Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2017-2019, tổng chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) cho sự nghiệp giáo dục đào tạo tại tỉnh Hà Tĩnh đạt khoảng 28.653 triệu đồng, chiếm 26,59% tổng chi ngân sách địa phương và 40,69% tổng chi thường xuyên của tỉnh. Đây là tỷ lệ đáng kể, phản ánh sự quan tâm đầu tư của chính quyền địa phương vào lĩnh vực giáo dục đào tạo, một trong những quốc sách hàng đầu của đất nước. Tuy nhiên, công tác quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục đào tạo tại Hà Tĩnh vẫn còn nhiều tồn tại như năng lực cán bộ tài chính chưa đồng đều, hướng dẫn lập dự toán chưa đầy đủ, việc cấp bổ sung kinh phí ngoài dự toán còn phổ biến, và quy trình lập dự toán còn rườm rà, chồng chéo.
Mục tiêu nghiên cứu tập trung hệ thống hóa cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên NSNN đối với sự nghiệp giáo dục đào tạo, phân tích thực trạng quản lý của Sở Tài chính Hà Tĩnh, đánh giá kết quả và tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách. Phạm vi nghiên cứu bao gồm quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục đào tạo trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh trong giai đoạn 2017-2019, với các giải pháp có ý nghĩa đến năm 2025.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng nguồn ngân sách hiệu quả, góp phần phát triển bền vững hệ thống giáo dục đào tạo tỉnh Hà Tĩnh, đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt tập trung vào quản lý chi thường xuyên NSNN cho sự nghiệp giáo dục đào tạo. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh nguyên tắc chi theo dự toán được giao, chi tiết kiệm, hiệu quả và công khai minh bạch. Chi thường xuyên NSNN là khoản chi ổn định, mang tính chu kỳ, chủ yếu phục vụ các hoạt động hành chính, sự nghiệp, không tạo ra tài sản hữu hình nhưng có vai trò quan trọng trong duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và phát triển kinh tế xã hội.
Lý thuyết quản lý chi thường xuyên NSNN đối với giáo dục đào tạo: Quản lý chi thường xuyên là quá trình hướng dẫn lập dự toán, thẩm định, cấp phát, quyết toán và kiểm tra chi NSNN cho giáo dục đào tạo theo đúng quy định pháp luật và phân cấp ngân sách nhằm sử dụng nguồn vốn đúng mục đích, hiệu quả.
Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên NSNN, dự toán ngân sách, thẩm định dự toán, quyết toán ngân sách, kiểm tra giám sát chi thường xuyên, định mức chi thường xuyên, và nguyên tắc quản lý chi NSNN.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, thống kê của UBND tỉnh Hà Tĩnh, Sở Tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường học trên địa bàn, cùng các công trình nghiên cứu, sách và tạp chí chuyên ngành. Số liệu được xử lý sơ bộ bằng phần mềm Excel để phân tích thực trạng và đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN.
Phương pháp phân tích dữ liệu tập trung vào đánh giá các chỉ tiêu như tỷ lệ chi thường xuyên cho giáo dục trên tổng chi ngân sách, tỷ lệ kinh phí cấp bổ sung, tỷ lệ kinh phí chuyển nguồn, thời gian hoàn thành dự toán và quyết toán, cũng như số vụ vi phạm qua thanh tra, kiểm tra.
Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo cấp tỉnh và cấp huyện trên địa bàn Hà Tĩnh trong giai đoạn 2017-2019. Phương pháp chọn mẫu là tổng thể nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác trong đánh giá.
Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019 cho phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp có hiệu lực đến năm 2025.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ trọng chi thường xuyên cho giáo dục đào tạo cao: Tổng chi thường xuyên NSNN cho giáo dục đào tạo giai đoạn 2017-2019 là 28.653 triệu đồng, chiếm 26,59% tổng chi ngân sách địa phương và 40,69% tổng chi thường xuyên của tỉnh. Tỷ lệ này phản ánh sự ưu tiên đầu tư cho giáo dục, tương đương khoảng 5% GDP của tỉnh.
Phân cấp ngân sách và cơ cấu chi: Chi thường xuyên NSNN cho giáo dục đào tạo chủ yếu từ ngân sách huyện (71,45%), ngân sách tỉnh chiếm 17,38%. Chi cho con người chiếm khoảng 81,5% tổng chi thường xuyên, còn lại 18,5% dành cho các hoạt động khác như mua sắm, sửa chữa, hoạt động chuyên môn.
Quản lý dự toán và cấp phát còn hạn chế: Việc lập dự toán chi thường xuyên chưa đầy đủ, dẫn đến việc cấp bổ sung kinh phí ngoài dự toán chiếm tỷ lệ đáng kể. Quy trình lập dự toán còn rườm rà, biểu mẫu chồng chéo, gây khó khăn cho các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo.
Kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên và hiệu quả thấp: Hoạt động kiểm tra tài chính chưa được tiến hành định kỳ và chất lượng phân tích hiệu quả sử dụng kinh phí còn hạn chế. Một số đơn vị vi phạm định mức, chế độ qua thanh tra, kiểm tra cho thấy công tác quyết toán chưa hiệu quả.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bao gồm năng lực cán bộ tài chính chưa đồng đều, thiếu cập nhật các quy định mới về quản lý chi thường xuyên, và hệ thống công nghệ thông tin chưa được ứng dụng hiệu quả trong quản lý ngân sách. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương còn khó khăn trong quản lý chi NSNN cho giáo dục.
