Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học, kỹ thuật, giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại Việt Nam, giáo dục được xác định là quốc sách hàng đầu, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế xã hội bền vững. Tuy nhiên, sự tăng trưởng về quy mô giáo dục chưa đi đôi với chất lượng đào tạo, đặc biệt trong lĩnh vực đào tạo giáo viên tiểu học (GVTH) trình độ cao đẳng. Trường Cao đẳng Sư phạm (CĐSP) Bình Phước, được nâng cấp từ trường Trung học sư phạm năm 2003, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý hoạt động giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng đào tạo GVTH.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy tại trường CĐSP Bình Phước trong giai đoạn năm học 2005-2006, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý giảng dạy. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào hoạt động quản lý giảng dạy của giáo viên và bộ máy quản lý trong trường, với khách thể là toàn bộ hoạt động giảng dạy và học tập của sinh viên khoa tiểu học. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng đào tạo GVTH, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển nguồn nhân lực cho tỉnh Bình Phước và khu vực lân cận.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai nhóm lý thuyết chính: lý luận dạy học đại học và lý luận quản lý giáo dục. Lý luận dạy học đại học nhấn mạnh bản chất quá trình dạy học là sự tương tác giữa thầy và trò nhằm đạt mục tiêu đào tạo, bao gồm các nhiệm vụ dạy nghề, dạy phương pháp nhận thức và dạy người với các mục tiêu về kiến thức, kỹ năng và thái độ. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra - đánh giá, nhằm đảm bảo hoạt động giảng dạy được thực hiện hiệu quả, phù hợp với mục tiêu đào tạo.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: quản lý hoạt động giảng dạy, chuẩn nghề nghiệp GVTH, chương trình khung đào tạo GVTH trình độ cao đẳng, phương pháp dạy học tích cực, và các chức năng quản lý giáo dục. Mô hình nghiên cứu tập trung vào quá trình quản lý giảng dạy tại trường CĐSP Bình Phước, từ việc xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch, phân công giảng dạy, tổ chức thực hiện nội dung và phương pháp dạy học, đến kiểm tra, đánh giá và tổ chức các hoạt động chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu tài liệu, điều tra bằng phiếu trưng cầu ý kiến, quan sát và phỏng vấn. Cỡ mẫu gồm 57 giáo viên và cán bộ quản lý trực tiếp tham gia giảng dạy tại trường, cùng với sinh viên khoa tiểu học. Phiếu khảo sát được thiết kế theo các chức năng quản lý giảng dạy: xác định mục tiêu, tổ chức thực hiện, kiểm tra - đánh giá, với tổng số 25 câu hỏi dành cho giáo viên và cán bộ quản lý, 7 câu hỏi dành cho sinh viên.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và điểm trung bình (M) để đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý giảng dạy. Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2005-2006, nhằm phản ánh thực trạng gần nhất và có tính đại diện cho giai đoạn đầu hoạt động của trường CĐSP Bình Phước sau khi nâng cấp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định mục tiêu giảng dạy: Hiệu trưởng trường đã xác định rõ mục tiêu chung của khóa học và năm học, thể hiện qua các chỉ tiêu xếp loại học lực sinh viên. Tuy nhiên, chỉ khoảng 50% giáo viên nghiên cứu kỹ chương trình khung (CTK) đào tạo GVTH, dẫn đến việc cụ thể hóa mục tiêu chung thành mục tiêu môn học chưa đồng đều. Khoảng 58,82% giáo viên nghiên cứu kỹ chuẩn nghề nghiệp GVTH, nhưng vẫn còn gần 40% chưa nắm chắc, ảnh hưởng đến việc xác định mục tiêu môn học rõ ràng, có thể đo lường.

  2. Xây dựng kế hoạch giảng dạy: 76,47% giáo viên đánh giá trình tự thực hiện các môn học là hợp lý, tuy nhiên 23,53% cho rằng chưa hợp lý do kế hoạch còn thiếu tính mềm dẻo và dễ bị xáo trộn. Kế hoạch các hoạt động giáo dục khác được phối hợp hài hòa nhưng thời điểm thi giảng giỏi chưa phù hợp, gây khó khăn cho giáo viên.

