Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam, đội ngũ giáo viên mầm non (GVMN) giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non (GDMN). Thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình, với dân số khoảng 132.698 người và hơn 12.665 hộ có con trong độ tuổi mầm non, đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng số lượng trẻ em trong độ tuổi này. Theo số liệu năm học 2020-2021, toàn thành phố có 6.845 trẻ em đi học mầm non, đạt tỷ lệ 100% trẻ được ăn bán trú, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ về quy mô và chất lượng giáo dục mầm non. Tuy nhiên, đội ngũ GVMN tại đây vẫn còn nhiều hạn chế về số lượng và chất lượng, chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non được quy định tại Thông tư số 26/2018/TT-BGDĐT.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ GVMN thành phố Ninh Bình theo chuẩn nghề nghiệp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức và kỹ năng nghề nghiệp của giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng GDMN. Nghiên cứu tập trung vào 10 trường mầm non công lập trên địa bàn thành phố, với đối tượng khảo sát gồm 43 cán bộ quản lý và 185 giáo viên mầm non. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý, bồi dưỡng đội ngũ GVMN, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển giáo dục mầm non bền vững, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, phát triển nguồn nhân lực và chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Nhấn mạnh vai trò của cán bộ quản lý trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Lý thuyết này làm rõ các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và đánh giá kết quả bồi dưỡng.

  2. Lý thuyết chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non: Định nghĩa chuẩn nghề nghiệp là hệ thống các tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực và kỹ năng mà giáo viên cần đạt được để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ. Chuẩn nghề nghiệp gồm 5 tiêu chuẩn chính: phẩm chất nhà giáo, phát triển chuyên môn nghiệp vụ, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - cộng đồng, và sử dụng ngoại ngữ cùng công nghệ thông tin.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, quản lý hoạt động bồi dưỡng, chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm các văn bản pháp luật, chính sách của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý giáo dục và chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non; dữ liệu khảo sát thực trạng từ 10 trường mầm non tại thành phố Ninh Bình; ý kiến phỏng vấn cán bộ quản lý và giáo viên; báo cáo tổng kết của Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng phiếu hỏi khảo sát với 43 cán bộ quản lý và 185 giáo viên; phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên; tổng kết kinh nghiệm từ hồ sơ, báo cáo đánh giá hàng năm; lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng để xử lý số liệu khảo sát, đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng; phân tích nội dung để tổng hợp các ý kiến phỏng vấn và tài liệu liên quan.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2021-2022, tập trung khảo sát thực trạng trong năm học 2020-2021 và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ giáo viên mầm non: Số lượng giáo viên tăng theo từng năm học, năm học 2016-2017 có 6.021 học sinh với tỷ lệ giáo viên/lớp là 2,2 và tỷ lệ giáo viên/học sinh là 1/17. Đến năm học 2020-2021, số trẻ em tăng lên 6.845, tỷ lệ giáo viên/học sinh cũng được cải thiện, tuy nhiên vẫn còn thiếu giáo viên có trình độ chuyên môn cao và kỹ năng đáp ứng chuẩn nghề nghiệp.

  2. Chất lượng đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp: Đội ngũ giáo viên chủ yếu đạt mức "đạt" và "khá" theo các tiêu chí chuẩn nghề nghiệp, tỷ lệ giáo viên đạt mức "tốt" còn thấp. Năng lực phát triển chuyên môn, xây dựng môi trường giáo dục và phát triển mối quan hệ với gia đình, cộng đồng chưa đồng đều và còn nhiều hạn chế.

  3. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng: Công tác bồi dưỡng thường xuyên được tổ chức nhưng chưa sâu sát, nội dung và hình thức bồi dưỡng chưa bám sát chuẩn nghề nghiệp, chưa phát huy tối đa hiệu quả. Việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng còn nhiều bất cập, chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng tham gia.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng: Phẩm chất và năng lực cán bộ quản lý, nhận thức và thái độ của giáo viên, chính sách nhà nước, môi trường sư phạm và uy tín của cơ sở giáo dục là những yếu tố chủ chốt tác động đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy mặc dù thành phố Ninh Bình đã có nhiều nỗ lực trong việc phát triển đội ngũ GVMN, nhưng chất lượng đội ngũ vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục theo chuẩn nghề nghiệp. Nguyên nhân chủ yếu là do công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng chưa được thực hiện một cách toàn diện, có hệ thống và hiệu quả. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cần dựa trên đánh giá thực trạng năng lực giáo viên, đồng thời áp dụng đa dạng hình thức bồi dưỡng phù hợp với đặc điểm công tác và thời gian của giáo viên.

Việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh kế hoạch và nâng cao chất lượng bồi dưỡng. Môi trường sư phạm tích cực, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng cũng là yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả bồi dưỡng. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt các mức chuẩn nghề nghiệp theo từng tiêu chuẩn sẽ minh họa rõ nét hơn về thực trạng năng lực đội ngũ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò và tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng đội ngũ GVMN theo chuẩn nghề nghiệp cho cán bộ quản lý, giáo viên và các lực lượng tham gia. Thời gian thực hiện: trong năm học tiếp theo; Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT và Ban giám hiệu các trường.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết, khoa học dựa trên đánh giá năng lực thực tế của giáo viên, đảm bảo nội dung bồi dưỡng bám sát chuẩn nghề nghiệp và nhu cầu phát triển chuyên môn. Thời gian: lập kế hoạch hàng năm; Chủ thể: Ban giám hiệu phối hợp tổ chuyên môn.

  3. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, kết hợp bồi dưỡng thường xuyên, bồi dưỡng tại chỗ, bồi dưỡng tập trung và bồi dưỡng trực tuyến để phù hợp với điều kiện thực tế và tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia. Thời gian: triển khai liên tục; Chủ thể: Phòng GD&ĐT, Ban giám hiệu.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát hoạt động bồi dưỡng nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả, đồng thời làm cơ sở điều chỉnh kế hoạch bồi dưỡng phù hợp. Thời gian: định kỳ hàng học kỳ; Chủ thể: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn và Phòng GD&ĐT.

  5. Đảm bảo nguồn lực vật chất và tài chính cho hoạt động bồi dưỡng, bao gồm kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ thông tin để hỗ trợ công tác bồi dưỡng hiệu quả. Thời gian: kế hoạch dài hạn; Chủ thể: UBND thành phố, Phòng GD&ĐT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, từ đó nâng cao năng lực quản lý và chỉ đạo.

  2. Giáo viên mầm non: Hiểu rõ chuẩn nghề nghiệp và các yêu cầu bồi dưỡng, từ đó chủ động xây dựng kế hoạch phát triển năng lực cá nhân phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh các chính sách phát triển đội ngũ giáo viên mầm non, đảm bảo phù hợp với thực tiễn địa phương.

  4. Các cơ sở đào tạo và bồi dưỡng giáo viên: Tham khảo nội dung chuẩn nghề nghiệp và thực trạng bồi dưỡng để thiết kế chương trình đào tạo, bồi dưỡng sát với nhu cầu thực tế và nâng cao chất lượng đào tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non gồm những tiêu chuẩn nào?
    Chuẩn nghề nghiệp gồm 5 tiêu chuẩn chính: phẩm chất nhà giáo; phát triển chuyên môn, nghiệp vụ; xây dựng môi trường giáo dục; phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - cộng đồng; sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thông tin.

  2. Tại sao công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên mầm non lại quan trọng?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ.

  3. Những hình thức bồi dưỡng nào được áp dụng phổ biến hiện nay?
    Bao gồm bồi dưỡng thường xuyên, bồi dưỡng tại chỗ, bồi dưỡng tập trung tại các cơ sở đào tạo, và bồi dưỡng trực tuyến qua công nghệ thông tin.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng?
    Phẩm chất và năng lực của cán bộ quản lý, nhận thức và thái độ của giáo viên, chính sách nhà nước, môi trường sư phạm và uy tín của cơ sở giáo dục là những yếu tố quan trọng.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động bồi dưỡng?
    Thông qua kiểm tra hồ sơ, dự giờ, đánh giá kết quả áp dụng kiến thức vào thực tiễn, phản hồi từ giáo viên và cán bộ quản lý, đồng thời so sánh với các tiêu chuẩn chuẩn nghề nghiệp.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên mầm non theo chuẩn nghề nghiệp là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại thành phố Ninh Bình.
  • Thực trạng đội ngũ giáo viên còn nhiều hạn chế về số lượng và chất lượng, đặc biệt là tỷ lệ giáo viên đạt mức "tốt" theo chuẩn nghề nghiệp còn thấp.
  • Công tác bồi dưỡng hiện nay chưa đồng bộ, thiếu chiều sâu và chưa phát huy tối đa hiệu quả do quản lý chưa chặt chẽ và chưa đa dạng hình thức bồi dưỡng.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như năng lực cán bộ quản lý, nhận thức giáo viên, chính sách nhà nước và môi trường sư phạm ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch khoa học, đa dạng hình thức bồi dưỡng, tăng cường kiểm tra đánh giá và đảm bảo nguồn lực nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên mầm non.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học tiếp theo, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện công tác quản lý bồi dưỡng.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ, chủ động đổi mới công tác bồi dưỡng để xây dựng đội ngũ giáo viên mầm non vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại.