tích cực, học sinh là chủ thể tích cực, tự học, tự rèn luyện.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, chương trình giáo dục phổ thông 2018, năng lực học sinh, phương pháp dạy học tích cực, đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 5 trường THPT huyện Ninh Giang, gồm 15 cán bộ quản lý và 55 giáo viên, tổng cộng 70 người tham gia khảo sát. Dữ liệu được thu thập qua phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, nghiên cứu hồ sơ quản lý, báo cáo năm học và các tài liệu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng quản lý; so sánh các chỉ số trung bình để phân loại mức độ thực hiện; phân tích định tính từ phỏng vấn sâu để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm học 2017-2018 (bắt đầu thử nghiệm CTGDPT 2018) đến năm học 2020-2021 (triển khai chính thức), nhằm đánh giá quá trình chuyển đổi và thực trạng quản lý dạy học theo chương trình mới.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về CTGDPT 2018: Trung bình nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về dạy học theo CTGDPT 2018 đạt 3,68/5 điểm, trong đó 82% giáo viên có chuyên môn khá, giỏi. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 14% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu CTGDPT 2018 chỉ là bước tập dượt, chưa nhận thức đầy đủ về đổi mới đồng bộ mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học: Các trường đã xây dựng kế hoạch dạy học theo CTGDPT 2018 với mức độ khá (trung bình trên 3,5 điểm), tuy nhiên việc phân bổ nguồn lực, đặc biệt là cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  3. Tổ chức thực hiện và chỉ đạo dạy học: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn đã chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học tích cực, tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, tuy nhiên việc áp dụng các hình thức dạy học tích hợp, STEM và trải nghiệm thực tế còn chưa đồng đều, tỷ lệ áp dụng thường xuyên chỉ đạt khoảng 60%.

  4. Đánh giá kết quả dạy học: Việc đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực được thực hiện nhưng chủ yếu dựa trên phương pháp truyền thống, chưa đa dạng và chưa phát huy hết vai trò của học sinh trong tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự chuyển đổi nhận thức và thực hành quản lý dạy học theo CTGDPT 2018 tại các trường THPT huyện Ninh Giang đã có tiến bộ rõ rệt, phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục hiện đại. Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và năng lực quản lý của cán bộ quản lý, giáo viên vẫn là những rào cản lớn. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập theo định hướng năng lực là thách thức chung, đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ và bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về các nội dung CTGDPT 2018, bảng so sánh tỷ lệ áp dụng các hình thức dạy học tích cực, và biểu đồ tròn phân bố các phương pháp đánh giá học sinh được sử dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về CTGDPT 2018 cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, hội thảo định kỳ nhằm cập nhật kiến thức, nâng cao nhận thức đúng đắn về mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy học theo CTGDPT 2018. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm, chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Tăng cường năng lực dạy học cho giáo viên theo định hướng phát triển năng lực
    Đẩy mạnh bồi dưỡng kỹ năng đổi mới phương pháp dạy học tích cực, dạy học tích hợp, STEM và đánh giá năng lực học sinh. Áp dụng mô hình nghiên cứu bài học và dự giờ minh họa để nâng cao chất lượng giảng dạy. Thời gian: 2 năm, chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học
    Đầu tư bổ sung phòng học bộ môn, thiết bị thí nghiệm, công nghệ thông tin phục vụ dạy học tích cực và trải nghiệm thực tế. Huy động nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa giáo dục. Thời gian: 3 năm, chủ thể: Sở Giáo dục, UBND địa phương và nhà trường.

  4. Tăng cường giám sát, kiểm tra và đánh giá quá trình thực hiện kế hoạch dạy học
    Xây dựng bộ công cụ kiểm tra, đánh giá hiệu quả quản lý dạy học theo CTGDPT 2018, tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất, kịp thời điều chỉnh các hoạt động chưa phù hợp. Thời gian: liên tục, chủ thể: Ban giám hiệu, Sở Giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường THPT
    Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo CTGDPT 2018, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Giáo viên THPT
    Hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, áp dụng các hình thức tổ chức dạy học tích cực, phát triển năng lực học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục cấp sở và phòng giáo dục
    Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát việc triển khai CTGDPT 2018 tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học theo CTGDPT 2018 khác gì so với chương trình cũ?
    Quản lý theo CTGDPT 2018 tập trung phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá, thay vì chỉ truyền thụ kiến thức. Ví dụ, giáo viên phải tổ chức dạy học tích cực, học sinh chủ động tham gia.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học theo CTGDPT 2018 là gì?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, năng lực quản lý và nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý, giáo viên. Ví dụ, một số trường chưa đủ phòng thí nghiệm phục vụ dạy học STEM.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên?
    Thông qua bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn đổi mới phương pháp, dự giờ minh họa và nghiên cứu bài học. Ví dụ, tổ chức các lớp tập huấn về dạy học tích hợp và đánh giá năng lực.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học là gì?
    Hiệu trưởng là người xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học, tạo điều kiện và động lực cho giáo viên thực hiện đổi mới. Ví dụ, hiệu trưởng tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học.

  5. Làm sao để đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động dạy học?
    Sử dụng các tiêu chí về mức độ thực hiện kế hoạch, đổi mới phương pháp, kết quả học tập và phản hồi từ giáo viên, học sinh. Ví dụ, đánh giá qua tỷ lệ học sinh đạt chuẩn năng lực và sự tiến bộ qua các năm học.

Kết luận

  • Hoạt động dạy học theo CTGDPT 2018 tại các trường THPT huyện Ninh Giang đã được triển khai với nhận thức và thực hành quản lý ngày càng nâng cao.
  • Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và năng lực quản lý, giảng dạy vẫn còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả đổi mới.
  • Các biện pháp nâng cao nhận thức, bồi dưỡng năng lực giáo viên, cải thiện điều kiện vật chất và tăng cường giám sát là cần thiết và khả thi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các trường THPT và cơ quan quản lý giáo dục địa phương triển khai hiệu quả CTGDPT 2018.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm tổ chức tập huấn chuyên sâu, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng công cụ kiểm tra đánh giá và theo dõi tiến độ thực hiện đổi mới.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng các trường THPT cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng quản lý và dạy học, góp phần thành công trong triển khai CTGDPT 2018, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong thời kỳ mới.