Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 bùng phát từ cuối năm 2019, hoạt động giáo dục trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam, đã chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Tại trường Trung học phổ thông (THPT) Bất Bạt, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội, việc tổ chức và quản lý hoạt động dạy học gặp nhiều khó khăn do phải chuyển đổi linh hoạt giữa các hình thức dạy học trực tiếp và trực tuyến nhằm đảm bảo an toàn phòng dịch. Theo số liệu khảo sát từ năm học 2018-2019 đến 2020-2021, kết quả học tập của học sinh có nhiều biến động, trong đó có khoảng 30% học sinh gặp khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức khi học trực tuyến. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THPT Bất Bạt trong bối cảnh dịch bệnh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu tập trung vào nội dung quản lý chương trình dạy học, hình thức tổ chức, kiểm tra đánh giá kết quả học tập và quản lý hoạt động học, tự học của học sinh trong giai đoạn dịch Covid-19 diễn ra phức tạp. Thời gian khảo sát thực hiện từ tháng 12/2021 đến tháng 5/2022, với phạm vi nghiên cứu tại trường THPT Bất Bạt. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục trong điều kiện bất thường, góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục trong việc ứng phó linh hoạt với các tình huống tương tự trong tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh đặc thù. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hệ thống giáo dục vận hành hiệu quả, đạt được mục tiêu đề ra. Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học tập trung vào các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Ngoài ra, mô hình quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh cũng được áp dụng để phân tích các biện pháp đổi mới trong bối cảnh dịch bệnh. Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động dạy học, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập, và tự học của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, cùng số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực địa tại trường THPT Bất Bạt. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn) và giáo viên của trường, với tổng số khoảng 50 người tham gia. Phương pháp chọn mẫu là mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo thu thập thông tin từ các đối tượng có liên quan trực tiếp đến hoạt động dạy học. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, tính phần trăm (%) để đánh giá thực trạng và mức độ ảnh hưởng của dịch bệnh đến hoạt động dạy học. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2021 đến tháng 5/2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc các khía cạnh quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh dịch Covid-19.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nội dung chương trình và phương pháp dạy học: Khoảng 70% giáo viên cho biết chương trình dạy học đã được điều chỉnh giảm tải, tập trung vào nội dung cốt lõi để phù hợp với điều kiện giãn cách xã hội. Hình thức dạy học trực tuyến chiếm ưu thế trong giai đoạn dịch bệnh, với hơn 80% giáo viên sử dụng các phần mềm như Microsoft Teams, Zoom và Google Meet để tổ chức lớp học.

  2. Kết quả học tập của học sinh: Số liệu thống kê cho thấy trong 3 năm học gần đây, tỷ lệ học sinh đạt loại khá, giỏi giảm khoảng 15% so với trước dịch, trong khi tỷ lệ học sinh yếu, kém tăng lên khoảng 10%. Nguyên nhân chủ yếu do khó khăn trong việc tiếp cận thiết bị công nghệ và thiếu sự giám sát trực tiếp từ giáo viên.

  3. Quản lý hoạt động dạy học: Hiệu trưởng và các cán bộ quản lý đã chủ động xây dựng kế hoạch linh hoạt, chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% giáo viên cảm thấy được hỗ trợ đầy đủ về kỹ thuật và nghiệp vụ để chuyển đổi sang dạy học trực tuyến hiệu quả.

  4. Hoạt động tự học của học sinh: Khoảng 55% học sinh được khảo sát cho biết có kế hoạch tự học rõ ràng và được giáo viên hướng dẫn cụ thể, nhưng vẫn còn gần 45% học sinh gặp khó khăn trong việc tự quản lý thời gian và nội dung học tập khi học trực tuyến.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh rõ sự tác động sâu sắc của dịch Covid-19 đến hoạt động dạy học tại trường THPT Bất Bạt. Việc giảm tải chương trình và chuyển đổi hình thức dạy học trực tuyến là cần thiết để thích ứng với tình hình thực tế, tuy nhiên cũng làm giảm hiệu quả tiếp thu kiến thức của học sinh. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với xu hướng chung khi nhiều trường học trên cả nước cũng gặp khó khăn tương tự trong việc duy trì chất lượng dạy học trực tuyến. Việc quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh dịch bệnh đòi hỏi sự linh hoạt, sáng tạo và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời từ phía nhà trường và các cấp quản lý. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ học sinh đạt loại khá, giỏi qua các năm học và mức độ hài lòng của giáo viên về công tác bồi dưỡng chuyên môn sẽ minh họa sinh động cho các phát hiện này. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp các căn cứ khoa học để nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục có thể điều chỉnh chính sách, nâng cao năng lực quản lý và hỗ trợ giáo viên, học sinh trong điều kiện bất thường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy trực tuyến cho giáo viên: Nhà trường phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức các khóa tập huấn kỹ thuật số và đổi mới phương pháp dạy học trong vòng 6 tháng tới nhằm nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến.

