Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước ở huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai

Ngân sách nhà nước là công cụ quan trọng để chính phủ điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng và đảm bảo công bằng xã hội. Thông qua việc phân bổ nguồn lực, NSNN có thể hỗ trợ các ngành kinh tế mũi nhọn, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và các dịch vụ công cộng. Theo tài liệu nghiên cứu, NSNN có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. NSNN là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội.

Quản lý ngân sách cấp huyện có những đặc thù riêng do quy mô kinh tế và xã hội nhỏ hơn so với cấp tỉnh và trung ương. Việc phân bổ và sử dụng ngân sách cần phải linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương. Huyện Mang Yang là một huyện mới thành lập theo theo Nghị định số 37/2000/NĐ-CP ngày 21-8-2000 của Chính phủ, trên cơ sở phần đất của huyện Mang Yang cũ được tách ra thành hai huyện Đăk Đoa và Mang Yang mới. Huyện lỵ của Mang Yang mới là thị trấn Kon Dơng nằm trên quốc lộ 19 (Pleiku-Quy Nhơn); với 1.126,77 km2 diện tích đất tự nhiên và 71.079 nhân khẩu, có 11 xã, 01 thị trấn.

Quản lý chi thường xuyên hiệu quả giúp đảm bảo các hoạt động của bộ máy nhà nước được vận hành trơn tru, cung cấp các dịch vụ công thiết yếu cho người dân. Việc sử dụng ngân sách tiết kiệm và hiệu quả cũng góp phần tăng cường nguồn lực cho đầu tư phát triển. Để đáp ứng nhu cầu đó đòi hỏi việc quản lý chi tiêu ngân sách Huyện phải hết sức chặt chẽ, hiệu quả trong khi kinh nghiệm quản lý của đội ngũ cán bộ ở một huyện mới chưa nhiều thì những kinh nghiệm thành công và hạn chế trong quản lý, điều hành ngân sách huyện có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Việc đánh giá hiệu quả thu ngân sách là rất quan trọng để đảm bảo nguồn lực tài chính cho các hoạt động của chính quyền địa phương. Cần phân tích các nguồn thu chính, tiềm năng tăng thu và các yếu tố ảnh hưởng đến thu ngân sách. Bảng 2.1 Thu - Chi NSNN huyện Mang Yang (Giai đoạn 2017 – 2021) cho thấy sự biến động của nguồn thu qua các năm.

Cơ cấu chi ngân sách phản ánh các ưu tiên của chính quyền địa phương trong việc phân bổ nguồn lực. Cần phân tích tỷ trọng chi cho các lĩnh vực khác nhau như giáo dục, y tế, hạ tầng, để đánh giá tính hợp lý và hiệu quả của cơ cấu chi. Bảng 2.2 Tổng hợp các khoản chi NSNN tại Huyện Mang Yang (Giai đoạn 2017 - 2021) cung cấp thông tin chi tiết về cơ cấu chi ngân sách.

Việc nhận diện các hạn chế trong quản lý chi ngân sách là bước quan trọng để tìm ra các giải pháp khắc phục. Các hạn chế có thể bao gồm: lập dự toán chưa sát thực tế, chi tiêu lãng phí, kiểm soát chi chưa chặt chẽ, và thiếu minh bạch trong quản lý ngân sách. Các nghiên cứu này đã hệ thống hóa được cơ sở lý thuyết về quản lý chi ngân sách và quản lý chi ngân sách cấp huyện như: vị trí, vai trò, nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước, nội dung của quản lý chi ngân sách nhà nước nói chung và quản lý chi NSNN cấp huyện nói riêng.

Quy trình lập dự toán cần được hoàn thiện để đảm bảo tính chính xác và sát thực tế. Cần tăng cường công tác dự báo, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu chi ngân sách, và tham khảo ý kiến của các đơn vị liên quan. Nâng cao chất lượng dự báo trong lập dự toán chi ngân sách, rà soát đánh giá các định mức chi để kiến nghị UBND tỉnh sửa đổi, điều chỉnh cho phù hợp.

Công tác kiểm soát chi cần được tăng cường để ngăn chặn các hành vi lãng phí, tham nhũng. Cần rà soát các quy trình, thủ tục chi tiêu, và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra. Thiếu sự phối hợp đồng bộ trong công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán giữa các cơ quan chức năng.

Đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cần được đào tạo, bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức công vụ. Cần có chính sách thu hút và giữ chân cán bộ giỏi, có tâm huyết với công việc. Công tác thực hiện chuyên môn còn yếu kém của đội ngũ cán bộ, công chức.

Hệ thống thông tin quản lý ngân sách cần được xây dựng đồng bộ, tích hợp các chức năng: lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán, và báo cáo. Hệ thống cần đảm bảo tính bảo mật, an toàn và dễ sử dụng.

Việc ứng dụng phần mềm quản lý ngân sách giúp tự động hóa các quy trình, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian. Cần lựa chọn phần mềm phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và đảm bảo tính tương thích với các hệ thống khác.

Việc công khai thông tin ngân sách trên mạng giúp tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương. Cần công khai các thông tin: dự toán, quyết toán, và tình hình thực hiện ngân sách.

HĐND cần tăng cường hoạt động giám sát việc thực hiện ngân sách, đặc biệt là các dự án đầu tư công. Cần tổ chức các phiên chất vấn, giải trình để làm rõ các vấn đề liên quan đến quản lý ngân sách.

Kiểm toán nhà nước cần tăng cường hoạt động kiểm toán ngân sách, đặc biệt là các đơn vị có dấu hiệu vi phạm. Cần xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm và công khai kết quả kiểm toán.

Cần tạo điều kiện để người dân tham gia vào quá trình quản lý ngân sách, thông qua các hình thức: góp ý kiến, phản ánh thông tin, và giám sát việc thực hiện các dự án công. Cần quy định cụ thể UBND được quyền điều chỉnh dự toán ngân sách trong trường hợp không làm mất cân đối dự toán HĐND cùng cấp đã quyết định.

Các giải pháp chính bao gồm: hoàn thiện quy trình lập dự toán, tăng cường kiểm soát chi, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, và tăng cường giám sát. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại huyện Mang Yang.

Các định hướng phát triển bao gồm: tăng cường thu ngân sách, ưu tiên chi cho các lĩnh vực trọng điểm, và đảm bảo tính bền vững của ngân sách. Cần có kế hoạch tài chính trung hạn để đảm bảo tính ổn định và dự đoán được của ngân sách.

Cần có các kiến nghị với các cấp quản lý để hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý ngân sách, tăng cường phân cấp cho địa phương, và hỗ trợ địa phương trong việc đào tạo cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin. Kiến nghị điều chỉnh định mức phân bổ ngân sách, cơ cấu lại ngân sách cho phù hợp.