Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, việc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) tại các bệnh viện công lập trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công. Tỉnh Quảng Nam, với hơn 291 cơ sở y tế công lập và dân số khoảng 1,5 triệu người, đang chứng kiến sự gia tăng nhu cầu khám chữa bệnh, đồng thời phải đối mặt với nhiều khó khăn trong quản lý ngân sách y tế. Giai đoạn 2019-2023, tổng dự toán chi thường xuyên NSNN của các bệnh viện công lập tại Quảng Nam tăng từ 105,29 tỷ đồng lên 160,62 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 68-75% tổng dự toán chi cân đối ngân sách tỉnh. Tuy nhiên, công tác lập dự toán, phân bổ và quyết toán ngân sách còn nhiều hạn chế, gây ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ y tế và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các bệnh viện công lập trực thuộc Sở Y tế Quảng Nam trong giai đoạn 2019-2023, với các chỉ số đánh giá dựa trên số liệu dự toán, phân bổ, quyết toán và thanh tra ngân sách. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý tài chính và y tế địa phương hoàn thiện quy trình quản lý ngân sách, góp phần phát triển bền vững hệ thống y tế công lập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong việc phân bổ nguồn lực công, đảm bảo tính hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật trong chi tiêu công.
  • Mô hình chu trình quản lý ngân sách công: Bao gồm các bước lập dự toán, phân bổ, thực hiện, quyết toán và kiểm tra, giám sát ngân sách.
  • Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước: Là các khoản chi duy trì hoạt động hàng ngày của bệnh viện công lập như chi cho nhân sự, vật tư y tế, cơ sở hạ tầng và các chi phí quản lý khác.
  • Tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách: Tính chính xác, minh bạch, tiết kiệm, tuân thủ quy định pháp luật và khả năng điều chỉnh linh hoạt dự toán ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp phân tích định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các báo cáo tài chính, dự toán, quyết toán ngân sách của các bệnh viện công lập tại Quảng Nam giai đoạn 2019-2023; các văn bản pháp luật liên quan; báo cáo của Sở Y tế, Phòng Tài chính - Kế hoạch tỉnh Quảng Nam.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá diễn biến dự toán, phân bổ và quyết toán ngân sách.
    • So sánh tỷ lệ chi thường xuyên trong tổng ngân sách qua các năm.
    • Phân tích định tính dựa trên các quy định pháp lý, quy trình quản lý ngân sách và kết quả thanh tra, kiểm tra.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung vào toàn bộ các bệnh viện công lập trực thuộc Sở Y tế Quảng Nam, gồm 16 bệnh viện tuyến tỉnh và 19 bệnh viện tuyến huyện, đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2019 đến 2023, đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dự toán chi thường xuyên NSNN: Tổng dự toán chi thường xuyên của các bệnh viện công lập tăng từ 105,29 tỷ đồng năm 2019 lên 160,62 tỷ đồng năm 2023, chiếm tỷ trọng từ 68,6% đến 74,8% tổng dự toán chi cân đối ngân sách tỉnh. Điều này phản ánh nhu cầu ngày càng cao về nguồn lực tài chính để duy trì hoạt động y tế công lập.

  2. Chấp hành quy trình lập dự toán: Tỷ lệ bệnh viện lập dự toán đúng thời hạn và tuân thủ quy định pháp luật đạt 96-100% qua các năm, tuy nhiên vẫn còn khoảng 4% đơn vị chưa thực hiện đúng thời gian hoặc chi tiết tính toán chưa chính xác, ảnh hưởng đến chất lượng dự toán.

  3. Phân bổ ngân sách chưa đồng đều: Các bệnh viện ở vùng đồng bằng và thành thị nhận được nguồn ngân sách ổn định hơn so với các bệnh viện vùng núi, vùng sâu vùng xa, nơi chi phí vận chuyển và duy trì hoạt động cao hơn, gây khó khăn trong việc đảm bảo chất lượng dịch vụ y tế.

  4. Quyết toán ngân sách còn hạn chế: Việc quyết toán chi thường xuyên chưa được thực hiện đầy đủ và chính xác, dẫn đến tình trạng thiếu minh bạch và khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách. Tỷ lệ tuân thủ quyết toán đạt khoảng 90%, còn tồn tại sai sót và chậm trễ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do năng lực cán bộ quản lý tài chính tại một số bệnh viện còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý tài chính và y tế, cũng như sự phức tạp trong quy trình lập và điều chỉnh dự toán ngân sách. So với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khác, nơi mà việc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước còn nhiều bất cập.

