Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường hiện đại, ngân sách nhà nước được xem là huyết mạch của nền kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện các chính sách xã hội và đảm bảo quốc phòng - an ninh. Chi ngân sách nhà nước cấp huyện là một bộ phận cấu thành quan trọng, góp phần nuôi dưỡng bộ máy hành chính và xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tuy nhiên, công tác quản lý chi ngân sách cấp huyện vẫn còn nhiều hạn chế như nguồn thu thấp, phân bổ chi đầu tư dàn trải, hiệu quả chưa cao, và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý chưa đồng bộ.
Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa trong giai đoạn 2018-2020, nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách cấp huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu tham khảo cho các nhà quản lý và nghiên cứu trong lĩnh vực tài chính công.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:
- Lý thuyết quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện: Nhấn mạnh vai trò của chi ngân sách trong việc điều tiết kinh tế, đảm bảo các chức năng của nhà nước và phát triển địa phương.
- Mô hình chu trình quản lý ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi ngân sách.
- Các khái niệm chính: Ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước cấp huyện, nguyên tắc quản lý chi ngân sách (đầy đủ, thống nhất, cân đối, công khai, rõ ràng), và các chức năng quản lý chi ngân sách (lập dự toán, chấp hành, quyết toán, kiểm soát).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp thu thập từ các cơ quan quản lý ngân sách huyện Như Thanh, Kho bạc Nhà nước huyện, Chi cục Thống kê, các văn bản pháp luật và báo cáo tài chính giai đoạn 2018-2020. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách cấp huyện và các cơ quan quản lý liên quan.
Phương pháp phân tích bao gồm:
- Thống kê mô tả: Sử dụng số tuyệt đối, tỷ lệ phần trăm để phân tích mức độ thực hiện các chức năng quản lý chi ngân sách.
- Phương pháp so sánh: So sánh giữa các năm, giữa dự toán và thực hiện, giữa các đơn vị sử dụng ngân sách.
- Phân tích định tính: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và hạn chế trong quản lý chi ngân sách.
Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2018 đến 2021, với các bước thu thập, xử lý dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng lập và phân bổ dự toán chi ngân sách: Giá trị dự toán chi ngân sách cấp huyện Như Thanh giai đoạn 2018-2020 tăng dần, với tổng dự toán chi đầu tư phát triển đạt khoảng 1.210 tỷ đồng năm 2020, tăng 26% so với năm 2018. Tuy nhiên, phân bổ chi đầu tư còn dàn trải, chưa tập trung vào các dự án trọng điểm.
Chấp hành dự toán chi ngân sách: Tỷ lệ chấp hành dự toán chi đầu tư phát triển đạt khoảng 85% trong giai đoạn nghiên cứu, trong khi chi thường xuyên đạt trên 90%. Một số khoản chi chưa tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về tiêu chuẩn, định mức, dẫn đến lãng phí ngân sách.
Quyết toán và kiểm soát chi ngân sách: Quyết toán chi ngân sách cấp huyện được thực hiện đầy đủ theo quy trình, tuy nhiên vẫn còn tình trạng quyết toán chi vượt dự toán hoặc chi không đúng thẩm quyền. Công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế do lực lượng mỏng và thiếu kinh nghiệm, dẫn đến việc xử lý vi phạm chưa triệt để.
Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Điều kiện tự nhiên miền núi, trình độ phát triển kinh tế xã hội và năng lực quản lý của cán bộ ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý chi ngân sách. Ý thức tuân thủ pháp luật và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý còn chưa đồng bộ.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý chi ngân sách huyện Như Thanh đã đạt được những tiến bộ nhất định, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội với tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân hàng năm đạt khoảng 16,6%, thu nhập bình quân đầu người tăng từ 24 triệu đồng năm 2016 lên 37,26 triệu đồng năm 2020. Tuy nhiên, việc phân bổ và sử dụng ngân sách chưa tối ưu, đặc biệt là chi đầu tư phát triển còn dàn trải, chưa tập trung vào các dự án trọng điểm, làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực.
So sánh với các nghiên cứu trong ngành tài chính công, hạn chế về năng lực cán bộ và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý là những nguyên nhân phổ biến ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi ngân sách. Việc áp dụng các kinh nghiệm từ các huyện lân cận như Thường Xuân và Thạch Thành cho thấy cần ưu tiên bố trí vốn cho các dự án trọng điểm, thực hiện cơ chế tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp và tăng cường công khai minh bạch trong quản lý ngân sách.
Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ dự toán và thực hiện chi ngân sách theo từng năm, bảng tổng hợp kết quả thanh tra và xử lý vi phạm, cũng như sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách cấp huyện để minh họa mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện nội dung quản lý chi ngân sách: Cần xây dựng và cập nhật các quy định, tiêu chuẩn chi ngân sách phù hợp với điều kiện thực tế của huyện Như Thanh, đặc biệt là các quy định về chi đầu tư phát triển nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn.
Kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý: Tăng cường năng lực cho phòng Tài chính - Kế hoạch và Kho bạc Nhà nước huyện, bổ sung nhân lực có trình độ chuyên môn cao, đồng thời phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm giữa các cơ quan quản lý chi ngân sách.
Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý: Đào tạo chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách cho cán bộ tài chính kế toán tại các đơn vị sử dụng ngân sách, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật và đạo đức nghề nghiệp.
Thực hiện công khai, minh bạch và tăng cường phối hợp: Đẩy mạnh công khai tài chính ngân sách để tạo điều kiện cho nhân dân và các tổ chức giám sát, đồng thời tăng cường phối hợp giữa phòng Tài chính - Kế hoạch và Kho bạc Nhà nước trong quản lý chi ngân sách nhằm tránh chồng chéo và lãng phí.
Các giải pháp trên nên được triển khai trong giai đoạn 2022-2025, với sự chủ trì của UBND huyện phối hợp cùng các cơ quan liên quan và sự giám sát của Hội đồng nhân dân huyện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý tài chính công cấp huyện: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý chi ngân sách, từ đó cải thiện hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương.
Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành tài chính công, kế toán: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho việc giảng dạy và nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện trong bối cảnh Việt Nam.
Các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước cấp huyện: Giúp hiểu rõ quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và hiệu quả sử dụng nguồn vốn.
Cơ quan thanh tra, kiểm tra và kiểm toán nhà nước: Cung cấp thông tin về thực trạng và các hạn chế trong quản lý chi ngân sách, hỗ trợ xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra hiệu quả hơn.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế - xã hội?
Quản lý chi ngân sách cấp huyện giúp phân bổ nguồn lực tài chính hợp lý, đảm bảo thực hiện các chức năng của nhà nước, thúc đẩy phát triển hạ tầng, giáo dục, y tế và an sinh xã hội, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và nâng cao đời sống nhân dân.Những nguyên tắc cơ bản trong quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
Bao gồm nguyên tắc đầy đủ, thống nhất, cân đối ngân sách, công khai minh bạch và rõ ràng, trung thực trong lập dự toán, chấp hành và quyết toán chi ngân sách nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả và đúng quy định.Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp huyện?
Bao gồm điều kiện tự nhiên, trình độ phát triển kinh tế - xã hội, năng lực và đạo đức của cán bộ quản lý, sự tuân thủ của các đơn vị sử dụng ngân sách, cũng như cơ chế chính sách và sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý.Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách huyện Như Thanh?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh dự toán và thực hiện chi ngân sách, phân tích định tính các yếu tố ảnh hưởng, dựa trên dữ liệu thứ cấp thu thập từ các cơ quan quản lý và báo cáo tài chính giai đoạn 2018-2020.Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp huyện?
Bao gồm hoàn thiện nội dung quản lý, kiện toàn tổ chức bộ máy, đào tạo bồi dưỡng cán bộ, tăng cường công khai minh bạch và phối hợp giữa các cơ quan quản lý, nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả và đúng mục đích.
Kết luận
- Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Như Thanh đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống nhân dân.
- Thực trạng quản lý chi ngân sách đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về phân bổ nguồn lực, chấp hành dự toán và công tác thanh tra, kiểm tra.
- Các yếu tố khách quan và chủ quan như điều kiện tự nhiên, trình độ cán bộ và cơ chế chính sách ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý chi ngân sách.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện nội dung quản lý, kiện toàn bộ máy, đào tạo cán bộ và tăng cường công khai minh bạch nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách trong giai đoạn 2022-2025.
- Luận văn cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn có giá trị tham khảo cho các nhà quản lý, nghiên cứu và các đơn vị sử dụng ngân sách cấp huyện.
Để tiếp tục phát huy hiệu quả quản lý chi ngân sách, các cơ quan chức năng huyện Như Thanh cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá định kỳ. Độc giả quan tâm có thể liên hệ với tác giả hoặc các cơ quan quản lý tài chính địa phương để trao đổi và ứng dụng các kết quả nghiên cứu.