Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2017-2021, công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai đã trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Với diện tích tự nhiên 1.126,77 km² và dân số khoảng 71.000 người, huyện Mang Yang là địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, đặc biệt là 5/12 xã thuộc diện đặc biệt khó khăn. Tổng thu ngân sách địa phương tăng bình quân khoảng 5,68%/năm, đạt 516 tỷ đồng vào năm 2020, tuy nhiên năm 2021 có sự giảm nhẹ do ảnh hưởng của các yếu tố khách quan. Chi ngân sách cũng có xu hướng tăng tương ứng, với tổng chi năm 2020 đạt hơn 509 tỷ đồng.
Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Mang Yang, nhằm tìm ra những hạn chế, nguyên nhân và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động quản lý chi thường xuyên từ năm 2017 đến năm 2021 trên địa bàn huyện. Mục tiêu nghiên cứu là nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách, đảm bảo tính tiết kiệm, minh bạch và phù hợp với các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền huyện Mang Yang nâng cao năng lực quản lý tài chính công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân và đảm bảo an ninh chính trị, trật tự xã hội. Các chỉ số như tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất đạt 11,54% năm 2022 và tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 17,91% phản ánh sự tác động tích cực của công tác quản lý ngân sách hiệu quả.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện, tập trung vào quản lý chi thường xuyên NSNN. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong việc phân bổ nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các chức năng quản lý nhà nước, đảm bảo ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng. Chi thường xuyên được định nghĩa là các khoản chi tiêu nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và các dịch vụ công cộng, không trực tiếp tạo ra lợi nhuận nhưng có tác động quan trọng đến phát triển bền vững.
Mô hình chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra ngân sách. Mô hình này giúp phân tích toàn diện quá trình quản lý chi thường xuyên, từ việc dự báo nguồn lực đến kiểm soát và đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách.
Các khái niệm chính được làm rõ gồm: chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện, quản lý chi ngân sách, dự toán chi ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách như điều kiện tự nhiên, kinh tế, cơ chế quản lý tài chính, tổ chức bộ máy và trình độ cán bộ.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện:
Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước huyện Mang Yang giai đoạn 2017-2021, niên giám thống kê địa phương, các văn bản pháp luật liên quan và báo cáo kinh tế - xã hội của huyện.
Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu thu chi ngân sách, so sánh các chỉ tiêu qua các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý. Phương pháp so sánh được sử dụng để đối chiếu thực trạng quản lý chi thường xuyên tại huyện Mang Yang với các địa phương khác nhằm rút ra bài học kinh nghiệm.
Phương pháp đánh giá: Sử dụng các chỉ số tài chính để đánh giá mức độ biến động, hiệu quả sử dụng ngân sách và mức độ tuân thủ các quy định pháp luật.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2017-2021, đồng thời khảo sát thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Mang Yang trong khoảng thời gian này.
Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách thuộc huyện Mang Yang, với phương pháp chọn mẫu toàn diện nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ của dữ liệu. Việc lựa chọn phương pháp phân tích dựa trên tính phù hợp với mục tiêu nghiên cứu và đặc điểm dữ liệu thu thập được.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng thu chi ngân sách ổn định nhưng có biến động năm 2021: Tổng thu ngân sách địa phương tăng bình quân 5,68%/năm, đạt 516 tỷ đồng năm 2020, tuy nhiên năm 2021 giảm còn khoảng 499 tỷ đồng, tương đương giảm 3,4% so với năm trước. Chi ngân sách cũng có xu hướng tương tự, với tổng chi năm 2020 đạt 509 tỷ đồng, giảm còn 447 tỷ đồng năm 2021, bằng 89,48% tổng thu ngân sách.
Cơ cấu chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách: Chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi ngân sách huyện, tập trung vào các lĩnh vực quản lý hành chính, sự nghiệp kinh tế, giáo dục đào tạo, y tế và an ninh quốc phòng. Ví dụ, chi cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo chiếm khoảng 30% tổng chi thường xuyên, phản ánh ưu tiên phát triển nguồn nhân lực.
Hiệu quả quản lý chi thường xuyên còn hạn chế: Qua đánh giá, công tác lập dự toán chi thường xuyên chưa sát với thực tế, dẫn đến tình trạng dự toán cao hơn thực chi, gây lãng phí nguồn lực. Việc chấp hành dự toán chưa nghiêm túc, với tỷ lệ giải ngân chưa đạt 100% dự toán giao, đặc biệt trong các khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản.