Việc chi thường xuyên chủ yếu tập trung vào chi cho con người phù hợp với định mức quy định, tuy nhiên tỷ lệ chi cho các hoạt động khác còn thấp, ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả giáo dục. Việc cấp bổ sung kinh phí ngoài dự toán phản ánh sự chưa chính xác trong dự toán và thiếu linh hoạt trong điều hành ngân sách.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ trọng chi thường xuyên theo cấp ngân sách và cơ cấu chi, bảng tổng hợp tỷ lệ kinh phí cấp bổ sung và chuyển nguồn qua các năm, cũng như biểu đồ đường thể hiện tiến độ hoàn thành dự toán và quyết toán.
Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại Hà Tĩnh, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển giáo dục đào tạo bền vững.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao năng lực cán bộ quản lý chi thường xuyên: Tổ chức 100% cán bộ cơ quan tài chính và kế toán các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo được tập huấn, cập nhật các chế độ, chính sách mới về quản lý tài chính và ngân sách nhà nước trong giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện là Sở Tài chính phối hợp với các cơ quan đào tạo.
Cải tiến quy trình lập và thẩm định dự toán: Rà soát, đơn giản hóa các biểu mẫu, hướng dẫn lập dự toán chi thường xuyên theo đúng định mức, đảm bảo đầy đủ các nhiệm vụ chi, giảm thiểu việc cấp bổ sung kinh phí ngoài dự toán. Thời gian thực hiện từ 2021 đến 2023, do Sở Tài chính chủ trì.
Tăng cường kiểm tra, giám sát và quyết toán chi thường xuyên: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, nâng cao chất lượng phân tích hiệu quả sử dụng kinh phí, xử lý nghiêm các vi phạm. Thực hiện liên tục từ 2021, do Sở Tài chính phối hợp với Kho bạc Nhà nước và các cơ quan liên quan.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Đầu tư hệ thống phần mềm quản lý chi thường xuyên, xây dựng cơ sở dữ liệu số chuẩn xác, hỗ trợ công tác lập dự toán, cấp phát, quyết toán và kiểm tra. Kế hoạch triển khai giai đoạn 2021-2025, do UBND tỉnh và Sở Tài chính chỉ đạo.
Khuyến khích tự chủ tài chính cho đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo: Thẩm định và trình UBND tỉnh giao tự chủ chi thường xuyên NSNN cho 10-20% đơn vị trong giai đoạn 2021-2025, hướng tới trên 25% sau năm 2025 nhằm giảm gánh nặng ngân sách nhà nước và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý ngân sách tại các sở, ngành địa phương: Giúp hiểu rõ cơ chế, quy trình quản lý chi thường xuyên NSNN, từ đó nâng cao hiệu quả điều hành ngân sách địa phương.
Lãnh đạo và kế toán các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo: Hỗ trợ trong việc lập dự toán, quản lý và sử dụng kinh phí đúng quy định, nâng cao năng lực quản lý tài chính.
Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế phát triển, quản lý công: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trong lĩnh vực giáo dục đào tạo.
Cơ quan hoạch định chính sách và quản lý tài chính công: Là tài liệu tham khảo để xây dựng, điều chỉnh chính sách quản lý ngân sách, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục đào tạo tại các địa phương có điều kiện tương tự.
Câu hỏi thường gặp
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
Chi thường xuyên NSNN là khoản chi nhằm đảm bảo hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước và các hoạt động sự nghiệp như giáo dục, y tế, an ninh, không tạo ra tài sản hữu hình nhưng giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội.Tại sao quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục đào tạo lại quan trọng?
Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần phát triển nguồn nhân lực và kinh tế xã hội bền vững.Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên NSNN tại Hà Tĩnh là gì?
Bao gồm năng lực cán bộ chưa đồng đều, hướng dẫn lập dự toán chưa đầy đủ, quy trình rườm rà, việc cấp bổ sung kinh phí ngoài dự toán còn phổ biến và kiểm tra giám sát chưa thường xuyên, hiệu quả thấp.Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
Nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình lập dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát, ứng dụng công nghệ thông tin và khuyến khích tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo.Làm thế nào để đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN?
Thông qua các chỉ tiêu như tỷ lệ chi thường xuyên cho giáo dục trên tổng chi ngân sách, tỷ lệ kinh phí cấp bổ sung, tỷ lệ kinh phí chuyển nguồn, thời gian hoàn thành dự toán và quyết toán, cũng như số vụ vi phạm qua thanh tra, kiểm tra.
Kết luận
- Quản lý chi thường xuyên NSNN cho sự nghiệp giáo dục đào tạo tại Hà Tĩnh chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách địa phương, phản ánh sự ưu tiên đầu tư cho giáo dục.
- Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế như năng lực cán bộ chưa đồng đều, quy trình lập dự toán và kiểm tra giám sát chưa hiệu quả, dẫn đến việc cấp bổ sung kinh phí ngoài dự toán và sai phạm.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin và thúc đẩy tự chủ tài chính cho đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo.
- Các giải pháp được kỳ vọng sẽ được triển khai trong giai đoạn 2021-2025, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và phát triển giáo dục đào tạo bền vững tại Hà Tĩnh.
- Kêu gọi các cơ quan quản lý, đơn vị sự nghiệp và nhà nghiên cứu quan tâm áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trong lĩnh vực giáo dục đào tạo.