Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam, phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam, với dân số khoảng 80 nghìn người và mạng lưới 15 trường THCS, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý và phát triển đội ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Năm học 2019-2020, toàn huyện có 3896 học sinh THCS với 126 lớp, bình quân 31 học sinh/lớp, trong khi đội ngũ giáo viên THCS là 275 người, đảm bảo tỷ lệ giáo viên/lớp theo quy định. Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ giáo viên chưa đồng đều, còn tồn tại tình trạng thừa thiếu cục bộ, chưa đồng bộ về cơ cấu chuyên môn và trình độ đào tạo. Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS trên địa bàn huyện Tiên Phước từ năm 2016 đến 2019, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển giáo dục THCS huyện Tiên Phước, đồng thời hỗ trợ thực hiện hiệu quả Chương trình giáo dục phổ thông mới và các chính sách phát triển nguồn nhân lực giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý phát triển nguồn nhân lực và lý thuyết quản lý giáo dục. Lý thuyết quản lý phát triển nguồn nhân lực của Leonard Nadler nhấn mạnh ba thành phần: giáo dục, đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực; tạo môi trường phát triển nguồn nhân lực; và quản lý sử dụng nguồn nhân lực nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức. Lý thuyết quản lý giáo dục tập trung vào sự tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đội ngũ giáo viên nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý phát triển đội ngũ giáo viên là quá trình tác động nhằm đảm bảo số lượng, cơ cấu, trình độ và phẩm chất đạo đức của giáo viên THCS; chuẩn nghề nghiệp giáo viên theo Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT; yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 với mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh; và các yêu cầu về số lượng, cơ cấu, chất lượng đội ngũ giáo viên THCS.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: số liệu thống kê từ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tiên Phước, hồ sơ lưu trữ, các văn bản pháp luật liên quan; khảo sát điều tra bằng phiếu hỏi với 281 cán bộ quản lý và giáo viên tại 15 trường THCS, TH-THCS; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý; và quan sát thực tế môi trường làm việc tại các trường. Cỡ mẫu khảo sát gồm 31 cán bộ quản lý, 250 giáo viên và 11 lãnh đạo, chuyên viên Phòng GDĐT, Phòng Nội vụ. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ các trường THCS trên địa bàn huyện nhằm đảm bảo tính đại diện. Thời gian nghiên cứu từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2020. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tính điểm trung bình theo thang đánh giá 5 mức độ (Tốt, Khá, Trung bình, Yếu, Kém) để đánh giá thực trạng các nội dung quản lý phát triển đội ngũ giáo viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và cơ cấu đội ngũ giáo viên THCS: Toàn huyện có 275 giáo viên THCS năm học 2019-2020, đảm bảo tỷ lệ 1,9 giáo viên/lớp theo quy định. Tuy nhiên, cơ cấu giáo viên theo bộ môn chưa đồng đều, một số môn học mới như Khoa học tự nhiên, Hoạt động trải nghiệm chưa có giáo viên chuyên sâu. Tỷ lệ giáo viên đạt trình độ trên chuẩn chiếm 70,8%, 100% giáo viên đạt chuẩn đào tạo theo quy định.

  2. Chất lượng và trình độ đào tạo: 90% cán bộ quản lý có trình độ đại học, 67,7% cán bộ quản lý đã qua lớp quản lý giáo dục, nhưng tỷ lệ cán bộ chưa qua đào tạo trung cấp lý luận chính trị còn cao. Một bộ phận giáo viên lớn tuổi còn thụ động trong đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin. Tỷ lệ giáo viên chưa đạt chuẩn theo Luật Giáo dục 2019 vẫn tồn tại do chưa có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm hoặc bằng cử nhân chuyên ngành phù hợp.

  3. Công tác quản lý phát triển đội ngũ giáo viên: Công tác quy hoạch, tuyển dụng được thực hiện theo kế hoạch hàng năm, nhưng còn hạn chế trong việc dự báo biến động đội ngũ và cơ cấu hợp lý. Việc bố trí, sử dụng giáo viên chưa hoàn toàn phù hợp với sở trường và chuyên môn, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác giảng dạy. Công tác kiểm tra, đánh giá giáo viên được thực hiện thường xuyên nhưng chưa đồng bộ, thiếu minh bạch và chưa phát huy hết vai trò của các tổ chức trong nhà trường.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng và môi trường làm việc: Các hình thức bồi dưỡng thường xuyên, định kỳ và tự bồi dưỡng được tổ chức nhưng chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu đổi mới chương trình. Môi trường làm việc còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học chưa đồng bộ, một số trường thiếu phòng học bộ môn và nhà đa năng. Mối quan hệ giữa lãnh đạo và giáo viên chưa thực sự tạo động lực phát triển, ảnh hưởng đến tinh thần và hiệu quả công tác.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy đội ngũ giáo viên THCS huyện Tiên Phước đã cơ bản đáp ứng về số lượng và trình độ đào tạo theo quy định, tuy nhiên chất lượng và cơ cấu còn nhiều bất cập. So với các nghiên cứu trong nước, tình trạng chưa đồng đều về chất lượng giáo viên và hạn chế trong công tác quản lý phát triển đội ngũ là phổ biến. Nguyên nhân chủ yếu do quy hoạch chưa sát thực tế, công tác tuyển dụng và bố trí chưa linh hoạt, thiếu sự đầu tư đồng bộ cho đào tạo, bồi dưỡng và môi trường làm việc. Việc áp dụng các tiêu chuẩn nghề nghiệp mới và Luật Giáo dục 2019 đặt ra yêu cầu cao hơn về trình độ và năng lực giáo viên, đòi hỏi sự đổi mới toàn diện trong quản lý phát triển đội ngũ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ đào tạo, cơ cấu tuổi tác, tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn nghề nghiệp và bảng điểm trung bình đánh giá các nội dung quản lý để minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác quy hoạch và kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên: Xây dựng quy hoạch dài hạn và kế hoạch ngắn hạn dựa trên dự báo biến động số lượng, cơ cấu theo bộ môn, trình độ và độ tuổi. Thời gian thực hiện từ 2021 đến 2025, do Phòng GDĐT chủ trì phối hợp với các trường THCS.

