Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin (CNTT), việc nâng cao năng lực sử dụng CNTT cho đội ngũ giáo viên là yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng đổi mới giáo dục theo Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018. Quận Long Biên, thành phố Hà Nội, với mạng lưới trường THCS phát triển và đội ngũ giáo viên đông đảo (khoảng 788 giáo viên, trong đó 88% là nữ), đang đối mặt với thách thức trong việc bồi dưỡng năng lực CNTT cho giáo viên để nâng cao chất lượng dạy học. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sử dụng CNTT cho giáo viên các trường THCS quận Long Biên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 5 trường THCS công lập tiêu biểu của quận Long Biên trong khoảng thời gian 4 tháng (từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2022). Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao năng lực CNTT, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời góp phần thực hiện thành công Chương trình GDPT 2018. Qua khảo sát, có đến 90,63% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc bồi dưỡng năng lực CNTT là rất quan trọng hoặc quan trọng, cho thấy sự đồng thuận cao về nhu cầu và tầm quan trọng của hoạt động này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực chuyên môn của giáo viên, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu tổ chức. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực CNTT bao gồm các chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và quản lý điều kiện phục vụ.

  • Lý thuyết phát triển năng lực giáo viên: Năng lực được định nghĩa là khả năng vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ. Bồi dưỡng năng lực CNTT là quá trình cập nhật, nâng cao kiến thức và kỹ năng sử dụng CNTT trong giảng dạy.

  • Mô hình bồi dưỡng năng lực sử dụng CNTT: Bao gồm các nội dung chính như chuẩn bị bài giảng điện tử, dạy học trực tuyến, kiểm tra đánh giá qua phần mềm, lưu trữ sản phẩm dạy học và tham gia các lớp bồi dưỡng trực tuyến.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: quản lý, năng lực, bồi dưỡng, công nghệ thông tin, ứng dụng CNTT trong giáo dục, Chương trình GDPT 2018.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 5 trường THCS quận Long Biên, gồm 17 cán bộ quản lý cấp Sở, Phòng và trường; 20 tổ trưởng chuyên môn; 166 giáo viên. Dữ liệu được thu thập qua phiếu khảo sát, phỏng vấn sâu, quan sát và ý kiến chuyên gia.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê toán học (tính điểm trung bình, phần trăm) để xử lý dữ liệu định lượng; phân tích nội dung để làm rõ các vấn đề quản lý và bồi dưỡng.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng trong 4 tháng (tháng 2 đến tháng 6 năm 2022), phân tích và đề xuất biện pháp trong các tháng tiếp theo.

Cỡ mẫu được lựa chọn đại diện cho toàn quận, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy cao. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và có chủ đích nhằm thu thập thông tin đa chiều từ các nhóm đối tượng liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực CNTT: Có đến 90,63% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc bồi dưỡng năng lực sử dụng CNTT là rất quan trọng hoặc quan trọng. Chỉ 7,39% cho là ít quan trọng và 1,98% không quan trọng.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu bồi dưỡng: Hoạt động bồi dưỡng chủ yếu được tổ chức theo hình thức tập trung, ngắn hạn, tập trung vào hè và các đợt chuyên môn. Tuy nhiên, thời gian bồi dưỡng chưa đủ để giáo viên thấm nhuần và áp dụng hiệu quả vào thực tiễn.

  3. Phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Phương pháp truyền thống chiếm ưu thế, ít áp dụng các hình thức bồi dưỡng trực tuyến hoặc dựa trên công nghệ hiện đại. Việc sử dụng các phần mềm hỗ trợ dạy học và kiểm tra đánh giá còn hạn chế.

  4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng: Việc lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá còn thiếu đồng bộ và chưa khoa học. Các điều kiện phục vụ như trang thiết bị, kinh phí và nhân sự phục vụ chưa được đầu tư đầy đủ, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quản lý hoạt động bồi dưỡng chưa được chú trọng đúng mức, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý và nhà trường. So với các nghiên cứu ở nước ngoài và trong nước, việc bồi dưỡng năng lực CNTT cho giáo viên tại Long Biên còn thiếu tính liên tục và đổi mới phương pháp, chưa tận dụng tối đa các công nghệ hiện đại như học trực tuyến, lớp học đảo ngược hay học dự án.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức về tầm quan trọng, biểu đồ tròn về hình thức bồi dưỡng được sử dụng, và bảng tổng hợp đánh giá mức độ thực hiện các chức năng quản lý (lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra).

