Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, việc quản lý đội ngũ giáo viên (ĐN GV) các trường trung học phổ thông (THPT) đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, với ba trường THPT và tổng số học sinh năm học 2020-2021 là 3.637 em, đang trong quá trình phát triển mạng lưới trường lớp và đội ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu đổi mới này. Tổng số cán bộ giáo viên năm học 2020-2021 là 183 người, trong đó 31,7% giáo viên đạt trình độ trên chuẩn, thể hiện sự nâng cao về chất lượng đội ngũ. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như sự chưa đồng đều về năng lực, sự ngại đổi mới phương pháp giảng dạy và phối hợp chưa hiệu quả giữa các giáo viên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên tại các trường THPT huyện Yên Mô, đánh giá mức độ đáp ứng Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2018-2021, trên địa bàn huyện Yên Mô, với đối tượng khảo sát gồm 07 cán bộ Sở GD&ĐT, 35 cán bộ quản lý và 148 giáo viên tại ba trường THPT. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển đội ngũ phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại, trong đó nhấn mạnh bốn chức năng quản lý cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá. Lý thuyết về quản lý đội ngũ giáo viên tập trung vào các nội dung: quy hoạch đội ngũ, tuyển dụng, bố trí sử dụng, đào tạo bồi dưỡng và thực hiện chế độ chính sách. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng chuẩn nghề nghiệp giáo viên theo Thông tư số 20/2018/TT-BGDĐT, gồm 5 tiêu chuẩn với 15 tiêu chí về phẩm chất, năng lực chuyên môn, xây dựng môi trường giáo dục, phát triển mối quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội và ứng dụng công nghệ thông tin.

Mô hình quản lý đội ngũ giáo viên được xây dựng dựa trên sự tác động có hệ thống của nhà quản lý nhằm phát triển đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Các khái niệm chính bao gồm: đội ngũ giáo viên THPT, quản lý đội ngũ giáo viên, chuẩn nghề nghiệp giáo viên, quy hoạch đội ngũ và bồi dưỡng chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu thống kê từ ba trường THPT huyện Yên Mô giai đoạn 2018-2021, phiếu khảo sát 190 đối tượng gồm cán bộ quản lý và giáo viên, phỏng vấn sâu với các chuyên gia và cán bộ quản lý giáo dục địa phương. Cỡ mẫu khảo sát là 190 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả và phân tích định lượng, bao gồm phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm, và so sánh giữa các nhóm đối tượng. Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong vòng 3 năm học (2018-2021), với các bước: thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất giải pháp. Các phương pháp bổ trợ gồm quan sát, phỏng vấn, tọa đàm nhóm và xin ý kiến chuyên gia nhằm đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng số lượng và cơ cấu giáo viên: Tổng số giáo viên tại ba trường THPT huyện Yên Mô năm học 2020-2021 là 183 người, trong đó 68,3% đạt chuẩn và 31,7% trên chuẩn. Tỷ lệ giáo viên vượt chuẩn tăng dần qua các năm học, đáp ứng yêu cầu về chất lượng đội ngũ. Mỗi trường có tỷ lệ giáo viên trên chuẩn dao động từ 28% đến 35%, đảm bảo cơ cấu hợp lý theo quy định 2,25 giáo viên/lớp.

  2. Phẩm chất và năng lực đội ngũ giáo viên: Khoảng 85% giáo viên có phẩm chất đạo đức tốt, tuân thủ quy định ngành và có ý thức trách nhiệm xã hội. Tuy nhiên, khoảng 20% giáo viên còn chưa tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy và chưa chủ động trong việc tự học, bồi dưỡng chuyên môn. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học đạt mức trung bình, với khoảng 60% giáo viên sử dụng thành thạo các phần mềm hỗ trợ giảng dạy.

  3. Quản lý công tác quy hoạch và tuyển dụng: Các trường đã xây dựng kế hoạch quy hoạch đội ngũ giáo viên theo chuẩn chức danh nghề nghiệp, tuy nhiên vẫn còn hiện tượng bổ nhiệm chức danh khi chưa đủ điều kiện. Công tác tuyển dụng chủ yếu dựa trên nhu cầu thực tế, với hình thức xét tuyển chiếm ưu thế. Việc bố trí, sắp xếp giáo viên cơ bản phù hợp với năng lực và chuyên môn, nhưng còn tồn tại phân công công việc cảm tính, chưa phát huy hết thế mạnh cá nhân.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng và chính sách: Công tác đào tạo, bồi dưỡng được tổ chức thường xuyên với các hình thức đa dạng như bồi dưỡng hè, chuyên đề ngắn hạn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 70% giáo viên tham gia đầy đủ các khóa bồi dưỡng theo yêu cầu. Việc thực hiện chế độ, chính sách cho giáo viên cơ bản kịp thời, nhưng vẫn còn một số trường hợp chưa được hưởng đầy đủ quyền lợi, ảnh hưởng đến động lực công tác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Yên Mô đã có sự phát triển tích cực về số lượng và chất lượng, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông 2018. Tỷ lệ giáo viên trên chuẩn tăng dần phản ánh nỗ lực nâng cao trình độ chuyên môn. Tuy nhiên, sự chưa đồng đều trong năng lực và thái độ đổi mới phương pháp giảng dạy là thách thức cần giải quyết.