  2. Đổi mới công tác tuyển dụng và bố trí sử dụng giáo viên: Tuyển dụng theo đúng quy hoạch, ưu tiên giáo viên có trình độ phù hợp với bộ môn và năng lực sư phạm. Bố trí giáo viên đúng sở trường, chuyên môn, tạo điều kiện phát huy năng lực cá nhân. Thực hiện thường xuyên, có đánh giá hiệu quả hàng năm, do Phòng Nội vụ và Phòng GDĐT phối hợp thực hiện.

  3. Nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng và tự bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin theo định kỳ và theo nhu cầu thực tế. Khuyến khích tự học, tự bồi dưỡng và bồi dưỡng lẫn nhau trong các tổ chuyên môn. Thời gian triển khai liên tục từ 2021, do Phòng GDĐT và các trường phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng môi trường làm việc tích cực, thân thiện và chuyên nghiệp: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại, đảm bảo phòng học bộ môn, nhà đa năng theo quy định. Tăng cường mối quan hệ lãnh đạo - giáo viên, tạo động lực làm việc, khuyến khích sáng tạo và phát triển nghề nghiệp. Thực hiện trong giai đoạn 2021-2025, do UBND huyện, Phòng GDĐT và các trường phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Xây dựng hệ thống đánh giá minh bạch, toàn diện dựa trên chuẩn nghề nghiệp, kết quả giảng dạy và đóng góp cho nhà trường. Khen thưởng kịp thời, tạo động lực phát triển đội ngũ. Thực hiện hàng năm, do Phòng GDĐT và các trường chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và trường học: Giúp nâng cao năng lực quản lý phát triển đội ngũ giáo viên, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện các biện pháp phát triển đội ngũ phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: Hiểu rõ yêu cầu đổi mới giáo dục, chuẩn nghề nghiệp và các cơ hội phát triển nghề nghiệp, từ đó chủ động nâng cao trình độ, đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh và Bộ Giáo dục và Đào tạo: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo, bồi dưỡng và quản lý đội ngũ giáo viên phù hợp với thực tiễn địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ giáo viên THCS lại quan trọng trong đổi mới giáo dục?
    Phát triển đội ngũ giáo viên THCS là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục phổ thông, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  2. Thực trạng đội ngũ giáo viên THCS huyện Tiên Phước hiện nay ra sao?
    Đội ngũ giáo viên cơ bản đủ về số lượng, 70,8% đạt trình độ trên chuẩn, nhưng còn tồn tại bất cập về cơ cấu chuyên môn, trình độ đào tạo chưa đồng đều và hạn chế trong đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên được đề xuất là gì?
    Bao gồm hoàn thiện quy hoạch, đổi mới tuyển dụng và bố trí, nâng cao đào tạo bồi dưỡng, xây dựng môi trường làm việc tích cực và tăng cường kiểm tra đánh giá, khen thưởng.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng giáo viên?
    Tổ chức bồi dưỡng thường xuyên, định kỳ, khuyến khích tự bồi dưỡng và bồi dưỡng lẫn nhau, tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Môi trường làm việc ảnh hưởng thế nào đến phát triển đội ngũ giáo viên?
    Môi trường làm việc tích cực, cơ sở vật chất đầy đủ và mối quan hệ lãnh đạo - giáo viên tốt sẽ tạo động lực, nâng cao tinh thần và hiệu quả công tác của giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Đội ngũ giáo viên THCS huyện Tiên Phước cơ bản đáp ứng yêu cầu về số lượng và trình độ đào tạo, nhưng còn nhiều hạn chế về cơ cấu, chất lượng và công tác quản lý.
  • Công tác quản lý phát triển đội ngũ giáo viên chưa đồng bộ, thiếu sự đổi mới trong quy hoạch, tuyển dụng, đào tạo và môi trường làm việc.
  • Các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên cần được thực hiện đồng bộ, có kế hoạch dài hạn và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và nhà trường.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.
  • Giai đoạn tiếp theo (2021-2025) cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THCS, góp phần xây dựng nền giáo dục phát triển bền vững tại huyện Tiên Phước!