Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, đổi mới phương pháp dạy học trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Tại Việt Nam, đặc biệt là ở Học viện Phật giáo Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh, việc đổi mới phương pháp dạy học không chỉ góp phần phát triển năng lực người học mà còn đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân lực trình độ cao, phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ quốc phòng, an ninh. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Đảng nhấn mạnh việc đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, đồng thời ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý đổi mới phương pháp dạy học tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ năm học 2020-2021 đến nay. Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, quản lý đổi mới phương pháp dạy học và các điều kiện tổ chức đổi mới phương pháp dạy học tại Học viện.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo, phát huy tính tích cực và sáng tạo của người học, đồng thời thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục Phật giáo hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục hiện đại, tập trung vào ba khái niệm chính: đổi mới phương pháp dạy học, quản lý đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục.

  1. Đổi mới phương pháp dạy học được hiểu là quá trình cải tiến các hình thức, cách thức dạy học nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo và năng lực của người học, đồng thời khắc phục phương pháp truyền thống thụ động, áp đặt.

  2. Quản lý đổi mới phương pháp dạy học là hoạt động tổ chức, điều khiển, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đảm bảo quá trình đổi mới phương pháp dạy học được thực hiện đồng bộ, hiệu quả, đáp ứng mục tiêu giáo dục đại học.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy học là việc sử dụng các công cụ, phần mềm và hệ thống kỹ thuật số để hỗ trợ thu thập, xử lý nội dung, tổ chức dạy học và đánh giá kết quả học tập.

Khung lý thuyết còn bao gồm các mô hình quản lý giáo dục quốc tế như mô hình “Nhà trường ưu việt” (School Excellence Model) của Singapore và mô hình “Nhà trường thông tuệ” (Smart School) của Malaysia, nhấn mạnh vai trò của quản lý trong đổi mới phương pháp dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ khảo sát thực trạng tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm 54 cán bộ quản lý, giảng viên và 250 sinh viên. Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng các văn bản quản lý, báo cáo, kế hoạch và phỏng vấn sâu với các cán bộ quản lý và giảng viên.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu khảo sát được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0 với các thống kê mô tả như tần suất, tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình cộng và độ lệch chuẩn. Phân tích tập trung vào đánh giá nhận thức, thực trạng thực hiện và quản lý đổi mới phương pháp dạy học.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm học 2020-2021 đến nay, phản ánh thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện hiện tại của Học viện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vị trí, vai trò của đổi mới phương pháp dạy học:

    • Cán bộ quản lý và giảng viên đánh giá cao vai trò “Đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học tập của sinh viên” với điểm trung bình 4,52/5, sinh viên đánh giá 4,15/5.
    • Vai trò “Tăng cường sử dụng thiết bị kỹ thuật, đặc biệt là công nghệ thông tin” cũng được đánh giá cao với điểm trung bình lần lượt là 4,39 và 3,97.
    • Vai trò “Đổi mới phương pháp dạy học là khâu then chốt trong đổi mới giáo dục” được đánh giá ở mức khá với điểm trung bình 4,26 (cán bộ) và 3,78 (sinh viên).

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học:

    • Mục tiêu “Hình thành năng lực cho người học” được cán bộ quản lý và giảng viên đánh giá tốt với điểm trung bình 4,09, sinh viên đánh giá 4,09.
    • Mục tiêu “Hình thành tính tích cực, sáng tạo cho người học” có điểm trung bình 3,65 (sinh viên) và 3,84 (cán bộ).
    • Ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy học được đánh giá tích cực với điểm trung bình 3,84 (sinh viên) và 3,84 (cán bộ).

  3. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học:

    • Quản lý mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học được thực hiện tương đối tốt, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế trong việc điều chỉnh mục tiêu phù hợp với thực tiễn.
    • Quản lý nội dung đổi mới phương pháp dạy học và quản lý các điều kiện tổ chức còn chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận.
    • Các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, chính sách hỗ trợ và yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực cán bộ quản lý, giảng viên ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên về vai trò của đổi mới phương pháp dạy học tương đối đồng thuận, phản ánh sự quan tâm và nỗ lực của Học viện trong việc đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, điểm trung bình của sinh viên thấp hơn cán bộ quản lý cho thấy còn khoảng cách trong việc truyền đạt và thực hiện đổi mới phương pháp dạy học.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin được đánh giá tích cực nhưng vẫn còn hạn chế do cơ sở vật chất chưa đồng bộ và năng lực sử dụng công nghệ của giảng viên chưa đồng đều. So sánh với các mô hình quốc tế như “Nhà trường ưu việt” và “Nhà trường thông tuệ”, Học viện cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và đào tạo nâng cao năng lực công nghệ cho đội ngũ giảng viên.