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà quản lý giáo dục quận Long Biên điều chỉnh chiến lược bồi dưỡng, nâng cao năng lực CNTT cho giáo viên, góp phần thực hiện thành công Chương trình GDPT 2018 và nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng CNTT

    • Tổ chức các hội thảo, tọa đàm định kỳ nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vai trò của CNTT trong giáo dục.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng đầu năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường THCS.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng CNTT phù hợp, khoa học và linh hoạt

    • Điều tra nhu cầu bồi dưỡng thực tế của giáo viên để xây dựng kế hoạch cá thể hóa.
    • Kết hợp bồi dưỡng trực tiếp và trực tuyến, tăng cường hình thức học tập đa dạng.
    • Thời gian: Lập kế hoạch hàng năm, cập nhật theo từng học kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường THCS.

  3. Đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng

    • Áp dụng phương pháp dạy học dự án, lớp học đảo ngược, làm việc nhóm và sử dụng công nghệ số.
    • Tăng cường sử dụng các phần mềm hỗ trợ dạy học, kiểm tra đánh giá và lưu trữ sản phẩm.
    • Thời gian: Triển khai thí điểm trong năm học tiếp theo, mở rộng sau đánh giá hiệu quả.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn và phòng GD&ĐT.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nguồn lực phục vụ bồi dưỡng

    • Đầu tư trang thiết bị CNTT hiện đại, nâng cấp phòng học, đảm bảo đường truyền internet ổn định.
    • Bố trí kinh phí hợp lý cho công tác bồi dưỡng, hỗ trợ giảng viên và nhân viên phục vụ.
    • Thời gian: Kế hoạch đầu tư trung hạn 3 năm, đánh giá hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận, Phòng GD&ĐT, các trường THCS.

  5. Nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý giáo dục

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về quản lý hoạt động bồi dưỡng CNTT cho cán bộ quản lý.
    • Thời gian: Định kỳ hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các đơn vị đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Hiểu rõ về quản lý hoạt động bồi dưỡng CNTT, từ đó xây dựng kế hoạch và chỉ đạo hiệu quả.
    • Use case: Lập kế hoạch bồi dưỡng, tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động bồi dưỡng tại địa phương.

  2. Giáo viên THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp bồi dưỡng năng lực CNTT, nâng cao kỹ năng ứng dụng CNTT trong giảng dạy.
    • Use case: Tham gia các khóa bồi dưỡng, áp dụng CNTT vào soạn bài, dạy học trực tuyến và kiểm tra đánh giá.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý bồi dưỡng CNTT.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ liên quan đến quản lý giáo dục và CNTT.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo

    • Lợi ích: Định hướng chính sách, xây dựng chương trình bồi dưỡng phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực giáo dục, đầu tư cơ sở vật chất và công nghệ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao bồi dưỡng năng lực CNTT cho giáo viên lại quan trọng?
    Bồi dưỡng CNTT giúp giáo viên nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ trong giảng dạy, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo Chương trình GDPT 2018, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên THCS?
    Phương pháp dạy học dự án, lớp học đảo ngược và làm việc nhóm kết hợp với bồi dưỡng trực tuyến được đánh giá cao vì tăng tính chủ động và sáng tạo của giáo viên.

  3. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng CNTT phù hợp?
    Cần khảo sát nhu cầu thực tế của giáo viên, xác định nội dung, hình thức và thời gian bồi dưỡng phù hợp với điều kiện nhà trường và đặc điểm người học.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng?
    Năng lực quản lý của cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các đơn vị và điều kiện cơ sở vật chất là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  5. Làm sao để duy trì hiệu quả bồi dưỡng CNTT sau khóa học?
    Cần có hệ thống hỗ trợ thường xuyên, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, cập nhật kiến thức mới và tạo môi trường ứng dụng CNTT trong công việc hàng ngày của giáo viên.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực sử dụng CNTT cho giáo viên THCS quận Long Biên còn nhiều hạn chế, đặc biệt về phương pháp, hình thức và điều kiện phục vụ.
  • Đa số cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về tầm quan trọng của bồi dưỡng CNTT, tạo tiền đề thuận lợi cho cải tiến hoạt động này.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, đòi hỏi giải pháp toàn diện và đồng bộ.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch khoa học, đổi mới phương pháp, tăng cường đầu tư và nâng cao năng lực quản lý.
  • Tiếp theo, cần triển khai thí điểm các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và nhân rộng trong toàn quận, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới theo Chương trình GDPT 2018.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên THCS quận Long Biên cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp bồi dưỡng năng lực CNTT, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các phương pháp và công nghệ mới nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục trong thời đại số.