  3. Phân công giảng dạy: 52,9% giáo viên cho rằng phân công rất hợp lý, nhưng vẫn có 47,1% ý kiến cho rằng còn chưa hợp lý hoặc không hợp lý, do phân công chưa chú trọng kinh nghiệm, thiếu tính ổn định và chưa tạo điều kiện trao đổi chuyên môn giữa giáo viên.

  4. Xếp thời khóa biểu: 50% giáo viên đánh giá thời khóa biểu rất hợp lý, nhưng 44,1% cho rằng ít hợp lý do mất tính khoa học trong trình tự môn học, nhiều tiết bị trùng lặp, phải dạy bù, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy.

  5. Thực hiện nội dung và phương pháp giảng dạy: 94% sinh viên thường xuyên sử dụng vở ghi làm tài liệu học tập chính, chỉ 38% sử dụng đề cương bài giảng và 59,57% sử dụng giáo trình, phản ánh nội dung bài giảng còn nghèo nàn. Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực mới đạt mức trung bình khá (M=2,6), với 16,67% giáo viên áp dụng ở tất cả các tiết học, 38,89% áp dụng nhiều tiết, còn 11,11% chưa áp dụng. Sinh viên vẫn còn thụ động trong học tập, chỉ 41,18% chuẩn bị bài mới tương đối tốt, 55,56% ít phát hiện vấn đề mới.

  6. Tổ chức thao giảng, dự giờ, thi giáo viên giỏi: Hoạt động được duy trì thường xuyên nhưng chưa đi vào thực chất. 85,29% giáo viên không tin tưởng kết quả thi giáo viên giỏi phản ánh đúng năng lực thực sự, cho thấy việc thi chỉ mang tính hình thức, chưa phát huy tác dụng nâng cao chất lượng giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động giảng dạy tại trường CĐSP Bình Phước đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc xác định mục tiêu chung và xây dựng kế hoạch giảng dạy. Tuy nhiên, việc cụ thể hóa mục tiêu chung thành mục tiêu môn học còn hạn chế do nhận thức chưa đồng đều của giáo viên về CTK và chuẩn nghề nghiệp GVTH. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng xây dựng đề cương bài giảng, kế hoạch giảng dạy và kiểm tra đánh giá.

Việc phân công giảng dạy và xếp thời khóa biểu còn nhiều bất cập, gây áp lực cho giáo viên và làm giảm hiệu quả giảng dạy. Nội dung bài giảng còn nghèo nàn, chủ yếu dựa vào vở ghi của sinh viên, phản ánh sự thiếu đầu tư của giáo viên vào biên soạn đề cương và giáo trình. Mức độ áp dụng phương pháp dạy học tích cực chưa cao, sinh viên vẫn học thụ động, cho thấy cần có sự đổi mới mạnh mẽ hơn trong phương pháp giảng dạy.

Hoạt động thao giảng, dự giờ và thi giáo viên giỏi chưa phát huy hiệu quả do thiếu tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng và tổ chức chưa phù hợp với kế hoạch giảng dạy thực tế. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong ngành quản lý giáo dục, nhấn mạnh vai trò then chốt của quản lý chuyên môn trong nâng cao chất lượng đào tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phần trăm nhận thức giáo viên về CTK và chuẩn nghề nghiệp, bảng phân tích mức độ áp dụng phương pháp dạy học tích cực, và biểu đồ so sánh đánh giá thời khóa biểu, phân công giảng dạy.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhận thức về CTK và chuẩn nghề nghiệp GVTH: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ cho giáo viên nhằm nâng cao hiểu biết và khả năng cụ thể hóa mục tiêu giảng dạy. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên nghiên cứu kỹ CTK và chuẩn nghề nghiệp lên trên 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp khoa, tổ bộ môn.

  2. Cải tiến quy trình phân công giảng dạy và xếp thời khóa biểu: Xây dựng quy chế phân công dựa trên năng lực, kinh nghiệm và nguyện vọng giáo viên, đảm bảo tính ổn định và tạo điều kiện trao đổi chuyên môn. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, có đánh giá hiệu quả hàng học kỳ. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, chủ nhiệm khoa, tổ trưởng bộ môn.

  3. Đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học tích cực: Xây dựng lộ trình đổi mới phương pháp giảng dạy với các mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn, khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp tích cực qua các buổi sinh hoạt chuyên môn và hội thảo chuyên đề. Mục tiêu đạt 70% giáo viên áp dụng thường xuyên trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Khoa, tổ bộ môn, chuyên gia phương pháp.

