Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018, việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học trở thành yếu tố then chốt quyết định thành công của chương trình. Theo báo cáo của ngành giáo dục thành phố Thanh Hóa, trong giai đoạn 2019-2021, hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên tiểu học được triển khai tại 10 trường công lập với sự tham gia của 150 giáo viên và 35 cán bộ quản lý. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều hạn chế như việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực chưa linh hoạt, khả năng ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế và sự chủ động trong tự bồi dưỡng chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giáo viên tiểu học tại thành phố Thanh Hóa, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, hiệu quả nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới của chương trình GDPT 2018. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi 10 trường tiểu học công lập tại thành phố Thanh Hóa, giai đoạn 2019-2021, với sự tham gia của cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và đội ngũ giáo viên. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao chất lượng quản lý bồi dưỡng chuyên môn, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất giáo viên, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học theo định hướng đổi mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý hiện đại và lý thuyết phát triển nghề nghiệp giáo viên. Theo lý thuyết quản lý hiện đại, quản lý là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý lên đối tượng nhằm đạt được mục tiêu đề ra, bao gồm bốn chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Lý thuyết phát triển nghề nghiệp giáo viên nhấn mạnh vai trò của bồi dưỡng chuyên môn liên tục trong việc nâng cao năng lực nghề nghiệp, phẩm chất và kỹ năng sư phạm của giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bồi dưỡng chuyên môn (quá trình cập nhật, bổ sung kiến thức, kỹ năng nhằm nâng cao năng lực nghề nghiệp), quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn (quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng), chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học (bao gồm 5 tiêu chuẩn và 15 tiêu chí về phẩm chất, năng lực chuyên môn, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, ứng dụng công nghệ thông tin).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả phân tích, tổng hợp các tài liệu, công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý bồi dưỡng chuyên môn giáo viên tiểu học và chương trình GDPT 2018. Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát bằng phiếu hỏi với 190 đối tượng gồm 5 cán bộ quản lý Phòng Giáo dục, 35 cán bộ quản lý các trường tiểu học và 150 giáo viên tại 10 trường tiểu học công lập ở thành phố Thanh Hóa. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Ngoài ra, phỏng vấn sâu một số cán bộ quản lý và giáo viên để bổ sung thông tin chi tiết. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn. Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2019-2021, phù hợp với quá trình triển khai chương trình GDPT 2018 tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng chuyên môn: Khoảng 85% giáo viên được khảo sát nhận thức rõ sự cần thiết của bồi dưỡng chuyên môn theo chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên chủ động tham gia các hoạt động bồi dưỡng, còn lại phụ thuộc nhiều vào tổ chức từ Phòng Giáo dục và nhà trường. Nội dung bồi dưỡng tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh.

  2. Quản lý hoạt động bồi dưỡng: 70% cán bộ quản lý đánh giá công tác lập kế hoạch bồi dưỡng còn thiếu chi tiết và chưa sát thực tế. Việc tổ chức thực hiện và chỉ đạo bồi dưỡng được thực hiện tương đối đầy đủ nhưng chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và nhà trường. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng chưa thường xuyên, chỉ khoảng 55% trường thực hiện đánh giá định kỳ.

  3. Yếu tố ảnh hưởng: Yếu tố chủ quan như nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng chuyên môn có ảnh hưởng tích cực đến hiệu quả quản lý. Yếu tố khách quan như nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất còn hạn chế, đặc biệt là trang thiết bị công nghệ thông tin phục vụ bồi dưỡng chưa đáp ứng đủ yêu cầu. Khoảng 40% giáo viên phản ánh thiếu tài liệu và thiết bị hỗ trợ trong quá trình bồi dưỡng.

