Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam, với nhiệm vụ chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ từ 3 tháng đến 6 tuổi. Trên địa bàn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên, với 24 trường mầm non công lập và hơn 500 cán bộ quản lý, giáo viên, công tác phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên mầm non được xem là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc phát triển chương trình tại các trường còn nhiều hạn chế do nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, năng lực phát triển chương trình còn yếu, cùng với điều kiện cơ sở vật chất và môi trường giáo dục chưa đồng đều. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên mầm non tại huyện Định Hóa trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng và chất lượng giáo dục mầm non. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần đổi mới chương trình giáo dục mầm non, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ em địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình giáo dục nhà trường, trong đó có quan điểm của Ronald C. Doll về phát triển chương trình giáo dục nhà trường như một quá trình triển khai nội dung giáo dục nhằm phát triển kỹ năng, thái độ và giá trị của người học. Mô hình phát triển chương trình của Raph Tyler với bốn yếu tố cơ bản: mục tiêu đào tạo, nội dung đào tạo, phương pháp đào tạo và đánh giá kết quả đào tạo cũng được áp dụng để phân tích. Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng khái niệm năng lực phát triển chương trình nhà trường của giáo viên mầm non, bao gồm kiến thức, kỹ năng phân tích bối cảnh, xây dựng chủ đề tích hợp và tổ chức các hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm và sự kiện địa phương. Lý thuyết quản lý giáo dục của Đặng Quốc Bảo và Trần Kiểm được vận dụng để làm rõ vai trò của cán bộ quản lý trong công tác bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình. Các khái niệm về bồi dưỡng, năng lực, chương trình giáo dục mầm non và phát triển chương trình nhà trường được làm rõ dựa trên các văn bản pháp luật như Thông tư số 28/2016/TT-BGDĐT và Luật Giáo dục năm 2019.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa tài liệu và mô hình hóa được áp dụng để xây dựng cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên mầm non. Về thực tiễn, phương pháp điều tra giáo dục được triển khai qua phiếu khảo sát dành cho 510 cán bộ quản lý và giáo viên mầm non tại 24 trường trên địa bàn huyện Định Hóa. Phương pháp phỏng vấn sâu được thực hiện với cán bộ quản lý và giáo viên nhằm thu thập thông tin chi tiết về công tác quản lý và bồi dưỡng. Phương pháp chuyên gia được sử dụng để khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng các công cụ thống kê toán học nhằm phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2018-2019 đến năm học 2019-2020, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với bối cảnh địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ đào tạo và năng lực giáo viên: Trong tổng số 510 cán bộ quản lý và giáo viên mầm non, có 92,3% đạt trình độ đào tạo trên chuẩn, với 509 người có chứng chỉ tin học và 467 người có chứng chỉ tiếng Anh. Đội ngũ cán bộ quản lý trẻ hóa, có năng lực chuyên môn tốt, góp phần tích cực trong công tác quản lý và bồi dưỡng. Tuy nhiên, năng lực phát triển chương trình nhà trường của giáo viên còn hạn chế, đặc biệt trong kỹ năng xây dựng chủ đề tích hợp và tổ chức hoạt động trải nghiệm.

  2. Thực trạng công tác bồi dưỡng: Hoạt động bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên được tổ chức chủ yếu theo hình thức tập trung trong dịp hè và bồi dưỡng thường xuyên trong năm học. Các hình thức bồi dưỡng tại chỗ, tự học và trực tuyến còn hạn chế do điều kiện cơ sở vật chất và công nghệ thông tin chưa đồng bộ. Nội dung bồi dưỡng tập trung vào kiến thức về quy trình phát triển chương trình, phân tích bối cảnh, xây dựng chủ đề giáo dục theo sự kiện và trải nghiệm. Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp bồi dưỡng sáng tạo, tương tác còn thấp, giáo viên phần lớn tiếp thu thụ động.

  3. Quản lý công tác bồi dưỡng: Hiệu trưởng các trường mầm non đóng vai trò trung tâm trong quản lý bồi dưỡng, từ lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo đến kiểm tra, đánh giá. Tuy nhiên, năng lực quản lý của một số cán bộ quản lý còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng. Việc lập kế hoạch bồi dưỡng chưa thực sự sát với nhu cầu thực tế của giáo viên, nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất chưa được đảm bảo đầy đủ. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn mang tính hình thức, thiếu sự phản hồi và điều chỉnh kịp thời.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng: Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường là yếu tố chủ quan quan trọng. Cơ chế quản lý phân cấp, chính sách hỗ trợ, điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và môi trường tổ chức bồi dưỡng cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả công tác này. Đặc biệt, môi trường địa phương miền núi với điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn tạo ra thách thức trong việc tổ chức bồi dưỡng hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù đội ngũ giáo viên mầm non huyện Định Hóa có trình độ đào tạo cao và được trang bị các chứng chỉ chuyên môn, nhưng năng lực phát triển chương trình nhà trường vẫn còn nhiều hạn chế, nhất là kỹ năng xây dựng chủ đề tích hợp và tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm. Điều này phù hợp với nhận định tại hội thảo đổi mới chương trình giáo dục mầm non sau năm 2020, khi chương trình hiện hành còn quá chi tiết, gây thụ động cho giáo viên. Việc bồi dưỡng chủ yếu theo hình thức tập trung và thuyết trình truyền thống chưa phát huy được tính sáng tạo và chủ động của giáo viên, cần đa dạng hóa phương pháp bồi dưỡng như dạy học dự án, học tập trực tuyến và nghiên cứu khoa học.

Vai trò quản lý của hiệu trưởng được khẳng định là then chốt trong việc nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, tuy nhiên năng lực quản lý còn hạn chế và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan làm giảm hiệu quả công tác này. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phân cấp quản lý và tạo điều kiện tự chủ cho nhà trường trong phát triển chương trình là xu hướng tất yếu, nhưng cần có sự hỗ trợ đồng bộ về nguồn lực và chính sách. Các yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, chính sách đãi ngộ và môi trường tổ chức cũng là những nhân tố quyết định thành công của hoạt động bồi dưỡng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn đào tạo, bảng phân tích các hình thức bồi dưỡng và biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của giáo viên về công tác bồi dưỡng, giúp minh họa rõ nét thực trạng và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường, nhằm tạo sự đồng thuận và tích cực tham gia. Thời gian thực hiện: trong năm học 2021-2022. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và triển khai chương trình bồi dưỡng sát với nhu cầu thực tế: Khảo sát nhu cầu bồi dưỡng định kỳ, xây dựng chương trình bồi dưỡng linh hoạt, đa dạng về nội dung và phương pháp, chú trọng kỹ năng xây dựng chủ đề tích hợp và tổ chức hoạt động trải nghiệm. Thời gian: triển khai từ năm học 2021-2023. Chủ thể: Hiệu trưởng các trường phối hợp chuyên gia đào tạo.

  3. Đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng: Kết hợp bồi dưỡng tập trung, tại chỗ, tự học và trực tuyến, ứng dụng công nghệ thông tin để tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia bồi dưỡng mọi lúc, mọi nơi. Thời gian: áp dụng từ năm học 2021-2022. Chủ thể: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường mầm non.

  4. Tăng cường năng lực quản lý của cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao kỹ năng quản lý, lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá công tác bồi dưỡng cho hiệu trưởng và cán bộ quản lý. Thời gian: trong năm học 2021-2022. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp các trường đại học sư phạm.

  5. Bảo đảm nguồn lực và điều kiện vật chất: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, tài liệu và kinh phí cho công tác bồi dưỡng, đồng thời xây dựng chính sách khuyến khích, khen thưởng giáo viên tích cực tham gia bồi dưỡng. Thời gian: kế hoạch đầu tư giai đoạn 2021-2025. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Giúp nâng cao năng lực quản lý công tác bồi dưỡng, lập kế hoạch và chỉ đạo phát triển chương trình nhà trường phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Giáo viên mầm non: Cung cấp kiến thức và kỹ năng phát triển chương trình nhà trường, giúp giáo viên chủ động, sáng tạo trong tổ chức hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.

  3. Chuyên gia đào tạo và giảng viên sư phạm: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chương trình bồi dưỡng, phương pháp giảng dạy phù hợp với thực tiễn giáo dục mầm non vùng miền núi.

  4. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Hỗ trợ xây dựng các chính sách, cơ chế quản lý và đầu tư nguồn lực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đặc biệt trong công tác bồi dưỡng giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên mầm non?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng xây dựng và tổ chức chương trình phù hợp với đặc điểm trẻ và địa phương, nâng cao chất lượng giáo dục và phát huy tính sáng tạo trong giảng dạy.

  2. Các hình thức bồi dưỡng nào phù hợp với giáo viên mầm non ở vùng miền núi?
    Kết hợp bồi dưỡng tập trung, tại chỗ, tự học và trực tuyến là phù hợp, giúp giáo viên linh hoạt tham gia, giảm áp lực công việc và tận dụng công nghệ thông tin hiệu quả.

  3. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý công tác bồi dưỡng là gì?
    Hiệu trưởng là người lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá công tác bồi dưỡng, đảm bảo hoạt động diễn ra hiệu quả, đáp ứng nhu cầu giáo viên và mục tiêu giáo dục.

  4. Những khó khăn chính trong công tác bồi dưỡng hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, hạn chế về năng lực quản lý, điều kiện cơ sở vật chất và công nghệ thông tin chưa đồng bộ, cùng với chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả công tác bồi dưỡng?
    Đánh giá dựa trên chuẩn mực đã đề ra, thu thập thông tin qua khảo sát, kiểm tra thực tế, so sánh kết quả với mục tiêu, từ đó điều chỉnh kế hoạch và phương pháp bồi dưỡng phù hợp.

Kết luận

  • Bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên mầm non là hoạt động thiết yếu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại huyện Định Hóa.
  • Thực trạng cho thấy đội ngũ giáo viên có trình độ cao nhưng năng lực phát triển chương trình còn hạn chế, công tác bồi dưỡng và quản lý chưa đồng bộ và hiệu quả.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như nhận thức, năng lực quản lý, cơ sở vật chất và chính sách ảnh hưởng lớn đến hiệu quả bồi dưỡng.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng chương trình bồi dưỡng sát thực tế, đa dạng hóa hình thức bồi dưỡng, tăng cường năng lực quản lý và bảo đảm nguồn lực.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc đổi mới công tác bồi dưỡng giáo viên mầm non, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ em địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp triển khai ngay các giải pháp đề xuất để nâng cao năng lực phát triển chương trình nhà trường cho giáo viên mầm non, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong bối cảnh hội nhập và phát triển.