Quản lý đổi mới phương pháp dạy học tại Học viện còn gặp khó khăn trong việc phối hợp giữa các chức năng quản lý như kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Điều này ảnh hưởng đến tính đồng bộ và hiệu quả của quá trình đổi mới. Các biểu đồ thể hiện mức độ đánh giá của các nhóm đối tượng về từng nội dung quản lý sẽ giúp minh họa rõ hơn sự phân bố nhận thức và thực trạng thực hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý và giảng viên
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về đổi mới phương pháp dạy học và quản lý đổi mới phương pháp dạy học, tập trung vào kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và phương pháp dạy học tích cực. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Học viện phối hợp với các đơn vị đào tạo.

  2. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học hiện đại
    Cải thiện hệ thống phòng học, thư viện điện tử, trang thiết bị công nghệ thông tin phục vụ dạy và học, đảm bảo đủ số lượng và chất lượng để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý cơ sở vật chất và Ban Giám đốc.

  3. Xây dựng và hoàn thiện quy trình quản lý đổi mới phương pháp dạy học
    Thiết lập quy trình quản lý đồng bộ, rõ ràng về kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đổi mới phương pháp dạy học, đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các bộ phận. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý đào tạo và các khoa.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học và quản lý
    Phát triển các phần mềm hỗ trợ giảng dạy, học tập và đánh giá kết quả học tập; đồng thời xây dựng hệ thống đào tạo trực tuyến, tạo điều kiện cho sinh viên tự học và giảng viên đổi mới phương pháp. Thời gian thực hiện: 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Công nghệ thông tin và Ban Giám đốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học
    Giúp hiểu rõ về quản lý đổi mới phương pháp dạy học, từ đó xây dựng các chính sách và kế hoạch phù hợp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Giảng viên và nhà giáo dục
    Cung cấp kiến thức và phương pháp đổi mới dạy học, giúp giảng viên phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học và ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả.

  3. Sinh viên ngành Quản lý giáo dục và Sư phạm
    Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu về quản lý đổi mới phương pháp dạy học trong bối cảnh giáo dục hiện đại, phục vụ cho học tập và nghiên cứu khoa học.

  4. Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục
    Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học, làm cơ sở cho các đề xuất chính sách giáo dục phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Đổi mới phương pháp dạy học có ý nghĩa gì đối với giáo dục đại học?
    Đổi mới phương pháp dạy học giúp phát huy tính tích cực, sáng tạo và năng lực của người học, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển xã hội và hội nhập quốc tế.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý đổi mới phương pháp dạy học?
    Bao gồm yếu tố khách quan như chính sách, cơ sở vật chất, công nghệ và yếu tố chủ quan như nhận thức, năng lực của cán bộ quản lý và giảng viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý đổi mới phương pháp dạy học?
    Cần tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý, xây dựng quy trình quản lý đồng bộ, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy học là gì?
    Công nghệ thông tin hỗ trợ thu thập, xử lý nội dung, tổ chức dạy học và đánh giá kết quả, tạo điều kiện cho học tập linh hoạt và nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học?
    Thông qua việc khảo sát nhận thức, đánh giá kết quả học tập của sinh viên, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch đổi mới và phản hồi từ các bên liên quan.

Kết luận

  • Đổi mới phương pháp dạy học tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh giữ vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực người học.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên về đổi mới phương pháp dạy học tương đối đồng thuận, tuy nhiên còn tồn tại khoảng cách trong thực hiện.
  • Quản lý đổi mới phương pháp dạy học còn gặp khó khăn do hạn chế về cơ sở vật chất, năng lực cán bộ và quy trình quản lý chưa đồng bộ.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin là yếu tố quan trọng nhưng cần được đầu tư và phát triển mạnh mẽ hơn để hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ, đầu tư cơ sở vật chất, hoàn thiện quy trình quản lý và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục Phật giáo hiện đại.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giảng viên tại Học viện Phật giáo Việt Nam cần chủ động tham gia các chương trình đào tạo, áp dụng công nghệ mới và phối hợp chặt chẽ trong quản lý đổi mới phương pháp dạy học để đạt được mục tiêu chung.