  4. So sánh với các nghiên cứu khác: Kết quả nghiên cứu tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục các tỉnh khác như Phú Thọ, Đồng Nai về những khó khăn trong quản lý và tổ chức bồi dưỡng giáo viên tiểu học theo chương trình mới. Tuy nhiên, mức độ nhận thức và sự chủ động của giáo viên tại Thanh Hóa có phần cao hơn, thể hiện qua tỷ lệ tham gia bồi dưỡng và ứng dụng CNTT trong giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn chủ yếu do kế hoạch bồi dưỡng chưa được xây dựng khoa học, thiếu sự tham gia đóng góp ý kiến từ giáo viên và cán bộ quản lý các trường. Việc thiếu nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất cũng làm giảm hiệu quả tổ chức các lớp bồi dưỡng, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi sang hình thức bồi dưỡng trực tuyến và kết hợp. Kết quả kiểm tra, đánh giá chưa được chú trọng đúng mức dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh, nâng cao chất lượng bồi dưỡng. So với các nghiên cứu trong nước, luận văn đã làm rõ hơn vai trò của Phòng Giáo dục trong việc chỉ đạo, giám sát và phối hợp với các trường tiểu học, đồng thời nhấn mạnh yếu tố tự bồi dưỡng của giáo viên trong bối cảnh đổi mới chương trình. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tham gia bồi dưỡng theo từng hình thức và bảng tổng hợp đánh giá mức độ hài lòng của giáo viên về nội dung, phương pháp bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn khoa học, chi tiết: Phòng Giáo dục cần phối hợp chặt chẽ với các trường tiểu học và tổ chuyên môn để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng sát thực tế, bao gồm nội dung, hình thức, phương pháp và dự toán kinh phí cụ thể. Thời gian thực hiện: hàng năm, trước mỗi năm học mới.

  2. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng tập trung, tại chỗ, từ xa và tự bồi dưỡng nhằm tăng tính linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường và giáo viên. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và các trường tiểu học, trong vòng 1-2 năm.

  3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ, sử dụng các công cụ đánh giá đa dạng như bài thu hoạch, dự giờ, khảo sát ý kiến giáo viên để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng và điều chỉnh kịp thời. Thời gian: triển khai ngay trong năm học tiếp theo.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên bồi dưỡng: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản lý, kỹ năng giám sát và phương pháp bồi dưỡng cho cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và giáo viên cốt cán. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục phối hợp với các cơ sở đào tạo, trong vòng 1 năm.

  5. Bảo đảm nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất: Đề xuất ngân sách phù hợp để trang bị thiết bị công nghệ, tài liệu bồi dưỡng và hỗ trợ kinh phí cho giáo viên tham gia bồi dưỡng. Thời gian: kế hoạch trung hạn 3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, thành phố: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả theo chương trình GDPT 2018.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường tiểu học: Tham khảo để chỉ đạo, phối hợp tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đồng thời giám sát và đánh giá kết quả bồi dưỡng tại trường.

  3. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các nội dung, phương pháp bồi dưỡng chuyên môn phù hợp với yêu cầu đổi mới, từ đó chủ động trong việc tự bồi dưỡng và nâng cao năng lực nghề nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn lại quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo kế hoạch bồi dưỡng được thực hiện đúng mục tiêu, nâng cao năng lực giáo viên, từ đó cải thiện chất lượng dạy học và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018.

  2. Những hình thức bồi dưỡng nào được áp dụng phổ biến hiện nay?
    Bao gồm bồi dưỡng tập trung, tại chỗ, từ xa và tự bồi dưỡng. Việc kết hợp đa dạng hình thức giúp phù hợp với điều kiện thực tế và tăng hiệu quả tiếp thu của giáo viên.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng?
    Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng, cùng với nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hoạt động bồi dưỡng chuyên môn?
    Thông qua kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng bằng các hình thức như bài thu hoạch, dự giờ, khảo sát ý kiến, kết quả học tập của học sinh và phản hồi từ giáo viên.

  5. Giáo viên có thể tự bồi dưỡng chuyên môn như thế nào?
    Giáo viên có thể tự học qua tài liệu, tham gia các khóa học trực tuyến, trao đổi chuyên môn với đồng nghiệp và áp dụng công nghệ thông tin để cập nhật kiến thức, kỹ năng phù hợp với chuẩn nghề nghiệp và chương trình GDPT 2018.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên tiểu học tại thành phố Thanh Hóa đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về kế hoạch, tổ chức và đánh giá.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả quản lý bồi dưỡng.
  • Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới chương trình GDPT 2018.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm xây dựng kế hoạch khoa học, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, tăng cường kiểm tra đánh giá và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc hoàn thiện quản lý bồi dưỡng chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại Thanh Hóa.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục có thể tham khảo toàn văn luận văn.