Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước đóng vai trò thiết yếu trong việc thực hiện chính sách tài chính quốc gia, ảnh hưởng trực tiếp đến các lĩnh vực kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng. Trong đó, ngân sách cấp huyện là bộ phận cấu thành quan trọng, giúp chính quyền địa phương thực hiện chức năng quản lý và phát triển kinh tế xã hội. Tại huyện Thường Tín, Thành phố Hà Nội, với vị trí địa lý thuận lợi, dân số khoảng 260 nghìn người và diện tích 127,9 km², công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện có vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động hành chính, sự nghiệp và an sinh xã hội.

Giai đoạn 2018 – 2020, tổng dự toán chi thường xuyên ngân sách cấp huyện Thường Tín tăng từ 714.773 triệu đồng lên 876.627 triệu đồng, tương ứng mức tăng 22,6%. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, trong đó chi cho giáo dục - đào tạo và dạy nghề chiếm tỷ trọng cao nhất, với mức thực hiện đạt gần 99% dự toán. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các vấn đề lý luận về chi thường xuyên ngân sách cấp huyện, đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên tại huyện Thường Tín và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi thường xuyên ngân sách cấp huyện trong giai đoạn 2018 – 2020 tại huyện Thường Tín.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công cấp huyện, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong sử dụng ngân sách Nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước, tập trung vào quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách Nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong việc phân bổ nguồn lực công, đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nước. Lý thuyết này làm rõ các nguyên tắc quản lý chi ngân sách như quản lý theo dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức, công khai minh bạch và quản lý theo kết quả thực hiện nhiệm vụ.

  2. Mô hình chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, giám sát. Mô hình này giúp phân tích toàn diện quá trình quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện, từ việc dự báo nhu cầu chi đến đánh giá kết quả thực hiện.

Các khái niệm chuyên ngành trọng tâm gồm: chi thường xuyên ngân sách cấp huyện, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, định mức chi ngân sách, công khai minh bạch ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện Thường Tín giai đoạn 2018 – 2020.

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu dự toán, quyết toán chi thường xuyên ngân sách cấp huyện từ Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Thường Tín; tài liệu pháp luật liên quan; báo cáo kinh tế xã hội huyện; quan sát thực tế và phỏng vấn cán bộ tài chính.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tổng hợp số liệu qua các năm, so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán với dự toán được giao; đối chiếu các khoản chi theo lĩnh vực; phân tích nguyên nhân và đánh giá hiệu quả quản lý. Phương pháp so sánh giúp nhận diện sự biến động và xu hướng chi tiêu.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ số liệu chi thường xuyên ngân sách cấp huyện trong 3 năm liên tiếp (2018-2020), đảm bảo tính đại diện và đầy đủ. Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý tài chính nhằm bổ sung thông tin định tính.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ tháng 1/2021 đến tháng 6/2021, đảm bảo cập nhật số liệu mới nhất và phù hợp với thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dự toán chi thường xuyên ngân sách cấp huyện: Tổng dự toán chi thường xuyên tăng từ 714.773 triệu đồng năm 2018 lên 876.627 triệu đồng năm 2020, tương ứng mức tăng 22,6%. Tỷ lệ thực hiện dự toán đạt trung bình khoảng 94-96%, cho thấy công tác lập và chấp hành dự toán tương đối sát với thực tế.

  2. Chi giáo dục - đào tạo và dạy nghề chiếm tỷ trọng lớn nhất: Năm 2018, chi cho lĩnh vực này đạt 384.533 triệu đồng, chiếm gần 54% tổng chi thường xuyên. Tỷ lệ thực hiện so với dự toán đạt 98,72%, phản ánh sự ưu tiên đầu tư cho giáo dục tại địa phương.

  3. Chi sự nghiệp y tế có xu hướng tăng vượt dự toán năm 2020: Chi thực hiện đạt 1.260 triệu đồng, vượt 14,55% so với dự toán do mở rộng quy mô bệnh viện và phòng chống dịch Covid-19. Điều này cho thấy sự linh hoạt trong điều chỉnh chi ngân sách theo tình hình thực tế.

  4. Chi bảo đảm xã hội chiếm tỷ trọng khoảng 15-16% tổng chi thường xuyên: Năm 2018 chi thực hiện là 110.562 triệu đồng, năm 2020 tăng lên 130 triệu đồng, thể hiện sự quan tâm đến an sinh xã hội và giảm nghèo bền vững.

  5. Một số khoản chi khác có sự chênh lệch lớn giữa dự toán và thực hiện: Ví dụ, chi khác năm 2018 chỉ đạt 21,71% dự toán, năm 2020 đạt 37,2%, do tính chất không ổn định và khó dự báo của các khoản chi này.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng dự toán chi thường xuyên phản ánh nhu cầu ngày càng cao của huyện Thường Tín trong việc duy trì hoạt động hành chính, sự nghiệp và an sinh xã hội. Việc chi giáo dục chiếm tỷ trọng lớn phù hợp với chiến lược phát triển nguồn nhân lực và nâng cao dân trí. Sự vượt dự toán chi y tế năm 2020 là hợp lý trong bối cảnh dịch bệnh, thể hiện khả năng điều chỉnh ngân sách linh hoạt.

Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa dự toán và thực hiện ở một số khoản chi cho thấy công tác lập dự toán còn tồn tại hạn chế như chưa dự báo sát thực tế, chưa tính đến các yếu tố biến động kinh tế - xã hội. So với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi công tác dự toán ngân sách còn mang tính dập khuôn, chưa linh hoạt.

Việc công khai minh bạch ngân sách còn hạn chế, chủ yếu tập trung ở khâu quyết toán, chưa thực hiện đầy đủ ở các khâu lập và chấp hành dự toán, ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát và trách nhiệm giải trình. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dự toán và thực hiện chi theo từng lĩnh vực, bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán qua các năm để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập dự toán chi thường xuyên

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh
    • Target metric: Tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán và thực hiện giảm dưới 5%
    • Timeline: Triển khai ngay từ năm ngân sách tiếp theo
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện phối hợp với các đơn vị dự toán

  2. Tăng cường công khai minh bạch và trách nhiệm giải trình

    • Động từ hành động: Công khai, báo cáo định kỳ
    • Target metric: 100% các khâu lập, chấp hành và quyết toán được công khai đúng quy định
    • Timeline: Áp dụng trong vòng 6 tháng tới
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính – Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách

    • Động từ hành động: Triển khai, đào tạo
    • Target metric: 90% hồ sơ chi ngân sách được xử lý qua hệ thống điện tử
    • Timeline: 1 năm hoàn thành
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Tài chính – Kế hoạch, Trung tâm CNTT huyện

  4. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính

    • Động từ hành động: Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng
    • Target metric: 100% cán bộ tài chính được đào tạo chuyên sâu về quản lý ngân sách
    • Timeline: Hàng năm, liên tục
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành

  5. Tăng cường kiểm tra, thanh tra và giám sát chi thường xuyên ngân sách

    • Động từ hành động: Kiểm tra, giám sát
    • Target metric: Giảm thiểu sai phạm, thất thoát ngân sách xuống dưới 1% tổng chi
    • Timeline: Thực hiện thường xuyên, báo cáo định kỳ
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra huyện, Phòng Tài chính – Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công cấp huyện

    • Lợi ích: Nắm bắt quy trình, nguyên tắc và thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện để nâng cao hiệu quả công tác.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp cải tiến quản lý ngân sách tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và số liệu thực tiễn về quản lý ngân sách cấp huyện.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến tài chính công.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách cấp huyện để xây dựng chính sách phù hợp.
    • Use case: Xây dựng các văn bản pháp luật, quy định về quản lý ngân sách địa phương.

  4. Các tổ chức kiểm toán, thanh tra và giám sát tài chính

    • Lợi ích: Có cơ sở để đánh giá, kiểm tra và giám sát việc sử dụng ngân sách cấp huyện một cách hiệu quả và minh bạch.
    • Use case: Lập kế hoạch kiểm toán, thanh tra ngân sách địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách cấp huyện là gì?
    Chi thường xuyên ngân sách cấp huyện là các khoản chi được dự toán và thực hiện nhằm đảm bảo các nhiệm vụ thường xuyên của chính quyền cấp huyện như quản lý hành chính, sự nghiệp giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng và an sinh xã hội.

  2. Tại sao chi giáo dục chiếm tỷ trọng lớn trong chi thường xuyên ngân sách cấp huyện?
    Giáo dục là lĩnh vực ưu tiên hàng đầu nhằm phát triển nguồn nhân lực, nâng cao dân trí và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững. Do đó, ngân sách dành cho giáo dục thường chiếm tỷ trọng lớn và được đảm bảo thực hiện đầy đủ.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến sự chênh lệch giữa dự toán và thực hiện chi ngân sách?
    Nguyên nhân bao gồm thay đổi chính sách, cải cách hành chính, công tác lập dự toán chưa sát thực tế, trình độ chuyên môn của cán bộ lập dự toán còn hạn chế và các yếu tố khách quan như biến động kinh tế, dịch bệnh.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện?
    Cần nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường công khai minh bạch, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ tài chính và tăng cường kiểm tra, giám sát chi ngân sách.

  5. Vai trò của công khai minh bạch trong quản lý chi ngân sách cấp huyện là gì?
    Công khai minh bạch giúp tăng cường trách nhiệm giải trình, giám sát nội bộ và bên ngoài, góp phần chống thất thoát, lãng phí, tham nhũng và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách Nhà nước.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện Thường Tín giai đoạn 2018 – 2020 có sự tăng trưởng ổn định với tỷ lệ thực hiện dự toán đạt trên 90%, đảm bảo các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và an sinh xã hội.
  • Chi giáo dục - đào tạo và dạy nghề chiếm tỷ trọng lớn nhất, phản ánh sự ưu tiên phát triển nguồn nhân lực của địa phương.
  • Công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán cơ bản tuân thủ quy định pháp luật, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về dự báo và công khai minh bạch.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường minh bạch, ứng dụng công nghệ và đào tạo cán bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và cán bộ tài chính cấp huyện cần nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách, đồng thời tăng cường công khai minh bạch nhằm xây dựng nền tài chính công minh bạch, hiệu quả.