I. Tổng Quan Về Quản Lý Hệ Thống Thủy Lợi Tại Thái Nguyên
Hiện nay, Việt Nam phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước và theo định hướng XHCN. Nhiều dự án xây dựng công trình thủy lợi lớn, vừa và nhỏ đã được xây dựng và thực hiện. Để thực hiện tốt dự án thủy lợi, cần nâng cao hiệu quả của từng dự án đầu tư nói riêng, sử dụng và quản lý các công trình thủy lợi nói chung. Mặt khác, chuyển từ nền kinh tế tập trung sang nền kinh tế theo cơ chế thị trường, các chủ thể kinh tế ở nông thôn nước ta đã có những thay đổi căn bản; từ vị trí là đối tượng bị điều hành trong quá trình sản xuất hộ nông dân đã trở thành chủ thể kinh tế độc lập. Vấn đề mới nảy sinh là cơ chế quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi mà Nhà nước và nhân dân đã đầu tư xây dựng. Phục vụ sản xuất nông nghiệp như thế nào cho phù hợp, vừa đảm bảo lợi ích của người hưởng lợi vừa khuyến khích họ cùng tham gia quản lý.
1.1. Tầm quan trọng của hệ thống thủy lợi trong nông nghiệp
Hệ thống kênh mương thủy lợi vừa có tác dụng trực tiếp (tăng diện tích được tưới, tăng năng suất cây trồng) lại vừa có tác dụng gián tiếp (như phát triển ngành nghề, cung cấp nước sinh hoạt cho đời sống, phát triển chăn nuôi, cải thiện môi trường sinh thái). Tính toán lợi ích của hệ thống kênh mương thủy lợi ra sao để có thể phản ánh hết các tác dụng đó? Đầu tư vào thủy lợi mang tính dài lâu. Vì thế, hiệu quả của hệ thống kênh mương thủy lợi phụ thuộc nhiều vào việc xây dựng, sử dụng và quản lý các công trình kênh mương ấy như thế nào.
1.2. Thực trạng sử dụng và quản lý nguồn nước thủy lợi
Ở Việt Nam, với những ưu việt của chính sách miễn TLPhí, các hộ dùng nước chưa hiểu đúng nên sử dụng nước lãng phí và không bình đẳng (hộ gần kênh mương thì thừa nước, hộ có đất ở xa kênh mương thiếu nước), gây xung đột. Sự bất bình đẳng giữa các vùng và các địa phương (tuy đã được khắc phục bằng Nghị định 115/NĐ-CP thay thế Nghị định 154), nước ta nhưng vẫn còn nhiều bất cập. Cần có các giải pháp đồng bộ để khắc phục tình trạng này và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn nước.
II. Thách Thức Trong Quản Lý Kênh Mương Ở Thái Nguyên
Yên Thủy là một huyện thuần nông của tỉnh Hòa Bình. Với sự quan tâm của UBND huyện, tỉnh và công ty TNHH MTV KTCT thủy lợi tỉnh, trong nhiều năm qua, công tác đầu tư xây dựng và tu bổ sửa chữa hệ thống kênh mương thủy lợi trên địa bàn huyện Yên Thủy đã chú trọng. Các cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ quản lý, khai thác công trình thủy lợi đã có nhiều cố gắng trong việc phát huy các hệ thống công trình thủy lợi, phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống dân sinh, đồng thời góp phần cải tạo môi trường, sinh thái. Tuy nhiên, nhiều nơi, do công tác quản lý, bảo vệ, đầu tư xây dựng, duy tu bảo dưỡng công trình chưa tốt, chưa kịp thời nên nhiều hệ thống kênh mương thủy lợi hư hỏng, không phát huy năng lực phục vụ, thậm chí bị xuống cấp, gây lãng phí nước.