  2. Xây dựng kế hoạch quản lý nội dung và hình thức tổ chức dạy học linh hoạt: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn cần rà soát, điều chỉnh kế hoạch dạy học theo từng giai đoạn dịch bệnh, đảm bảo nội dung trọng tâm được truyền đạt đầy đủ, thời gian học tập hợp lý, thực hiện trong năm học hiện tại.

  3. Tăng cường hỗ trợ thiết bị và hạ tầng công nghệ cho học sinh và giáo viên: Phối hợp với các tổ chức xã hội, doanh nghiệp để huy động nguồn lực cung cấp thiết bị học tập và nâng cấp đường truyền internet cho học sinh khó khăn, thực hiện trong vòng 1 năm.

  4. Khuyến khích và hướng dẫn học sinh xây dựng kế hoạch tự học hiệu quả: Giáo viên cần tư vấn, giám sát việc tự học của học sinh thông qua các công cụ trực tuyến, đồng thời tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề về kỹ năng tự học, triển khai liên tục trong năm học.

  5. Đổi mới quản lý kiểm tra, đánh giá theo hướng đánh giá năng lực: Nhà trường cần xây dựng các hình thức kiểm tra đa dạng, linh hoạt, kết hợp giữa kiểm tra trực tuyến và trực tiếp, tập trung đánh giá năng lực vận dụng kiến thức, thực hiện trong các kỳ thi cuối học kỳ và cuối năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý hoạt động dạy học trong điều kiện dịch bệnh và các tình huống bất thường khác.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THPT: Giúp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, đồng thời xây dựng kế hoạch tổ chức dạy học linh hoạt, hiệu quả.

  3. Giáo viên THPT: Tham khảo các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, kỹ năng tổ chức lớp học trực tuyến và hướng dẫn học sinh tự học, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp tài liệu tham khảo về quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh dịch bệnh, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dịch Covid-19 ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động dạy học tại trường THPT Bất Bạt?
    Dịch bệnh khiến trường phải chuyển đổi linh hoạt sang dạy học trực tuyến, giảm tải chương trình và thay đổi phương pháp giảng dạy, gây khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh và quản lý hoạt động dạy học.

  2. Những khó khăn lớn nhất trong quản lý hoạt động dạy học khi học trực tuyến là gì?
    Khó khăn gồm việc thiếu thiết bị công nghệ cho học sinh, giáo viên chưa thành thạo kỹ năng dạy học trực tuyến, khó kiểm soát và đánh giá kết quả học tập của học sinh.

  3. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả dạy học trong bối cảnh dịch bệnh?
    Bao gồm tăng cường đào tạo kỹ năng cho giáo viên, xây dựng kế hoạch dạy học linh hoạt, hỗ trợ thiết bị công nghệ cho học sinh, hướng dẫn học sinh tự học và đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng năng lực.

  4. Làm thế nào để học sinh có thể tự học hiệu quả khi học trực tuyến?
    Học sinh cần xây dựng kế hoạch tự học cụ thể, được giáo viên hướng dẫn và giám sát thường xuyên, đồng thời sử dụng các nguồn học liệu điện tử phong phú và đa dạng.

  5. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh dịch Covid-19 là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo tổ chức thực hiện, đổi mới phương pháp dạy học, hỗ trợ giáo viên và học sinh, đồng thời đảm bảo các hoạt động dạy học diễn ra hiệu quả, an toàn trong điều kiện dịch bệnh.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tại trường THPT Bất Bạt trong bối cảnh dịch Covid-19 gặp nhiều thách thức do phải chuyển đổi hình thức dạy học và điều chỉnh nội dung chương trình.
  • Việc đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường đào tạo kỹ năng cho giáo viên và hỗ trợ thiết bị công nghệ cho học sinh là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học.
  • Hoạt động tự học của học sinh cần được quan tâm, hướng dẫn và giám sát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả học tập trong điều kiện học trực tuyến.
  • Hiệu trưởng đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong bối cảnh dịch bệnh.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi nhằm hỗ trợ nhà trường và các bên liên quan thích ứng linh hoạt với các tình huống bất thường, hướng tới phát triển bền vững giáo dục THPT.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và trường học cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp trong các năm học tiếp theo.