So sánh với các nghiên cứu trong nước, kết quả tương đồng với thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên tại các địa phương khác như tỉnh Bình Dương và Bến Tre, nơi cũng ghi nhận sự cần thiết của việc đổi mới công tác quản lý và bồi dưỡng giáo viên. Việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế là điểm chung trong nhiều nghiên cứu, đòi hỏi tăng cường đào tạo kỹ năng số cho giáo viên.

Việc quản lý quy hoạch và tuyển dụng còn tồn tại những bất cập như bổ nhiệm chưa đúng tiêu chuẩn, phân công công việc chưa hợp lý, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực. Điều này phản ánh sự cần thiết của việc xây dựng quy trình quản lý minh bạch, công khai và khoa học hơn.

Các số liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn qua các năm, bảng phân tích mức độ tham gia bồi dưỡng, và biểu đồ đánh giá năng lực ứng dụng công nghệ thông tin của giáo viên. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự tiến bộ và những điểm cần cải thiện trong quản lý đội ngũ giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quy hoạch đội ngũ giáo viên theo chuẩn chức danh nghề nghiệp: Xây dựng kế hoạch quy hoạch dài hạn, đảm bảo số lượng, cơ cấu và chất lượng đội ngũ phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục. Thời gian thực hiện trong 3 năm tới, do Ban Giám hiệu các trường phối hợp với Sở GD&ĐT chủ trì.

  2. Cải tiến công tác tuyển dụng và bố trí sử dụng giáo viên: Áp dụng quy trình tuyển dụng minh bạch, công khai, ưu tiên xét tuyển những ứng viên có năng lực chuyên môn và kỹ năng đổi mới phương pháp giảng dạy. Bố trí công việc dựa trên năng lực, sở trường và điều kiện cá nhân giáo viên nhằm phát huy tối đa hiệu quả. Thực hiện ngay trong các kỳ tuyển dụng tiếp theo.

  3. Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng số: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp dạy học đổi mới, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Khuyến khích giáo viên tự học, tự bồi dưỡng với cơ chế khen thưởng phù hợp. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các trường thực hiện.

  4. Nâng cao hiệu quả quản lý chế độ, chính sách cho giáo viên: Đảm bảo thực hiện đầy đủ, kịp thời các chế độ chính sách theo quy định pháp luật, đồng thời xây dựng cơ chế hỗ trợ thêm nhằm tạo động lực cho giáo viên. Chủ thể thực hiện là các cơ quan quản lý giáo dục địa phương, với đánh giá định kỳ hàng năm.

  5. Xây dựng môi trường làm việc tích cực, phát huy vai trò lãnh đạo của hiệu trưởng: Tăng cường năng lực quản lý, lãnh đạo của hiệu trưởng thông qua đào tạo chuyên sâu về quản lý giáo dục hiện đại, phát huy dân chủ và sự phối hợp trong đội ngũ giáo viên. Thực hiện trong vòng 2 năm tới, do Sở GD&ĐT tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý đội ngũ giáo viên trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.

  2. Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu các trường THPT: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ giáo viên, đặc biệt trong công tác quy hoạch, tuyển dụng, đào tạo và sử dụng nhân sự.

  3. Giáo viên THPT: Nhận thức rõ yêu cầu đổi mới về phẩm chất, năng lực và phương pháp giảng dạy theo chương trình mới, từ đó chủ động nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn quản lý đội ngũ giáo viên, giúp phát triển các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý đội ngũ giáo viên lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Quản lý đội ngũ giáo viên hiệu quả giúp đảm bảo số lượng, chất lượng và cơ cấu phù hợp, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý đội ngũ giáo viên ở huyện Yên Mô?
    Bao gồm phẩm chất và năng lực của hiệu trưởng, phẩm chất và năng lực giáo viên, môi trường kinh tế - xã hội địa phương, công tác chỉ đạo của Sở GD&ĐT và cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin của giáo viên?
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, khuyến khích tự học, tạo điều kiện trang bị thiết bị công nghệ hiện đại và xây dựng môi trường làm việc hỗ trợ ứng dụng CNTT trong giảng dạy.

  4. Quy trình tuyển dụng giáo viên hiện nay được thực hiện như thế nào?
    Tuyển dụng gồm hai hình thức chính: thi tuyển (thi trắc nghiệm và thi thực hành) và xét tuyển (vòng kiến thức chung và chuyên môn), được áp dụng song song tùy theo địa phương.

  5. Các biện pháp nào giúp cải thiện công tác bồi dưỡng giáo viên?
    Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng rõ ràng, đa dạng hình thức đào tạo, khuyến khích tự học, đánh giá hiệu quả bồi dưỡng và điều chỉnh kịp thời các bất cập trong công tác đào tạo.

Kết luận

  • Đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Yên Mô đã có sự phát triển tích cực về số lượng và chất lượng, đáp ứng phần lớn yêu cầu của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
  • Công tác quản lý đội ngũ giáo viên còn tồn tại một số hạn chế như phân công công việc chưa hợp lý, ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng đều và chế độ chính sách chưa thực hiện đầy đủ.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm quy hoạch, tuyển dụng, đào tạo bồi dưỡng và chính sách đãi ngộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ giáo viên.
  • Các giải pháp cần được triển khai trong vòng 2-3 năm tới, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và giáo viên.
  • Kêu gọi các nhà quản lý giáo dục và các trường THPT huyện Yên Mô áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.