2.1. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thủy lợi
Việc triển khai thực thi chính sách miễn thủy lợi phí theo Nghị định số 115 còn tiếp tục để hoàn thiện các quy định nên công tác quản lý, khai thác công trình thủy lợi còn nhiều vấn đề cần phải được thúc đẩy hơn nữa. Chính sách phân cấp, phân quyền quản lý hệ thống kênh mương các công trình thủy lợi nói chung và giải pháp kinh tế- kỹ thuật trong hệ thống kênh mương nói riêng còn nhiều bất cập từ trách nhiệm thuộc về ai chưa được rõ ràng.
2.2. Bất cập trong cơ chế quản lý và phối hợp
Các công ty nhà nước, HTX địa phương, người dân cùng tham gia và chịu trách nhiệm đến đâu, UBND huyện có trách nhiệm gì về cơ chế chính sách. Các ban ngành hỗ trợ tham gia xây dựng đầu tư có giải pháp kinh tế, kỹ thuật nào dễ quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi và góp phần nâng cao hiệu quả các công trình thủy lợi là rất cần thiết.
III. Phương Pháp Quản Lý Hệ Thống Kênh Mương Thủy Lợi Hiệu Quả
Đã có nhiều nghiên cứu trước đây về thủy lợi nhưng mới tập trung nghiên cứu thực thi chính sách miễn giảm thủy lợi phí, các nghiên cứu về quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi ở Việt Nam nói chung, đặc biệt ở huyện Yên Thủy nói riêng chưa có. Giải pháp quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ kinh tế. Giải pháp nhằm tăng cường quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi trên địa bàn huyện Yên Thủy.
3.1. Quản lý dựa vào cộng đồng Giải pháp bền vững
Giao quyền quản lý cho cộng đồng địa phương. Tăng cường vai trò của CT TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi Hòa Bình tại huyện Yên Thủy. Các biện pháp cần triển khai bao gồm: Đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý cấp cơ sở, tăng cường giám sát cộng đồng, xây dựng quy chế phối hợp giữa các bên liên quan, và đảm bảo nguồn lực tài chính cho hoạt động bảo trì và duy tu.
3.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thủy lợi
Tăng cường các hoạt động thúc đẩy sản xuất nông nghiệp hàng hóa. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát. Xây dựng hệ thống thông tin địa lý (GIS) để quản lý thông tin về hệ thống kênh mương, công trình thủy lợi và các yếu tố liên quan. Sử dụng các thiết bị đo lường và giám sát từ xa để theo dõi mực nước, lưu lượng và chất lượng nước. Áp dụng các phần mềm quản lý và phân tích dữ liệu để hỗ trợ ra quyết định.
3.3. Hoàn thiện cơ chế chính sách và tài chính
Cần có cơ chế chính sách rõ ràng trong việc phân bổ nguồn kinh phí, phân cấp trách nhiệm quản lý và kiểm soát chất lượng công trình. Cần có cơ chế khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia vào công tác quản lý, bảo trì và duy tu hệ thống kênh mương thủy lợi. Cần có cơ chế xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định về quản lý và khai thác công trình thủy lợi.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Quản Lý Thủy Lợi Tại Yên Thủy
Đề tài là kết quả nghiên cứu thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi trên địa bàn huyện Yên Thủy tỉnh Hòa Bình, là tài liệu quý góp phần phục vụ công tác quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi ở các huyện, thành phố của tỉnh Hòa Bình. Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi.
4.1. Đánh giá thực trạng quản lý thủy lợi tại địa phương
Đánh giá thực trạng quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi trên địa bàn huyện Yên Thủy tỉnh Hòa Bình trong các năm qua. Phân tích chính sách, các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả quản lý hệ thống kênh mương của huyện Yên Thủy. Đề xuất giải pháp nhằm tăng cường quản lý hệ thống kênh mương thủy lợi trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình những năm tiếp theo.
4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hệ thống thủy lợi
Các giải pháp được đưa ra cần có tính khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và có khả năng áp dụng rộng rãi. Các giải pháp cần được đánh giá và điều chỉnh thường xuyên để đảm bảo hiệu quả và phù hợp với tình hình mới.
