## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển nền kinh tế tri thức, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài. Tại huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh, các trường trung học cơ sở (THCS) thuộc xã đặc biệt khó khăn (ĐBKK) đang đối mặt với nhiều thách thức về chất lượng dạy học do điều kiện kinh tế, xã hội và cơ sở vật chất còn hạn chế. Qua khảo sát trong giai đoạn 2011-2015 tại ba trường THCS thuộc xã ĐBKK Đồng Sơn, Đồng Lâm, Kỳ Thượng, nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng, nhằm đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, khả thi.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THCS xã ĐBKK huyện Hoành Bồ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên trong các trường THCS xã ĐBKK, với dữ liệu thu thập qua khảo sát thực tiễn và phân tích thống kê. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần thu hẹp khoảng cách chất lượng giáo dục giữa các vùng miền, nâng cao tỷ lệ phổ cập THCS và phát triển toàn diện học sinh vùng khó khăn.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

- **Lý thuyết quản lý giáo dục**: Quản lý là quá trình tác động có tổ chức của chủ thể quản lý lên khách thể nhằm đạt mục tiêu giáo dục, bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.
- **Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học**: Quản lý đồng bộ các thành tố của quá trình dạy học như mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên để đảm bảo chất lượng dạy học.
- **Khái niệm đảm bảo chất lượng giáo dục**: Là hệ thống các nguyên tắc và biện pháp nhằm duy trì và nâng cao chất lượng giáo dục, đảm bảo sự minh bạch, trách nhiệm và hiệu quả trong hoạt động dạy học.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, xã đặc biệt khó khăn, chất lượng giáo dục, biện pháp quản lý, và đảm bảo chất lượng.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập số liệu từ khảo sát thực trạng tại ba trường THCS xã ĐBKK Đồng Sơn, Đồng Lâm, Kỳ Thượng trong giai đoạn 2011-2015; phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và chuyên gia giáo dục; tổng hợp các văn bản pháp luật, nghị quyết liên quan đến giáo dục và quản lý giáo dục.
- **Phương pháp phân tích**: Phân tích định tính qua phỏng vấn, quan sát; phân tích định lượng qua thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm về kết quả học tập, cơ sở vật chất, nhận thức quản lý.
- **Timeline nghiên cứu**: Nghiên cứu kéo dài 4 năm học (2011-2015), với các giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Cỡ mẫu khảo sát gồm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tại ba trường THCS xã ĐBKK, đảm bảo tính đại diện và khách quan.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Chất lượng học tập học sinh còn thấp**: Tỷ lệ học sinh đạt loại khá, giỏi chỉ khoảng 30-40%, trong khi tỷ lệ học sinh yếu, kém chiếm tới 25-30% qua các năm học 2011-2015.
- **Cơ sở vật chất thiếu thốn**: Khoảng 60% phòng học chưa đạt chuẩn, thiết bị dạy học thiếu và lạc hậu, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả dạy học.
- **Nhận thức quản lý còn hạn chế**: 45% cán bộ quản lý và 50% giáo viên chưa nhận thức đầy đủ về biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng.
- **Đổi mới phương pháp dạy học chưa đồng bộ**: Chỉ khoảng 35% giáo viên áp dụng phương pháp tích cực, còn lại chủ yếu dạy truyền thống, chưa phát huy được tính chủ động của học sinh.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, trình độ dân trí thấp, đội ngũ giáo viên chưa đồng đều về chuyên môn và nghiệp vụ, cùng với sự thiếu hụt về cơ sở vật chất và thiết bị dạy học. So sánh với các nghiên cứu tại các vùng miền núi khác cho thấy tình trạng tương tự, tuy nhiên mức độ thiếu hụt và khó khăn tại huyện Hoành Bồ cao hơn do đặc thù vùng ĐBKK.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ học sinh theo loại học lực qua các năm, bảng đánh giá cơ sở vật chất và biểu đồ nhận thức quản lý của cán bộ, giáo viên. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và đầu tư cơ sở vật chất để đảm bảo chất lượng giáo dục vùng khó khăn.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên**: Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý trong vòng 1-2 năm, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học thực hiện.
- **Nâng cao vai trò tổ chuyên môn trong quản lý dạy học**: Xây dựng quy chế hoạt động tổ chuyên môn, tăng cường kiểm tra, giám sát và hỗ trợ chuyên môn, nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy, thực hiện trong 1 năm đầu tiên.
- **Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học qua xã hội hóa giáo dục**: Kêu gọi nguồn lực từ cộng đồng, doanh nghiệp và chính quyền địa phương để cải thiện phòng học, trang thiết bị hiện đại, hoàn thành trong 3 năm.
- **Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và dạy học**: Triển khai phần mềm quản lý giáo dục, đào tạo giáo viên sử dụng công nghệ, nâng cao hiệu quả quản lý và đổi mới phương pháp dạy học, thực hiện trong 2 năm.
- **Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội**: Xây dựng các chương trình hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn, tổ chức các phong trào tự học, tự bồi dưỡng, duy trì liên tục.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Cán bộ quản lý giáo dục**: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường THCS vùng khó khăn có thể áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý dạy học.
- **Giáo viên THCS**: Nắm bắt các phương pháp đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy, phát huy vai trò tổ chuyên môn trong quản lý hoạt động dạy học.
- **Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học**: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý giáo dục vùng đặc biệt khó khăn.
- **Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương**: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục vùng khó khăn, hỗ trợ các trường THCS.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Quản lý hoạt động dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng là gì?**  
Là quá trình tác động có tổ chức của cán bộ quản lý vào các thành tố dạy học nhằm đảm bảo thực hiện mục tiêu, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

2. **Tại sao cần tập trung nghiên cứu quản lý dạy học ở xã đặc biệt khó khăn?**  
Vì điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục, cần có biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao hiệu quả dạy học.

3. **Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học ở vùng ĐBKK là gì?**  
Bao gồm chất lượng đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, nhận thức quản lý, điều kiện kinh tế xã hội và đặc thù học sinh vùng dân tộc thiểu số.

4. **Biện pháp nào hiệu quả nhất để nâng cao chất lượng dạy học tại các trường THCS vùng khó?**  
Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý.

5. **Làm thế nào để đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động dạy học?**  
Thông qua kết quả học tập của học sinh, chất lượng giờ lên lớp, sự đổi mới phương pháp dạy học và sự hài lòng của giáo viên, học sinh và phụ huynh.

## Kết luận

- Nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng tại các trường THCS xã ĐBKK huyện Hoành Bồ.  
- Phát hiện nhiều hạn chế về chất lượng học tập, cơ sở vật chất và nhận thức quản lý cần được khắc phục.  
- Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao chất lượng giáo dục vùng khó khăn.  
- Khuyến nghị tăng cường bồi dưỡng giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ và phối hợp các lực lượng giáo dục.  
- Tiếp tục khảo nghiệm và nhân rộng mô hình quản lý đảm bảo chất lượng tại các vùng ĐBKK khác trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để nâng cao chất lượng giáo dục bền vững. Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm cải thiện hoạt động dạy học tại địa phương mình.