Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, việc giáo dục nội dung địa phương trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và phát triển năng lực học sinh. Theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT, nội dung giáo dục địa phương là môn học bắt buộc, góp phần trang bị cho học sinh tiểu học những hiểu biết cơ bản về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội và môi trường của địa phương. Tại huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương, với dân số khoảng 115.617 người và mạng lưới 21 trường tiểu học, việc quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương tại các trường tiểu học huyện Gia Lộc trong giai đoạn năm học 2021-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu tập trung vào 6 trường tiểu học với mẫu khảo sát gồm 100 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương trong giáo dục tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết giáo dục địa phương và quản lý giáo dục. Thứ nhất, lý thuyết giáo dục trải nghiệm (experiential education) nhấn mạnh việc học gắn liền với thực tiễn địa phương, giúp học sinh phát triển năng lực thích ứng và sáng tạo. Thứ hai, các mô hình quản lý giáo dục tập trung vào tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến quá trình dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý hoạt động dạy học, nội dung giáo dục địa phương và quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương. Quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương được hiểu là tổng thể các tác động có định hướng của cán bộ quản lý nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả mục tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm các văn bản pháp luật như Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT, Công văn số 3536/BGDĐT-GDTH, các tài liệu giáo dục địa phương của tỉnh Hải Dương, cùng số liệu khảo sát thực trạng tại 6 trường tiểu học huyện Gia Lộc. Mẫu khảo sát gồm 100 người, bao gồm cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trong huyện.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn trực tiếp, quan sát thực tế và lấy ý kiến chuyên gia. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS với các phép thống kê mô tả và phân tích tỷ lệ phần trăm. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2021-2022 đến năm học 2022-2023, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phản ánh chính xác thực trạng quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của dạy học nội dung giáo dục địa phương: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường tiểu học huyện Gia Lộc nhận thức rõ vai trò quan trọng của nội dung giáo dục địa phương trong việc phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% chưa thực sự quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

  2. Thực trạng quản lý mục tiêu và nội dung dạy học: 78% trường đã xây dựng kế hoạch dạy học nội dung giáo dục địa phương theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo và Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dương. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 65% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và đồng bộ, còn lại gặp khó khăn do thiếu sự phối hợp và nguồn lực hạn chế.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Khoảng 70% giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp dạy học phát triển năng lực như dạy học dự án, thảo luận nhóm, trò chơi và tình huống. Tuy nhiên, chỉ 55% giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn đầy đủ để thực hiện các phương pháp này hiệu quả.

  4. Điều kiện đảm bảo thực hiện chương trình: 60% trường có đủ cơ sở vật chất phục vụ dạy học nội dung giáo dục địa phương, trong khi 40% còn thiếu thốn về tài liệu, thiết bị và kinh phí hỗ trợ. Sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng trong hoạt động dạy học địa phương đạt mức trung bình với 58% ý kiến đánh giá tích cực.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương tại huyện Gia Lộc đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong nhận thức và xây dựng kế hoạch. Tuy nhiên, việc thực hiện còn hạn chế do thiếu đồng bộ trong quản lý và nguồn lực chưa đáp ứng đủ. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục địa phương tại các tỉnh khác, tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học phát triển năng lực ở Gia Lộc tương đối cao nhưng vẫn cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên.

Việc thiếu hụt cơ sở vật chất và kinh phí ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học, đồng thời hạn chế sự tham gia của các lực lượng cộng đồng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các nội dung quản lý và biểu đồ tròn về mức độ tham gia của các lực lượng trong dạy học nội dung giáo dục địa phương. Những hạn chế này phản ánh nhu cầu cấp thiết về các giải pháp quản lý đồng bộ, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về thiết kế bài học và phương pháp dạy học phát triển năng lực nội dung giáo dục địa phương, nhằm nâng cao kỹ năng và sự tự tin cho giáo viên. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

  2. Đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học: Khuyến khích các trường tiểu học áp dụng linh hoạt các hình thức dạy học tích hợp, lồng ghép và trải nghiệm thực tế, tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn học sinh. Chủ thể thực hiện là hiệu trưởng và tổ chuyên môn, triển khai ngay từ năm học tiếp theo.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và tài liệu dạy học: Huy động nguồn lực từ ngân sách địa phương và xã hội hóa giáo dục để nâng cấp phòng học, trang thiết bị, tài liệu phục vụ dạy học nội dung giáo dục địa phương. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với chính quyền địa phương.

  4. Phát huy vai trò cộng đồng và phụ huynh: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và các tổ chức xã hội trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, tham quan thực tế, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học. Chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu nhà trường và Hội phụ huynh học sinh, triển khai thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện dạy học nội dung giáo dục địa phương hiệu quả, đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức về phương pháp dạy học phát triển năng lực, kỹ năng thiết kế bài giảng tích hợp nội dung giáo dục địa phương, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục địa phương phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội và văn hóa của từng vùng miền.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nội dung giáo dục địa phương là gì?
    Nội dung giáo dục địa phương bao gồm các kiến thức về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hội và môi trường của địa phương, nhằm bồi dưỡng tình yêu quê hương và phát triển năng lực học sinh.

  2. Tại sao cần quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương?
    Quản lý giúp đảm bảo việc thực hiện mục tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện dạy học đồng bộ, hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát huy giá trị văn hóa địa phương.

  3. Phương pháp dạy học nào phù hợp với nội dung giáo dục địa phương?
    Các phương pháp phát triển năng lực như dạy học dự án, thảo luận nhóm, trò chơi, tình huống và dạy học trải nghiệm được đánh giá cao vì giúp học sinh chủ động, sáng tạo và gắn kết với thực tiễn.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương?
    Bao gồm yếu tố môi trường quản lý (văn bản pháp lý, điều kiện kinh tế - xã hội), chủ thể quản lý (năng lực cán bộ quản lý) và đối tượng quản lý (nhận thức, năng lực giáo viên và học sinh).

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương?
    Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đa dạng hóa hình thức dạy học, đầu tư cơ sở vật chất và phát huy sự phối hợp của cộng đồng, phụ huynh trong các hoạt động giáo dục.

Kết luận

  • Nội dung giáo dục địa phương là thành phần bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học.
  • Quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương là quá trình tác động có kế hoạch nhằm đảm bảo thực hiện mục tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện dạy học hiệu quả.
  • Thực trạng quản lý tại huyện Gia Lộc cho thấy nhận thức tốt nhưng còn hạn chế về nguồn lực, phương pháp và sự phối hợp trong thực hiện.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm bồi dưỡng giáo viên, đa dạng hóa hình thức dạy học, đầu tư cơ sở vật chất và phát huy vai trò cộng đồng.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao chất lượng giáo dục địa phương, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương, góp phần xây dựng nền giáo dục tiểu học phát triển bền vững và giàu bản sắc văn hóa.