Công tác thanh tra, kiểm tra còn chưa thường xuyên và hiệu quả chưa cao: Việc kiểm tra, giám sát chi thường xuyên ngân sách chưa được thực hiện đồng bộ, dẫn đến một số sai phạm trong quản lý chi tiêu, gây thất thoát và lãng phí ngân sách nhà nước.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, nguồn thu ngân sách không ổn định, ảnh hưởng bởi điều kiện tự nhiên phức tạp như khí hậu nhiệt đới gió mùa, mưa bão. Bên cạnh đó, trình độ chuyên môn và năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý ngân sách hiện đại.
So sánh với các nghiên cứu tại huyện Sa Thầy (Kon Tum) và huyện Đăk Đoa (Gia Lai), huyện Mang Yang còn nhiều điểm yếu trong công tác lập dự toán và chấp hành dự toán chi ngân sách. Các địa phương này đã áp dụng các biện pháp cải cách hành chính, tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu chi ngân sách qua các năm, bảng phân tích cơ cấu chi thường xuyên theo lĩnh vực và biểu đồ tỷ lệ giải ngân dự toán chi thường xuyên hàng năm để minh họa rõ nét các vấn đề nêu trên.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao chất lượng lập dự toán chi thường xuyên: Cơ quan tài chính huyện cần phối hợp chặt chẽ với các đơn vị sử dụng ngân sách để xây dựng dự toán sát với thực tế, dựa trên các tiêu chuẩn, định mức chi tiêu hiện hành. Thời gian thực hiện: ngay trong các kỳ lập dự toán hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch.
Tăng cường chấp hành dự toán và kiểm soát chi ngân sách: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ việc giải ngân, đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ, tránh chi dàn trải và thất thoát. Thời gian: liên tục trong năm tài chính. Chủ thể: Kho bạc Nhà nước huyện, cơ quan tài chính, các đơn vị sử dụng ngân sách.
Hoàn thiện công tác quyết toán chi ngân sách: Đẩy mạnh công tác tổng hợp, thẩm định và báo cáo quyết toán ngân sách đúng thời hạn, đảm bảo tính chính xác và minh bạch. Thời gian: cuối năm tài chính. Chủ thể: Các đơn vị sử dụng ngân sách, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước.
Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát: Thường xuyên tổ chức thanh tra, kiểm tra đột xuất các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian: định kỳ và đột xuất. Chủ thể: Thanh tra tài chính huyện, các cơ quan chức năng liên quan.
Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý ngân sách, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: UBND huyện, Sở Tài chính tỉnh Gia Lai.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và xã: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quy trình quản lý chi thường xuyên, từ lập dự toán đến quyết toán và kiểm tra, từ đó áp dụng hiệu quả trong thực tiễn công tác.
Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương, đặc biệt ở vùng khó khăn.
Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo học thuật, nghiên cứu chuyên sâu về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện.
Các tổ chức, cơ quan thanh tra, kiểm toán nhà nước: Áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến công tác kiểm tra, giám sát chi ngân sách, phát hiện và ngăn ngừa các hành vi sai phạm, lãng phí ngân sách.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình tổ chức, phân bổ, sử dụng và kiểm soát các khoản chi tiêu nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và các dịch vụ công cộng trên địa bàn huyện, đảm bảo hiệu quả và tiết kiệm.Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên tại huyện Mang Yang?
Các yếu tố chính gồm điều kiện tự nhiên phức tạp, kinh tế còn khó khăn, nguồn thu ngân sách không ổn định, trình độ cán bộ quản lý hạn chế và cơ chế quản lý tài chính chưa hoàn thiện.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lập dự toán chi thường xuyên?
Cần dựa trên các tiêu chuẩn, định mức chi tiêu hiện hành, phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị sử dụng ngân sách và cơ quan tài chính, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin để dự báo chính xác hơn.Vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra trong quản lý chi ngân sách là gì?
Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện kịp thời các sai phạm, ngăn ngừa thất thoát, lãng phí ngân sách, đồng thời nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công.Tại sao việc nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách lại quan trọng?
Cán bộ có trình độ chuyên môn và đạo đức tốt sẽ thực hiện công tác quản lý chi ngân sách chính xác, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần giảm thiểu sai sót và tham nhũng trong quản lý tài chính công.
Kết luận
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện, tập trung nghiên cứu tại huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai trong giai đoạn 2017-2021.
- Phân tích số liệu cho thấy thu chi ngân sách địa phương tăng trưởng ổn định nhưng còn tồn tại hạn chế trong lập dự toán, chấp hành dự toán và công tác kiểm tra, giám sát.
- Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường chấp hành dự toán, hoàn thiện quyết toán và đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên.
- Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ chính quyền huyện Mang Yang nâng cao năng lực quản lý tài chính công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đào tạo cán bộ và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện.
Quý độc giả và các cơ quan quản lý tài chính địa phương được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại các địa phương tương tự.