  4. Nâng cao chất lượng nội dung giảng dạy: Khuyến khích giáo viên biên soạn đề cương bài giảng, giáo trình chi tiết, phong phú, phù hợp với mục tiêu đào tạo. Tổ chức kiểm tra, đánh giá định kỳ nội dung bài giảng và tài liệu học tập. Thời gian thực hiện liên tục, đánh giá hàng năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, khoa, tổ bộ môn.

  5. Cải tổ hoạt động thao giảng, dự giờ và thi giáo viên giỏi: Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá chất lượng tiết dạy rõ ràng, tổ chức thi sát với kế hoạch giảng dạy thực tế, tăng cường giám sát, phản hồi để nâng cao chất lượng. Mục tiêu nâng cao sự tin tưởng của giáo viên lên trên 70% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chức chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và cán bộ quản lý các trường sư phạm: Giúp hiểu rõ thực trạng quản lý giảng dạy, từ đó xây dựng các chính sách, quy trình quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên.

  2. Giáo viên và cán bộ chuyên môn trong các trường cao đẳng sư phạm: Nắm bắt các vấn đề về mục tiêu, nội dung, phương pháp giảng dạy và quản lý, từ đó cải thiện hiệu quả công tác giảng dạy và phát triển chuyên môn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động giảng dạy, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương và Bộ Giáo dục và Đào tạo: Hỗ trợ đánh giá, xây dựng chính sách phát triển đội ngũ giáo viên và nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên tiểu học trình độ cao đẳng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động giảng dạy là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý hoạt động giảng dạy là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động giảng dạy nhằm đảm bảo mục tiêu đào tạo được thực hiện hiệu quả. Nó quan trọng vì quyết định chất lượng đào tạo, ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực và phẩm chất của giáo viên tương lai.

  2. Làm thế nào để cụ thể hóa mục tiêu chung thành mục tiêu môn học?
    Cụ thể hóa mục tiêu chung đòi hỏi giáo viên hiểu rõ chương trình khung và chuẩn nghề nghiệp, từ đó xác định rõ kiến thức, kỹ năng và thái độ cần đạt trong môn học, đồng thời xây dựng các tiêu chí đánh giá phù hợp.

  3. Phương pháp dạy học tích cực có vai trò thế nào trong đào tạo GVTH?
    Phương pháp dạy học tích cực giúp sinh viên phát huy tính tự giác, sáng tạo và năng lực tự học, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và kỹ năng, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

  4. Những khó khăn chính trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy tại trường CĐSP Bình Phước là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên, thiếu kế hoạch đổi mới cụ thể, hạn chế về trang thiết bị và môi trường học tập, cùng với thói quen học tập thụ động của sinh viên.

  5. Làm sao để nâng cao hiệu quả thi giáo viên giỏi?
    Cần xây dựng tiêu chuẩn đánh giá rõ ràng, tổ chức thi sát với thực tế giảng dạy, tăng cường giám sát và phản hồi, đồng thời tạo môi trường thi đua lành mạnh, tránh hình thức và phong trào.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động giảng dạy tại trường CĐSP Bình Phước đã đạt được một số kết quả tích cực, nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức mục tiêu, phân công giảng dạy, xếp thời khóa biểu và đổi mới phương pháp dạy học.
  • Việc cụ thể hóa mục tiêu chung thành mục tiêu môn học chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo GVTH.
  • Nội dung giảng dạy còn nghèo nàn, phương pháp dạy học tích cực chưa được áp dụng rộng rãi, sinh viên còn thụ động trong học tập.
  • Hoạt động thao giảng, dự giờ và thi giáo viên giỏi chưa phát huy hiệu quả thực chất, cần cải tiến để nâng cao chất lượng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, cải tiến quy trình quản lý, đổi mới phương pháp giảng dạy và tổ chức hoạt động chuyên môn, hướng tới nâng cao chất lượng đào tạo GVTH trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Ban giám hiệu và các khoa cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh kịp thời. Các giáo viên cần chủ động nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, liên hệ với nhóm nghiên cứu hoặc tham khảo tài liệu liên quan.