Việc tăng trưởng dự toán chi thường xuyên phản ánh nhu cầu thực tế của hệ thống y tế công lập, tuy nhiên nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ sẽ dẫn đến lãng phí và sử dụng ngân sách không hiệu quả. Các biểu đồ thể hiện tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng ngân sách qua các năm sẽ minh họa rõ xu hướng tăng và sự phân bổ không đồng đều giữa các khu vực.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý tài chính, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách, đồng thời cần có chính sách phân bổ ngân sách công bằng, linh hoạt để đáp ứng nhu cầu đa dạng của các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách: Đẩy mạnh đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ tài chính tại các bệnh viện công lập về kỹ năng lập dự toán chính xác, minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật. Mục tiêu đạt 100% bệnh viện lập dự toán đúng hạn và chính xác trước năm 2025. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế phối hợp Sở Tài chính.

  2. Cải tiến phân bổ ngân sách theo kết quả đầu ra: Áp dụng mô hình phân bổ ngân sách dựa trên hiệu quả hoạt động và nhu cầu thực tế của từng bệnh viện, đặc biệt ưu tiên các bệnh viện vùng núi, vùng sâu vùng xa. Mục tiêu tăng tỷ lệ phân bổ ngân sách hợp lý cho các khu vực khó khăn lên ít nhất 20% so với hiện tại đến năm 2027. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tài chính.

  3. Tăng cường công tác quyết toán và giám sát chi tiêu: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc quyết toán ngân sách, đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Áp dụng phần mềm quản lý ngân sách điện tử để theo dõi chi tiêu theo thời gian thực. Mục tiêu 100% bệnh viện thực hiện quyết toán đúng quy định và công khai kết quả đến năm 2026. Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước, Sở Y tế.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách trực tuyến, giúp tự động hóa quy trình lập dự toán, phân bổ và quyết toán, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Mục tiêu hoàn thành triển khai hệ thống trên toàn tỉnh trước năm 2028. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế, Sở Thông tin và Truyền thông.

  5. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các sai phạm trong quản lý chi thường xuyên ngân sách, xử lý nghiêm minh các vi phạm để nâng cao ý thức tuân thủ. Mục tiêu giảm 50% số vụ vi phạm ngân sách trong giai đoạn 2024-2030. Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh, Sở Y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập: Nghiên cứu cung cấp kiến thức và giải pháp thực tiễn giúp nâng cao năng lực lập dự toán, phân bổ và quyết toán ngân sách, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý tài chính.

  2. Sở Y tế và Sở Tài chính tỉnh Quảng Nam: Là cơ quan quản lý nhà nước, các sở này có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý ngân sách y tế, đảm bảo phân bổ nguồn lực hợp lý và minh bạch.

  3. Các nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách tài chính y tế phù hợp với đặc thù địa phương, góp phần phát triển hệ thống y tế công lập bền vững.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực quản lý kinh tế và tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý ngân sách nhà nước trong lĩnh vực y tế công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên NSNN là các khoản chi duy trì hoạt động hàng ngày của bệnh viện công lập, bao gồm chi cho nhân sự, vật tư y tế, cơ sở hạ tầng và các chi phí quản lý khác. Ví dụ, chi trả lương cho nhân viên y tế và mua thuốc men.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên ngân sách lại quan trọng?
    Quản lý hiệu quả chi thường xuyên giúp đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng đúng mục đích, tránh lãng phí và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế công. Một bệnh viện có quản lý ngân sách tốt sẽ duy trì hoạt động ổn định và phục vụ người dân tốt hơn.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên tại các bệnh viện công lập ở Quảng Nam là gì?
    Khó khăn gồm năng lực cán bộ tài chính hạn chế, phân bổ ngân sách chưa công bằng giữa các khu vực, quy trình quyết toán chưa minh bạch và thiếu ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại các bệnh viện công lập?
    Cần đào tạo cán bộ quản lý tài chính, cải tiến quy trình lập dự toán và quyết toán, áp dụng công nghệ thông tin, tăng cường thanh tra kiểm tra và xây dựng chính sách phân bổ ngân sách dựa trên kết quả đầu ra.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Có, mặc dù tập trung vào Quảng Nam, các kết quả và giải pháp nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các tỉnh, thành phố có đặc điểm tương tự về hệ thống y tế công lập và quản lý ngân sách.

Kết luận

  • Đã phân tích chi tiết thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại các bệnh viện công lập tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2019-2023, nhận diện các thành công và hạn chế chính.
  • Tổng dự toán chi thường xuyên tăng đều qua các năm, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng ngân sách tỉnh, phản ánh nhu cầu tài chính ngày càng cao của hệ thống y tế công lập.
  • Công tác lập dự toán, phân bổ và quyết toán ngân sách còn tồn tại sai sót, chưa đồng đều và thiếu minh bạch, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý và bệnh viện công lập triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2030 để phát triển hệ thống y tế công lập bền vững, đáp ứng tốt nhu cầu chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý tài chính và y tế tỉnh Quảng Nam cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và chuyên sâu nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính công trong lĩnh vực y tế.