Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn diện chương trình giáo dục phổ thông, việc quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tiểu học trở thành một yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, các trường tiểu học đã có những bước chuyển biến trong quản lý và tổ chức dạy học, tuy nhiên hiệu quả chưa đạt kỳ vọng. Theo khảo sát thực trạng từ tháng 9/2019 đến tháng 6/2020 tại 6 trường tiểu học với 24 cán bộ quản lý và 108 giáo viên, việc vận dụng phương pháp dạy học phát triển năng lực còn hạn chế, đặc biệt là các hoạt động tự học, tự phát hiện và giải quyết vấn đề của học sinh chưa được chú trọng đúng mức. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học tại các trường tiểu học huyện Đại Từ. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đại Từ trong năm học 2019-2020, với ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018, đồng thời nâng cao năng lực và phẩm chất học sinh tiểu học, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và dạy học phát triển năng lực. Thứ nhất, lý thuyết quản lý theo quan điểm hệ thống nhấn mạnh vai trò của người quản lý trong việc tổ chức, điều khiển và kiểm soát các hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Thứ hai, lý thuyết dạy học theo định hướng phát triển năng lực tập trung vào việc phát triển phẩm chất và năng lực học sinh thông qua các phương pháp tích cực, chú trọng hoạt động thực hành và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý dạy học, năng lực và phát triển năng lực, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá theo định hướng năng lực, và môi trường học tập linh hoạt. Mô hình quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực được xây dựng trên cơ sở phối hợp giữa hoạt động của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, tập trung vào kết quả đầu ra về năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm: khảo sát bảng hỏi với 24 cán bộ quản lý và 108 giáo viên tại 6 trường tiểu học huyện Đại Từ; phỏng vấn chuyên sâu với cán bộ quản lý và giáo viên; tổng kết kinh nghiệm từ các báo cáo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện; và ý kiến chuyên gia về các biện pháp quản lý đề xuất. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phân tích tương quan nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2019 đến tháng 6/2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý kế hoạch dạy học: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên cho biết kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực được xây dựng nhưng chưa chi tiết và chưa phân hóa phù hợp với năng lực học sinh. Việc phân công giảng dạy chưa hoàn toàn dựa trên năng lực và sở trường của giáo viên, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện kế hoạch.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học: Chỉ khoảng 60% giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, trong đó việc tổ chức hoạt động nhóm và phát huy tính chủ động của học sinh còn hạn chế. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học mới đạt mức trung bình 45%, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Có 70% giáo viên thực hiện kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực, tuy nhiên việc đánh giá chưa đa dạng và chưa chú trọng đến sự tiến bộ của học sinh. Học sinh ít được tham gia vào quá trình đánh giá, hạn chế phát triển năng lực phản biện.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng: Năng lực và phẩm chất của cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng là những yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc đội ngũ cán bộ quản lý chủ yếu được bổ nhiệm dựa trên kinh nghiệm giảng dạy mà chưa được đào tạo chuyên sâu về quản lý giáo dục. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về quản lý giáo dục tiểu học tại các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội tương tự. Việc đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá còn chậm do thiếu sự hỗ trợ về trang thiết bị và đào tạo chuyên môn. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và ứng dụng công nghệ thông tin sẽ minh họa rõ nét sự chênh lệch giữa các trường. Bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng cũng cho thấy mối tương quan tích cực giữa năng lực cán bộ quản lý và hiệu quả quản lý dạy học. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học chi tiết, phân hóa theo năng lực học sinh: Cán bộ quản lý cần hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy cụ thể, linh hoạt, phù hợp với đặc điểm từng lớp và từng học sinh. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn.

  2. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo về quản lý giáo dục và phương pháp dạy học phát triển năng lực, đặc biệt chú trọng kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  3. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp tích cực, tổ chức hoạt động nhóm, phát huy tính chủ động sáng tạo của học sinh. Xây dựng hệ thống đánh giá đa dạng, chú trọng đánh giá quá trình và sự tiến bộ của học sinh. Thời gian: triển khai ngay và duy trì liên tục. Chủ thể: Hiệu trưởng, giáo viên.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Đầu tư bổ sung thiết bị công nghệ thông tin, đồ dùng dạy học hiện đại nhằm hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian: kế hoạch đầu tư trong 2 năm tới. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, nhà trường.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Xây dựng các chương trình tuyên truyền, vận động cha mẹ học sinh tham gia hỗ trợ học tập và rèn luyện cho học sinh, tạo môi trường học tập tích cực. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: Ban giám hiệu, Ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực, giúp nâng cao năng lực quản lý và xây dựng kế hoạch giáo dục hiệu quả.

  2. Giáo viên tiểu học: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực, cách tổ chức hoạt động học tập phát triển năng lực học sinh, cũng như kỹ năng xây dựng kế hoạch bài dạy và đánh giá học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình quản lý dạy học đổi mới, phương pháp nghiên cứu hỗn hợp và các biện pháp quản lý thực tiễn tại địa phương.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Cung cấp thông tin thực trạng và đề xuất chính sách, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học phù hợp với đặc điểm vùng miền.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực là gì?
    Là quá trình tổ chức, điều khiển các hoạt động dạy học nhằm phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, tập trung vào kết quả đầu ra thay vì chỉ truyền thụ kiến thức. Ví dụ, giáo viên tổ chức các hoạt động nhóm, khuyến khích học sinh tự tìm tòi, giải quyết vấn đề thực tiễn.

  2. Tại sao việc đổi mới phương pháp dạy học lại quan trọng?
    Phương pháp dạy học tích cực giúp học sinh phát huy tính chủ động, sáng tạo, phù hợp với đặc điểm cá nhân và nhu cầu xã hội hiện đại. Nghiên cứu cho thấy chỉ khoảng 60% giáo viên tại huyện Đại Từ áp dụng phương pháp này hiệu quả, cần được nâng cao.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dạy học?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, chính sách đãi ngộ và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng. Ví dụ, cán bộ quản lý chưa được đào tạo chuyên sâu sẽ khó đưa ra các quyết sách đổi mới.

  4. Làm thế nào để đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực?
    Đánh giá dựa trên sự tiến bộ của học sinh, khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, kết hợp đánh giá của giáo viên, học sinh và cha mẹ. Học sinh cũng được tham gia phản biện và tự đánh giá để phát triển năng lực phản biện.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý dạy học tại các trường tiểu học?
    Xây dựng kế hoạch dạy học chi tiết, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá, cải thiện cơ sở vật chất, tăng cường phối hợp với gia đình và cộng đồng. Thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại huyện Đại Từ.
  • Thực trạng cho thấy việc xây dựng kế hoạch, đổi mới phương pháp và kiểm tra đánh giá còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như năng lực cán bộ quản lý, chất lượng giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp xã hội ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả dạy học theo định hướng phát triển năng lực trong thời gian tới.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường triển khai đồng bộ các giải pháp, tăng cường bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông 2018.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học huyện Đại Từ cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp quản lý ngay trong năm học tới, đồng thời phối hợp chặt chẽ với Phòng Giáo dục và Đào tạo để được hỗ trợ bồi dưỡng và đầu tư thiết bị. Để biết thêm chi tiết và nhận tư vấn chuyên sâu, quý độc giả và cán bộ quản lý có thể liên hệ với tác giả hoặc các đơn vị giáo dục địa phương.